DİNİ GRUPLARIN İLETİŞİM VE PROPAGANDA ARAÇLARI
2) Dolaylı Araçlar
2.1. Yardım Dernekleri veya Diğer Dernekler
Kamusallığın yapısal dönüşümüyle birlikte sivil toplum örgütleri ve dernekler toplumsal alanda yaygınlık kazanmıştır. Genellikle gönüllülük esasıyla üye olunan bu yapılar hem kuruluş kolaylığı hem de legal bir şekilde görünürlük elde etme imkânı sun-duğu için dini grupların da sosyal hayatta var olma biçimlerinden biri olmuştur.
Erenköy Cemaati’ne ait olan Aziz Mahmud Hüdayi Vakfı, “Şefkat ve Merhametin Müesseseleştiği Mekân” sloganıyla faaliyette bulunmaktadır. Aziz Mahmud Hüdayi’nin vakfında gözettiği ilkeleri sürdürme iddiasında olan grup, “ihtiyaç sahiplerine sığınak, gariplere barınak, yetim ve öksüzlere sıcak bir kucak” olma yolunda hareket ettiklerini ifade etmektedir.108 Resmi olarak 4 Ocak 1986 tarihinde faaliyete geçen vakıf, kendisini
“derya gönüllü hayır sahipleri” ile “yıkılmış gönüller” arasında bir köprü olarak konum-landırmaktadır.109
Toplumun maddi ve manevi ihtiyaçlarına cevap vermeyi amaç edinen Hüdayi Vakfı, İslam kültürünü tüm insanlığa tanıtmayı, kurumsal yapısıyla iyi bir örnek olmayı vizyon olarak belirlemiştir. Bilhassa insan yetiştirmeye eğilen vakıf, sahip olunması ge-reken değerleri yeni nesillere aşılamayı misyon olarak benimsemiş, vakıf altında bir eği-tim müessesine hayat vermiş, başka müesseselerle de iş birliğinde bulunmuştur. Hatıra-tında Topbaş ailesinden farklı isimlerle anılarını kaleme alan Ali Özek, Topbaş ailesinin yaptıkları yardımlarla kendi nazarında “Hızır”a denk olduğunu ifade etmekte, Hüdayi
106 Lievrouw, Alternatif ve Aktivist Yeni Medya, s. 165.
107 Bkz. https://twitter.com/osmannuritopbas, (19.03.2019).
108 http://hudayivakfi.org/hakkimizda.html, (19.03.2019).
109 http://hudayivakfi.org/hakkimizda.html, (19.03.2019).
Vakfı’nın devam eden faaliyetleri de ailenin bu özelliklerini devam ettirdiğini göstermek-tedir.110
Kurumsal bir ara yüze sahip olan vakfın sitesi, faaliyetlerini İnsani Yardım, Kur-ban, Eğitim, Basın-Yayın, Sosyal ve Kültürel Hizmetlerimiz şeklinde kategorilere ayır-mış, tasavvufi “hizmet” anlayışını ön plana çıkarmıştır. Vakıf, faaliyetlerini bağışlarla sürdürmektedir ve bağış için verilen banka hesap numaraları incelendiğinde “İslâmi/Fa-izsiz Bankacılık” sistemine sahip kuruluşlar ile çalıştığı görülmektedir.
Gruba ait olduğu anlaşılan bir de dernek bulunmaktadır. Uluslararası Genç Der-neği, faaliyetlerinde eğitim alanına öncelik vermiş bir kuruluştur. Merkezi İstanbul, Üs-küdar’da bulunan derneğin açık adresi Aziz Mahmut Hüdayi Mah. şeklinde olurken bu-rada da adres, kimliğe işaret etmektedir. “Yerelin özgürlüğünü ancak küreye talip bir ba-kış açısı verebilir” düşüncesiyle yüzünü dünyaya dönen dernek, “ebedi gençlik”e ulaş-mayı hedeflemektedir.111 Dernek adıyla kurulmaları ise hem gönüllü hizmet anlayışını benimsemelerinden hem de devletin dönem dönem baskıcı olabilen gücüne karşı bir özerklik alanı oluşturmak istemelerinden kaynaklanmaktadır.
Dernek, liseli öğrencilere yönelik yaz kampları düzenlemekte, bunu da erkek öğ-renci kriteriyle sınırlandırarak geleneksel davranış kodlarını devam ettirmektedir. Ancak
“Genç Gönüllü Hanımlar” başlığıyla kızlara yönelik faaliyetleri de söz konusudur. Genç-lik ve Spor Bakanlığı desteğiyle “Genç ve Beytülmakdis” gibi tarihi şuuru canlı tutacak gönüllülük projelerine iştirak etmektedir.112 “Dünya Bizi Bekliyor” sloganıyla gelişme-miş ülkelere yardım faaliyetlerinde bulunan dernek ismine yüklediği “Ebedi (Gençlik)”
anlamı gibi “Sonsuzluk Seferleri” başlığıyla bu ülkelere tematik yardım seferleri düzen-lemektedir. Başvuru kriterlerinde bulunan “profesyonel fotoğraf çekme becerisi” ya da
“video kaydı yapan ve montajlama yeteneği olanlar” şeklindeki kabul öncelikleri, yapılan yardımların yanı sıra bunların medyaya servis edilmesine verilen önemi de ortaya koy-maktadır.113
110 Ramazan Yıldırım, Medreseden Üniversite’ye Ali Özek, İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2012, s. 294.
111 http://www.gencdernegi.org/hakkimizda.html, (19.03.2019).
112 http://gencdernegi.org/163-genc-ve-beytulmakdis.html, (19.03.2019).
113 http://gencdernegi.org/158-sonsuzluk-seferleri.html, (19.03.2019).
Erenköy Cemaati’nin kurumsal yapısı incelendiğinde grubun daha çok erkek üye-leri aracılığıyla görünürlük kazandığı gözlenmektedir. Ancak araştırmaları biraz derinleş-tirince kadınlara özel bir oluşumun da mevcut olduğu anlaşılmaktadır. Zarafet Eğitim Dayanışma ve Kültür Merkezi çatısı altında faaliyetlerini yürüten kadın üyelerin bilhassa eğitim konusuna yoğunlaştıkları görülmektedir. Kuruluşun, www.islamveihsan.com ad-resinde bağlantısı bulunmayan bir web sitesi bulunmaktadır. Web sitesinin duyurular kıs-mında gerek Zarafet Öğretmen Akademi Başvuruları gerekse Rehber Geliştirme Prog-ramı (REGEP) başvuruları, kuruluşun, eğitim verecek kişileri henüz yetiştirmekte olduğu intibaını uyandırmaktadır. Akademi, İlahiyat ve Eğitim Fakültesi mezunlarını başvuruya davet ederken; REGEP, eğitim sonunda MEB onaylı 7-11 yaş aile eğitimi sertifikası ile meslek edindirmeyi hedeflemektedir. Kuruluşun web sitesindeki içerik ve kurumsal bil-gilerinin eksikliği, kurumsallaşmanın henüz tamamlanmamış olduğunu göstermekte-dir.114 Ancak Instagram hesabından yapılan paylaşımlar, kuruluşun görünürlük mekânı olarak Instagram’ı seçtiğini ortaya koymaktadır.115
Menzil Cemaati’ne ait olan Beşir Derneği, “Kamu Yararına Çalışan Uluslararası İnsani Yardım Derneği” olarak kamusallığın dönüşümünde kendisine yer edinmiş bir ya-pıya sahiptir. 2013 yılında kurulan dernek bağış kategorilerini, Genel, Kurban ve Zekât Bağışı, Ramazan Yardımları, Kampanyalara Yardım Bağışı şeklinde belirlemiştir. Der-nek her bir yardım kampanyası için bir web sitesi oluşturmuş, yardımlarla ilgili bilgilen-dirici içeriklerle sayfaları donatmıştır. Kızılay iş birliğiyle “Kan Kardeşim: Bir Damla Bin Umut” gibi bağış kampanyalarının yanı sıra toplu sünnet organizasyonları, su kuyu-ları açma projesi, Somali’de yetimhane ve okul projesi, meslek edindirme projesi gibi faali-yetlerle yüzünü dünyaya dönmüş bir sivil toplum örgütü olduğu görülmektedir. Banka hesabı olarak ise İslâmi bankacılık sistemine sahip olan özel bankalar ile devlet bankalarının hem normal hem de katılım sistemine ait hesapları bağışçılara sunulmaktadır.
Beşir Derneği, yardım amacıyla sponsorluk faaliyetlerinde de bulunmaktadır. Ye-tim ve mülteci çocukları konu alan Beni Bırakma filmine sponsor olan dernek, iletişim araçları aracılığıyla takipçilerini hem bu konuda bilinçlendirme yoluna gitmiş hem de si-nemaya seyirci çekmeye çalışmıştır.116 Ayrıca “Geleceğimize Sahip Çıkalım, Gençleri
114 http://zarafetegitim.com, (19.03.2019).
115 https://www.instagram.com/zarafetkulturmerkezi/?hl=tr, (19.03.2019).
116 Semerkand Aile, S. 156, Eylül 2018, s. 22-25.
Madde Bağımlılığından Koruyalım” ismindeki bir projeyle dernek, gençlik kulüpleri de aç-maktadır. Akmer Gençlik ve Spor Kulübü ismiyle açılan merkez, gençlerin çeşitli aktivite-lerde bulunmasını sağlayarak sanattan spora gelişimlerini desteklemeyi amaçlamaktadır.117 Yeni Asya Eğitim Kültür ve Araştırma Vakfı, 1993 yılından bu yana varlığını sür-düren bir kuruluştur. Vakfın merkezi İstanbul, Cağaloğlu’nda bulunmaktadır. Milli, ah-laki, dini, tarihi esaslara bağlı şahsiyetler yetiştirmeyi amaçladığını belirten vakıf, faali-yetlerini bağışlar ile sürdürmektedir.118
Diğer dini gruplar kurumsal markaları altında vakıf/dernek faaliyetlerinde bulunur-ken Süleymancılık bu alandaki misyonunu farklı bir isimle gerçekleştirmektedir. Gruba ait çeşitli kuruluşlarla bağlantılarından anlaşıldığı üzere grup, Diversity-Farklılık Derneği adıyla yardım faaliyetlerinde bulunmaktadır. Grubun diğer kuruluşları gibi derneğin mer-kezi İstanbul Ümraniye’dedir. 2000’lerde gönüllü kişiler aracılığıyla başlayan Afrika ülke-lerine yardım faaliyetleri, 2011 yılında kurumsal kimlik kazanmış, dernek 3 kıtada 112 ül-keye ulaşmıştır. Yardım projeleri su kuyusu açma, sağlık ve eğitim alanında ulaşılan böl-gelere fayda sağlama şeklinde olup Beşir Derneği’nin faaliyetleriyle benzerlik göstermek-tedir. Eğitim faaliyetlerinde temelde öğrencilerin yiyecek ve barınma ihtiyaçlarını karşıla-yarak “güzel bir ahlaki nesil” yetiştirmeyi hedeflemektedirler.119 Banka hesaplarının ara-sında katılım bankalarının yanı sıra devlet bankaları ve Şekerbank bulunmaktadır.