Altın Fiyatlarını Etkileyen Faktörler

Uluslararası altın fiyatlarını en fazla, diğer malların fiyatlarını da belirlemekte esas etken olan, arz-talep dengesi etkilemektedir. Fakat arz-talep dengesi dışında altın fiyatlarına etki eden birçok faktör bulunmaktadır. Uluslararası altın fiyatlarını etkilemekte olan faktörlerin çoğu ekonomik ve politik unsurlardır. Altın fiyatlarını etkilemekte olan temel faktörler şu şekildedir;

Altın Arz ve Talebi: Altın talebi çoğunlukla tüketim, mevduat ve yatırım

kaynaklıdır. Altın fiyatları genellikle uluslararası ekonomik gelişmelerle belirlenmektedir. Ekonomi geliştiğinde altın talebi de artmaktadır. Ülkeler finansal risklere karşı korunmak için merkez bankalarında altın rezervi bulundurmaktadır. Yatırımcılar için altın bir yatırım aracıdır ve enflasyona karşı korunmak için kullanılmaktadır. Dünya Altın Konseyi (WGC) verilerine göre; dünya altın talebi 2016 yılının ilk yarısında %15 artışla 2,335 tona yükselmiş ve yatırım talebi %16 artmış, 2009 yılından bu yana en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Ancak, dünya altın arzında 2016 yılının ilk yarısında sadece %1 artış olmuş ve 2008 yılının ilk yarısından itibaren arzdaki en yavaş büyüme hızı görülmüştür. Talebin artışının yanında oldukça az kalan arzdaki artış 2016 yılında altın fiyatlarının hızla yükselmesinin nedenlerinden biri olmuştur (Sun, 2018: 3). Dolayısıyla altın fiyatlarını etkileyen faktörlerin arzdan çok talep kaynaklı olduğu söylenebilmektedir.

Altın Çıkarma Maliyeti: Uluslararası altın piyasasında altın fiyatlarını

etkileyen önemli faktörlerden biri de altının çıkarma maliyetidir. Altının çıkarma maliyeti maden içindeki altın miktarı, derinliği ve kullanılmakta olan tekniğe göre değişmektedir. Madencilik şirketlerinin katlandığı altın çıkarma maliyeti kalemleri; maden keşif ve iyileştirme harcamaları ve genel yönetim giderleridir. Artan madencilik maliyetleri, azalan maden keşifleri ve yeni mevduat bulmada yaşanan zorluklar altın üretimini azaltmaktadır bu da altın fiyatlarında artışla sonuçlanmaktadır.

ABD Dolarının Değeri: Altın fiyatlarını etkileyen ana göstergelerden biri de

94

hatta yatırımcının gözünde daha cazip hale gelmektedir. Dolar değer kaybederken ekonomik daralma olabilmekte ve yatırımcılar portföylerini korumak istemektedirler. Daha fazla yatırımcı altın almak isteyecek ve arz-talep dengesinden dolayı altın fiyatı artacaktır (Nylund, 2017: 6). Uluslararası altın fiyatlarıyla negatif korelasyonlu olduğu bilinen ABD doları uluslararası döviz piyasasında altın için döviz kurunun göstergesidir. Amerikan dolar endeksinin (USDI) değer kaybetmesi, ABD dolarının diğer para birimlerine karşı değer kaybettiği ve altının değerinin arttığı anlamına gelmektedir. Böylece altın talebi artacak ve altının dolar bazındaki uluslararası fiyatı da yükselecektir. ABD doları diğer para birimleri karşısında değer kazandığında ise günümüzde dolar cinsinden belirlenmekte olan altın fiyatları düşecektir.

Enflasyon Oranı: Enflasyonun paranın satın alma gücünü azaltmasından

dolayı yatırımcılar, satın alma gücünü uzun yıllar koruyabilen ve enflasyona karşı koruma kalkanı rolünü üstlenen altına yönelmektedir. Altın enflasyona karşı koruma kalkanı görevi görmektedir. Altının ve türevlerinin enflasyondan korunmak için kullanımının nedeni fiyatlarının doların değerinin tersi durumunda hareket etmesidir. Dolayısıyla yükselen enflasyon oranı, doların değerini düşürdüğünde altın fiyatları da yükselmektedir.

Enflasyondan Arındırılmış (reel) Faiz Oranı: Altın fiyatları üzerindeki

önemli bir diğer faktör de enflasyona göre düzeltilmiş nominal faiz oranı yani reel faiz oranıdır. Ekonomi aşırı ısındığında veya enflasyon yükseldiğinde birçok merkez bankası faiz oranlarını yükseltecek ve kredi standartlarını sıkılaştıracaklardır. Aşırı ısınan ekonomi ve artan enflasyon etkili bir şekilde kontrol altına alındıktan sonra faiz oranları düşecektir. Altın fiyatları faiz oranlarından çoğunlukla da reel faiz oranlarından etkilenmektedir. Enflasyondan arındırılan reel faiz oranı altın bulundurmanın fırsat maliyetidir. Reel faiz oranlarının düşük özellikle negatif olduğu dönemlerde yatırımcılar altın bulundurmada daha isteklidirler (Sun, 2018: 5-6).

ABD Dolarına Uygulanan Faiz Oranı: Altın fiyatları ile ABD doları faiz

oranları arasında negatif ilişki bulunmaktadır. Bunun en iyi örneği; 2008 küresel finansal krizi sonrasında ABD Merkez Bankası FED’in faiz oranlarını düşürmesi ve

95

faiz oranlarının negatif olması sonucunda yatırımcılar yine güvenli liman olarak gördükleri altına yatırım yapmaları ve altın fiyatları yükselmeye başlamasıdır.

Global Para Arzı: Para arzı ekonomide dolaşımda olan toplam para

miktarıdır. Merkez bankaları para politikası araçları ile para arzına müdahalede bulunarak enflasyonu kontrol altında tutmayı hedeflemektedir. Global para arzının artması enflasyonist bir ortam yaratacağından dolayı yatırımcılar altına yönelmekte ve altın fiyatları da yükselmektedir.

Ham Petrol Fiyatı: Petrol fiyatları, enflasyon gibi altın piyasasını etkileyen

önemli makroekonomik faktörlerden biridir. Altın ve petrol fiyatları arasında pozitif korelasyon olduğu bilinmektedir. Ham petrol fiyatlarının artması uluslararası piyasada enflasyon baskısı oluşturulduğundan dolayı altın fiyatları da yükselmektedir.

Global Ekonomik ve Politik İstikrarsızlıklar: Uluslararası arenada

ekonomik ve politik istikrarsızlıkların yaşandığı dönemlerde altın geçmişten günümüze kadar güvenli bir yatırım aracı olarak görülmeye devam etmiştir. Dolayısıyla bu gibi dönemlerde altına talep artmış ve altın fiyatları yükselmiştir. Petrol kaynaklarını ellerinde bulunduran ülkelerdeki jeopolitik istikrarsızlıklar ve bu gerilimlerin hisse senedi piyasalarına olumsuz etki ederek altın yatırımlarını arttırmasının tarihi örnekleri mevcuttur.

1979-1980’de İran-Irak savaşı, 2001 yılında ABD’de yaşanmış olan terörist saldırılar ve 2007 yılı ortalarında Irak-Afganistan arasında yaşanan savaşlar neticesinde petrol şokları yaşanmış ve petrol ile altın fiyatlarındaki pozitif korelasyon altın fiyatlarının da artmasına neden olmuştur (Shafiee ve Topal, 2010: 180).