Yaratıcı Bireylerin Temel Özellikleri

Yaratıcılık özelliği gerek bireysel gerekse de toplumsal açıdan ilerlemek için önemli bir özelliktir. Çünkü toplumsal ve bireysel ilerlemelerin temelinde yaratıcı kişilik yapısına sahip bireyler yatmaktadır. Yaratıcı düşünme becerisi yüksek olan insanlar çalışma ortamında hangi iş ve pozisyonda olursa olsun, bulundukları ortamlarda engelleyici unsurlar olmadığı sürece kendilerini fark ettirme eğilimindedirler. Çünkü yaratıcı insanların görüş, düşünce, algılama ve olayları yorumlama biçimleri diğer insanlardan farklıdır. Bunun doğal bir sonucu olarak da

yaratıcı kişilik özelliği yüksek olan bireylerin çalışma yaşamında karşılaşılan problemlerin çözümünde etkin rol aldıkları belirtilmektedir (Güngör, 2007). Eğitim sistemi içerisinde de öğrencilerin özellikle bilimsel yaratıcılık yönlerinin akademik başarı üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğu belirtilmektedir. Öğrencilerin bilimsel süreç basamakları göz önünde bulundurularak sahip oldukları bilimsel yaratıcılık yetenekleri ile akademik başarı düzeyleri arasındaki ilişki Tablo 1’de sunulmuştur (Kurtuluş, 2012).

Tablo 1

Bilimsel Yaratıcılık Yeteneği İle Akademik Başarı Arasındaki İlişki Bilimsel Süreç

Aşamaları Bilimsel Yaratıcılık Aşamaları Akademik Başarı İle İlişkiler Gözlem

yapma Dikkatli ve hassas olmak Kavramların gelişimi Sınıflama/

karşılaştırma

Ortak noktaları farklı açılardan esnek bir bakış açısı ile görebilmek

Kavramların birbiri ile olan ilişkilerinin idrak edilmesi Ölçüm/ölçme Yaratıcı düşüncede genellikle

gerekli değildir

Bilgi ve deneyimler sayesinde farklı fikirler ve muhtemel sonuçlar yürütme

Problemin belirlenmesi

Çevrede gelişen olayları merak ederek problemi belirlemek bilgiler ile öğrenilen bilgiyi bağdaştırma

Etrafında gelişen olayları dikkatli bir biçimde yönetmek

Teknolojik, sosyal ve bilimsel açılardan yeni düşünceler üretmek, bu düşünceleri anlaşılır ve açıklayıcı bir dille ifade etmek

Olay ya da olgular karşısında yapılandırılmış bilgiler oluşturma

Yaratıcılık düzeyi yüksek bireylerden oluşan bir toplumun sanatsal, bilimsel, ekonomik ve kültürel açıdan avantajlı bir duruma geçmesi beklenen bir durumdur.

Çünkü yaratıcılık düzeyi yüksek bireyler her alanda ilerleme ve öne çıkmaya katkı sağlamaktadırlar. Yaratıcılık düzeyi yüksek bireylerin çalışma ortamında karşılaşılan problemlere çözüm önerileri getirmeleri iş yaşamında problem çözme süreçlerinde yaratıcı insanların önemini arttırmaktadır. Özellikle endüstri sektöründe faaliyet gösteren şirketlerde yaratıcılık düzeyi yüksek bireylerin karşılaşılan problemlere çözüm önerileri getirmeleri şirketler açısından büyük bir avantaj olarak değerlendirilmektedir.

Bunun yanında yaratıcı yönü güçlü bireylerin ürün geliştirme ve iş verimi konusunda da işletmelere üstünlük sağladıkları vurgulanmaktadır (Güngör, 2007, s.7).

Selby ve diğerleri (2005) yaratıcı kişilerin sahip oldukları temel özellikleri iki grupta ele almışlar, bu kapsamda yaratıcılık düzeyi yüksek olan bireylerin “fikirlerini açıklama konusundaki cesaretli ve açık sözlü olma” ile “başkalarının manevi seslerini dinlerken sahip oldukları kişilik durumlarına” göre sahip oldukları bazı özellikler olduğunu öne sürmüşlerdir. Yaratıcı kişilik özelliğine sahip olan bireylerin söz konusu özelliklerini aşağıdaki gibi sıralamışlardır;

Fikirlerini açıklama konusundaki cesaretli ve açık sözlü olma konusundaki özellikleri: Karşılaşılan problemlere karşı duyarlılık, estetik duyarlık, merak, şakacılık, esprilere karşı duyarlı olma, hayal kurma, risk alabilme, belirsizliklere karşı duyarlı olabilme, azimli olma, sezgisel düşünebilme, gelişim konusunda gönüllü olma, uyum yeteneğine sahip olma, duygularını ifade ederken açık sözlü olma, eleştirilmeyen ve otoriteye bağlı olan iddiaları kabullenme konusunda gönülsüz olmadır.

Başkalarının manevi seslerini dinlerken sahip oldukları kişilik durumlarına ilişkin özellikleri: Yaratıcı özbilinç sahibi olma, düşüncelerinde özgür olma, özdisiplin ve özyönetim sahibi olma, ısrarcı olma, özerk ve özgüven sahibi olma, yansıtıcı düşünme becerisine sahip olma, içgözlemsel ve içkontrol özelliklere sahip olma, enerjik olma, basmakalıp sözlere karşı gelme, çekingen olma, işine kendini verme ve çalışkan olmadır (Selby ve diğerleri, 2009, s.42).

Yukarıda yer alan ifadelerden de anlaşılacağı gibi yaratıcı bireylerin düşüncelerini herkesten farklı ifade edebilme, alışılmamış düşüncelere sahip olma, kalıplara bağlı kalmama, olay ve sorunlara değişik bakış açıları getirebilme gibi özellikleri bulunmaktadır (Temizkan, 2011, s.198). Yaratıcılık yeteneği yüksek olan bireylerin özellikleri üzerine geniş çaplı yorumlardan birisi de Yıldırım (2007) tarafından yapılmış

olup, yaratıcılık yeteneği yüksek olan bireylerin sahip oldukları temel özellikler şu şekilde sıralanmıştır;

 Yaratıcı bireyler etraflarından çok sayıda bilgi (enformasyon) almaya hazır konumdadırlar. Bu nedenle herhangi bir sorunla karşılaştıkları zaman iyi bilgi sahibi olmadıklarını göz önünde bulundurdukları zamanlarda iyi tahminler yapıp, yaptıkları tahminleri destekleme yoluna gitmektedirler. Bu nedenle yaratıcı kişilerin hata yapma olasılıkları oldukça yüksektir.

 Yaratıcı bireyler uyum sağlama ve esnek düşünme becerisine sahip insanlardır. Farklı öneriler ortaya sürme olasılıkları yüksektir.

 Yaratıcılık yönü güçlü olan bireylerin espri anlayışları oldukça gelişmiştir.

Öyle ki bazen kendi yaptıkları hatalara bile gülme eğilimindedirler.

 Yaratıcılık yönü gelişmiş olan bireyler genellikle toplumsal yapı içerisinde iyi sosyal ilişkilere sahip bireylerdir. Bu yönleri ile yaratıcı bireylerin toplumla arası genellikle iyidir.

 Yaratıcı yönü güçlü olan bireyler diğer insanların eleştiri ve önerilerini dinlerler, buna karşılık genellikle kendi kararlarını kendileri verirler.

Otoriteden korkmayan bireyler olmalarının yanında otoriteye karşı da değildirler.

 Yaratıcı bireylerin güçlü bir bellek ve merak yapıları bulunmaktadır.

Öğrenme arzuları ve kavrama becerileri gelişmiştir. İstekli bir kişilik yapısına sahip olmalarının yanında seçicilik ve sezgi yetenekleri gelişmiştir.

 Yaratıcı bireylerin duygularını açığa vurma eğilimleri yüksektir. Gerçeklerle yakından ilgilenmekle beraber, hayal etme ve düş kurma potansiyelleri de yüksektir.

 Yaratıcı bireyler aynı anda birden fazla konu ile ilgilenebilirler. Enerji seviyeleri yüksektir. Kendilerinin kusursuz olmalarını isterler. Genellikle diğer insanlarla rekabet etme eğilimindedirler (Yıldırım, 2007, s. 112-113).

Temizkan (2010) yaratıcı düşünme yeteneği yüksek olan insanların diğer insanlardan farklı olan beş özelliği bulunduğunu ifade etmiştir. Buna göre, yaratıcı düşünme yeteneği yüksek olan bireylerim diğer insanlardan farklı olan temel özelliklerini şu şekilde sıralamıştır;

Diğer insanlardan farklı düşünme: Yaratıcı düşünme yeteneği gelişmiş olan insanların en önemli özelliklerinin başında kendilerine olan güven düzeylerinin gelişmiş olması gelmektedir.

Yargıyı geciktirmek: İnsanlar genellikle kendi düşüncelerini yargılamadan değerlendirirler. Buna karşılık yaratıcı düşünme yeteneği yüksek olan bireyler düşüncelerini bir sistematiğin içine yerleştirme ve sınıflandırma yaptıktan sonra değerlendirme eğilimindedirler.

Esnek düşünmek: Sınırlar, kurallar ve prensipler olmaksızın düşünürler.

Hayatlarında kesin siyah veya beyazları yoktur. Bu nedenle grileri hayatın her alanında kullanan esnek düşünce yapısına sahip bireylerdir.

Spontanlık: Hızlı düşünme becerisine sahiptirler. Bu nedenle birçok fikri mantık süzgecinden geçirmeden ortaya atma eğilimindedirler.

Sentez yapma: Bazı, düşünce, kavram ve sembolleri hayal güçlerini kullanma yoluyla birbiri ile ilişkilendirip, farklı, yeni ve yaratıcı sonuçlar ortaya koyarlar. Ne kadar fazla sentez yaparlarsa o kadar çok yaratıcı görüş ortaya çıkartırlar (Temizkan, 2010,s.624-625).