Altın benzersiz özelliklere sahip olan bir varlık sınıfıdır. Bir yatırım portföyünün performansını korumak ve geliştirmek için altına yer verilmesi gerektiği kanıtlanabilir bir yargıdır. Buna rağmen küresel olarak altın yatırım portföylerinin %1’inden daha az bir kısmını oluşturmaktadır. Ancak yatırımcılar diğer varlıklardan bağımsız hareket eden güvenilir, somut bir uzun vadeli değer deposu olarak altına yatırım yapmaya yönelmektedir. Yatırımcılar tarafından satın alınan yıllık altın hacmi son otuz yılda yaklaşık %235 artmıştır. Altın, satın alma gücünü korumak, volatiliteyi azaltmak ve piyasa şoku dönemlerinde kayıpları en aza indirmek için portföylerde kullanılabilmektedir https://www.gold.org/about-gold/gold- demand/sectors-of-demand (08.08.2018).
Altın, oldukça likit fakat kıt eşsiz bir yatırım aracıdır. Kişilerin sorumluluğunda olmayan altın karşı taraf riski de taşımamaktadır. Bu nedenle yatırım portföylerinde
2400.6 2191.6 1760.3 2054.3 2096.2 2140 2703.8 2503.7 2420.8 2060.6 2182.1 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 M ik ta r (t on) Yıllar
Dünya Kuyumculuk Sektörü Altın Talebi
73
temel rol oynayabilmektedir. Altın, piyasaların finansal stres altında oldukları dönemlerde çeşitlendirici bir araç görevi görmektedir. Aynı zamanda enflasyon ve kur riskine karşı da koruma olarak kullanılabilmektedir. Altına yatırım talebinde bulunacak olan yatırımcıların dikkate alması geren özellikler şu şekilde sıralanabilir: *Altın sadece bir yatırım talebi değil, birçok faktör tarafından yönlendirilmekte olan bir varlıktır.
*Altın en etkili çeşitlendiricilerden biridir.
*Altın, diğer büyük finansal varlıklara kıyasla rekabetçi bir getiri sağlamaktadır. *Altın, aşağı yönlü koruma ve olumlu performans sunmaktadır.
*ABD doları da dahil olmak üzere fiyat para birimleri altın karşısında değer kaybetmeye eğilimlidir.
Tüm bu özellikler bir portföyde altına yatırım yapılmasının riske göre ayarlanmış getirileri arttırabildiği anlamına gelmektedir. Ancak yatırımcıların maksimum fayda sağlamak için portföylerine hangi oranda altın eklemeleri gerektiği Richard ve Robert Michaud’un çalışmasına dayanarak oluşturulan Portföy Tahsis Analizi ile belirlenmektedir. Portföylerinin %2 - %10’u arasında altın bulunduran yatırımcıların portföy performanslarının önemli ölçüde arttığı belirlenmiştir
74
Şekil 9. Dünya Yatırım Amaçlı Altın Talebi 2007-2017 (ton/yıl)
Kaynak: 2010-2017 verileri için, World Gold Council, Gold Supply and Demand
Datas; 2007-2009 verileri için, WGC’de yıllık olarak yayımlanan ‘’Gold Demand Trends Full Year’’ raporları derlenerek oluşturulmuştur.
Şekil 9’da dünyada 2007-2017 yılları itibariyle talep edilen yatırım amaçlı altın miktarları gösterilmiştir. 2011 yılına kadar artış trendinde olan yatırım amaçlı talep 2011 yılından sonra özellikle 2013’te sert bir düşüş yaşamış daha sonra tekrar artmış ve 2016 yılında hızlı bir yükseliş göstermiştir. 2017 yılı sonu itibariyle dünya yatırım amaçlı altın talebi miktarı 1,248.3 tondur.
Dünya Altın Konseyi, yatırım amaçlı altın talebini iki ana başlık altında ele almaktadır. Bunlar; altın külçe ve para talebi ile borsa yatırım fonları ve benzeri ürünlerden kaynaklanan altın talebidir. Altın külçe ve para talebi ise fiziki külçe talebi, resmi para talebi, madalyon ve hatıra para talebi olmak üzere alt başlıklar altında incelenmektedir. 685.8 1,181.00 1,359.90 1,633.30 1,732.90 1,615.00 813.9 877.7 961.1 1,615.40 1,248.30 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000 M ik ta r (t o n ) Yıllar
Dünya Yatırım Amaçlı Altın Talebi
Dünya Yatırım Amaçlı Altın Talebi
75
II.1.1.2.1.2.1. Altın Külçe ve Para Talebi
Günümüzde yatırımcılar istedikleri miktar ve boyutta altın külçe ve paraya yatırım yapabilmektedirler. Altın külçe ve para talebi, bireylerin para ve külçeleri almak için AB tarafından kabul edilen standarda göre tanımlanan madeni para ve külçe alımlarını kapsamaktadır. Bireysel yatırım amaçlı talep edilen altın külçe ve paralar, minimum %99 saflık derecesine sahip altınları kapsamaktadır ("Gold Demand Trends: Full Year 2010," 2011, p. 29).
Şekil 10. Dünya Altın Külçe ve Para Talebi 2007-2017 (ton/yıl)
Kaynak: 2010-2017 verileri için, World Gold Council, Gold Supply and Demand
Datas; 2007-2009 verileri için, WGC’de yıllık olarak yayımlanan ‘’Gold Demand Trends Full Year’’ raporları derlenerek oluşturulmuştur (16.10.2018).
Dünya altın külçe ve para talebi miktarındaki değişimin gösterildiği Şekil 10‘a göre; 2013 yılına kadar genel olarak artış trendinde olan altın külçe ve para talebi 2014-2017 döneminde hemen hemen sabit kalmıştır.
432.5 860.1 742.8 1,203.70 1,500.80 1,308.90 1,726.20 1,061.90 1,086.30 1,068.40 1,042.00 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 M ik ta r (t on) Yıllar
Dünya Altın Külçe ve Para Talebi
76
Tablo 23. Dünyada Altın Külçe ve Para Talebinde Bulunan Ülke Sıralaması (2017
yılı sonu itibariyle)
Talep Miktarı (ton/yıl)
Sıralama Ülke 2016 2017 Değişim Oranı
1 Çin 284.6 306.4 +%8 2 Hindistan 161.6 169.3 +%5 3 Almanya 110.8 106.5 - %4 4 Tayland 69.7 64.0 -%8 5 Türkiye 29.4 52.4 +%78 6 İsviçre 45.6 42.5 -%7 7 Vietnam 42.9 37.4 -%13 8 Amerika 91.1 36.0 -%60 9 Endonezya 21.1 20.2 -%4 10 İran 4.6 19.2 +%314
Kaynak: 2010-2017 verileri için, World Gold Council, Gold Supply and Demand
Datas.
Tablo 23’te görüldüğü üzere Dünya genelinde en fazla altın külçe ve para talep eden ilk iki ülke gelişmekte olan ülke statüsünde sınıflandırılmakta olan Çin ve Hindistan’dır. Gelişmiş ülkelerden Almanya ise üçüncü sırada yer almaktadır. 2016 yılından 2017 yılına altın külçe ve para talebinde büyük sıçrama gösteren ülkelerden ilki 10. Sıraya ulaşan %314’lük oranla İran ve diğeri 5. Sıraya ulaşan %78’lik oranla Türkiye olmuştur.
II.1.1.2.1.2.2.Borsa Yatırım Fonları (ETF-Exchange Trade Funds) ve Diğer Yatırımlar
Dünyadaki yatırım amaçlı altın talebinin bir diğer kaynağı ise altını baz alan borsa yatırım fonlarıdır. ETF’ler payları borsada işlem gören ve yatırımcılara baz aldıkları endeksin performansı hakkında bilgi yansıtmayı amaçlayan yatırım fonlarıdır. Nitekim bağlı oldukları varlıkların değerine paralel bir seyir izlemektedirler. ETF’ler baz aldıkları endeksin ya da altın, döviz, tahvil gibi finansal araçların riskini taşımakta ve getirisini yansıtmaktadır. Altına dayalı ETF’ler ise aynen hisse senedi ve tahviller gibi işleyen ve altının değerine göre değeri, getirisi ve riski belirlenen yatırım fonlarıdır. Altın fiyat hareketlerini izleme amaçlı altına dayalı
77
ETF’ler özellikle gelişmiş ülkelerin sermaye piyasalarında aktif olarak bulunan alternatif yatırım araçlarıdır.
Bireysel ve kurumsal yatırımcıların yatırım stratejilerinin büyük bölümünü uygulamak için kullandıkları altına dayalı ETF’ler ve benzer ürünler altın piyasasının önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. ETF’ler ve benzer ürünler; açık uçlu ETF’ler1
, kapalı uçlu fonlar2 ve yatırım fonları3 tarafından tutulan fiziki altınları izlemektedir. Bu fonlar fiziksel altınla desteklenmektedir. Altına dayalı türev ürünlerin %100 oranında fiziki altın karşılığı olmasa da ETF’lerin fiziki altın karşılığı oranı %100’dür. Bu nedenle altına dayalı borsa yatırım fonları ve diğer ürünlerin en az %90 oranında fiziki altın bulundurduğu söylenebilmektedir
https://www.gold.org/data/gold-etf-holdings (17.10.2018). Altın ETF’lerinin en çok takip edileni ABD’de işlem gören yatırım fonlarıdır. Dünyadaki en büyük altına dayalı borsa yatırım fonu Amerika’daki SPDR Gold Shares yatırım fonudur. Bu nedenle SPDR Gold Shares’deki hareketler altın piyasası ve yatırımcıları tarafından dikkatle takip edilmektedir.
1
Sabit hisseli sermayesi bulunmayan (esnek sermayeli); yatırımcıların fona katılmak istemesiyle sermayesi artan ya da mevcut yatırımcıların fondan ayrılmak istemesiyle sermayesi azalan yatırım fonu tipidir (Aypek et vd. 2009: 7).
2
Sermayesi belli ve Yatırımcıların ancak mevcut hisseleri satın alarak fona ortak olabildikleri, yeni hisse senedi ihraç edilmeyen yatırım fonlarıdır(Aypek vd., 2009: 360).
3
Halktan katılma belgeleri karşılığında toplanan paraların yatırım şirketleri tarafından sermaye piyasası araçları ile ulusal ve uluslararası borsalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenlerden oluşan portföyü işlemek amaçlı kurulan malvarlıklarıd ır (Aypek vd., 2009: 698).
78
Şekil 11. Dünya Borsa Yatırım Fonu ve Diğer Ürünlerden Kaynaklanan Altın Talebi
2007-2017 (ton/yıl)
Kaynak: 2010-2017 verileri için, World Gold Council, Gold Supply and Demand
Datas; 2007-2009 verileri için, WGC’de yıllık olarak yayımlanan ‘’Gold Demand Trends Full Year’’ raporları derlenerek oluşturulmuştur.
Şekil 11‘den de anlaşılacağı üzere dünya genelinde 2007 ve 2008 yıllarında artış gösteren ETF kaynaklı altın talebi 2009 yılında %45 artarak son on yılda görülen zirve seviyeye ulaşmıştır. Buna neden olan en önemli etmen o dönemde Avrupa’da hakim olan borç krizidir ("Gold Demand Trends: Full Year 2010," 2011: 7). Finansal krizin de etkisiyle yatırımcıların daha güvenilir bir yatırım aracı olan altına ağırlık vermeleriyle dünya borsa yatırım fonları ve benzer ürünler kaynaklı altın talebinde en yüksek seviyeye ulaşılmıştır.
2009-2011 yılları arasında altın fiyatlarının yükselmesi sonucunda kar satışı ile pozisyon kapatan yatırımcılar nedeniyle ETF kaynaklı altın talebinde düşüş yaşanmıştır ("Gold Demand Trends: Full Year 2010," 2011: 7). 2011 yılının sonlarına doğru düşen altın fiyatlarının etkisi ile 2012 yılında ETF kaynaklı altın talebi artmıştır. 253.3 320.9 617.1 429.6 232 306.1 -912.3 -184.2 -125.1 547 206.4 -1000 -500 0 500 1000 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 M ik ta r (t on) Yıllar
Dünya Borsa Yatırım Fonları ve Benzer
Ürünler Kaynaklı Altın Talebi
79
2013 yılı boyunca altın yatırım talebinde dikkat çeken ve tezat olan nokta; büyük ölçekli kurumsal pozisyonların satılmasıyla (-912.3 ton) piyasada bir arz kaynağı olarak hareket eden ETF’ler ile tüm zamanların en yüksek altın külçe ve para talebinin (1726.2 ton) aynı anda gerçekleşmesidir. Altın külçe ve madeni para alımlarındaki büyük artışa rağmen dünya yıllık yatırım amaçlı altın talebi %50 civarında azalmıştır ("Gold Demand Trends: Full Year 2013," 2014:10).
Dönemler arası yapılan olumlu karşılaştırma yatırımcı duyarlılığındaki bir iyileşme ile değil, daha ziyade yatırım fonundan çıkışlardaki azalış sayesinde gerçekleşmektedir. 2014 yılında ETF geri ödemeleri 2013 yılı toplamının sadece bir kısmına gerilediği görülmektedir ve bu nedenle yatırım engeli daha az seyretmiştir ("Gold Demand Trends: Full Year 2014," 2015: 10). 2016 yılında altına dayalı ETF’lere büyük miktarda (547 ton) yatırım yapılmasıyla 2013 yılından bu yana dünya altın talep miktarı son dört yılın en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Bu sayede yatırımcılar gelecekteki para politikası, jeopolitik belirsizlik ve negatif faiz oranları ile ilgili endişelere yanıt vermiştir. 2017 yılında ise 2016 yılına göre ETF’lere yatırım bir miktar azalmıştır.