Akademik Başarıyı Etkileyen Faktörler

İlkokuldan başlayarak tüm eğitim yaşamı boyunca akademik başarı sadece öğrenciler açısından değil, aynı zamanda öğrencilerin ebeveynleri açısından da önemli bir konudur. Gerek öğrenciler gerekse de ebeveynler için önemli bir konu olan akademik başarı düzeyini etkileyen birçok unsur bulunmaktadır. Genel olarak akademik başarı düzeyini etkileyen unsurlar zihinsel, çevresel ve duyuşsal unsurlar şeklinde sınıflandırılmaktadır (Nartgün ve Çakır, 2014). Bunun yanında öğrencilerin akademik başarı düzeyleri bazı demografik değişkenlerden de etkilenmektedir (Naderi ve diğerleri, 2009).

2.4.1.1. Aileye Bağlı Nedenler

Aile unsuru çocukların akademik başarıları üzerinde önemli bir belirleyici olup (Yıldırım, 2000), son yıllarda ailenin akademik başarı üzerindeki etkilerinin ele alındığı araştırmalarda ciddi bir artış meydana geldiği görülmektedir. Eğitim öğretim sistemi

içerisinde de başarılı öğrenciler üzerinde ailenin etkileri sıklıkla gündeme gelmektedir (Aslanargun ve Özakça, 2015). Genel olarak aile yapısının ve ailenin eğitimden beklentilerinin çocukların akademik başarılarını etkileyen unsurlar içerisinde yer aldığı vurgulanmaktadır (Lee ve Burkam, 2001).

Eğitim kurumlarının öğrenme çevresi olarak fonksiyonlarını yerine getirebilmelerinde kendisinin dışındaki çevre ile iç içe olması, dış çevre ile ilişkilerini geliştirmesi oldukça önemli bir husustur. Eğitim kurumlarının öğrenme fonksiyonlarının sağlıklı bir biçimde işlemesine yardımcı olan çevrelerden birisinin de öğrenci aileleri olduğu vurgulanmaktadır (Keçeli-Kaysılı, 2008). Bu noktada ebeveynlerin çocukları ile olan iletişimlerinin yanında okul ile yapacakları işbirliği çocuklarının okul başarıları üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Ebeveynler çocuklarının akademik başarılarının arttırılmasına katkı sağlamak için öncelikli olarak çocuklarını iyi tanımak durumundadırlar. Çocuklarını iyi bir biçimde tanımayan ailelerin okul-aile ilişkilerini geliştirmeleri, bunun yanında çocuklarını eğitime hazırlaması mümkün değildir. Bu nedenle ebeveynler çocukların akademik başarılarını etkileyen temel bir unsur olarak dikkate alınmalıdırlar (Aslanargun ve Özakça, 2015,s.10).

Okul ile aileler arasındaki işbirliğinin etkileri üzerine yapılan bir araştırmada, eğitim konusunda çocuklarını destekleyen ebeveynlere sahip çocukların akademik başarılarının yüksek olduğu, aile bakım, şefkat ve korumasının okul başarısını doğrudan etkileyen faktörler olduğu bulunmuştur. Bunun yanında ailelerin okul ile işbirliği içinde çalışmalarının ve ailelerin çocuklarına eğitim konusunda yardımcı olmalarının akademik başarı üzerinde pozitif yönlü etkileri olduğu sonucuna ulaşılmıştır (Çelenk, 2003, s.28).

Aile içerisinde ebeveynler ile çocukların iletişim tarzları çocukların akademik başarılarını etkilemektedir. Nitekim literatürde yer alan araştırma bulguları ailelerin özellikle çocuklarını destekleyici nitelikte bir iletişim kurma yoluna gitmelerinin akademik başarıyı pozitif yönde etkilediğini ortaya koymaktadır. Ayrıca herhangi bir problem ile karşılaştığı zaman ebeveynlerin çocuklarına yardım etmeleri ve yol göstermeleri de çocukların eğitim hayatlarında başarılı olmalarına katkı sağlamaktadır (Gümüşeli, 2004, s.15). Bu alanda yapılan bir çalışmada, aile içerisinde sorun olma durumu ile aile desteğinin öğrencilerin akademik başarıları üzerindeki etkilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Ortaöğretim çağındaki öğrencileri üzerinde yapılan araştırmada aile desteği almayan öğrenciler ile kıyaslandığı zaman aile desteği alan öğrencilerin akademik başarı düzeylerinin daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Bunun

yanında ailevi sorunların öğrenci başarısını etkilediği, elde edilen bulgulara göre aile içi sorunları olan çocukların akademik başarı düzeylerinin aile içi sorunları bulunmayan öğrencilere kıyasla daha düşük olduğu bulunmuştur (Dam, 2008).

Aileler çocukların akademik başarılarına katkı sağlamak adına çocuklarının ev ödevlerinde yol gösterici ve yardımcı bir rol üstlenmek durumundadırlar. Çünkü çocukların ev ödevlerine yardım edilmesi gerek çocukların öğrenme sürecine aktif katılmalarına gerekse de öğrendiği bilgileri pekiştirmesine katkı sağlamaktadır. Bu noktada ailenin ev ödevlerindeki rollerinin başında ödevlerin tam ve doğru yapıldığını kontrol etmek, ödevlerin yapım aşamasında çocuklarının ihtiyacı olan araç ve malzemeleri temin etmek, ödevi yapması için çocuklarını teşvik etmek, karşılaşılan sorunlar olduğu zaman sorunların çözümünde çocuklarına yardım etme gibi hareketler gelmektedir (Gümüşeli, 2004). Literatürde yer alan araştırma bulguları da ebeveyn katılımının çocukların akademik başarılarını etkileyen bir unsur olduğunu ortaya koymaktadır (Schlee ve diğerleri, 2009).

Çocukların akademik başarılarını etkileyen ailesel unsurlardan bir diğeri de ebeveynlerin eğitim düzeyleridir. Nitekim literatürde yer alan deneysel araştırma bulguları da anne ve baba eğitim düzeyinin öğrencilerin akademik başarılarını etkilediğini ortaya koymaktadır (Hacıfazlıoğlu ve diğerleri, 2015; Dursun ve Dede, 2004; Kapıkıran ve Özgüngör, 2009; Yenilmez ve Duman, 2008).Aile içerisinde ebeveynlerin eğitim düzeyleri çocuklarına karşı demokratik ya da otoriter tutum sergilemelerini etkilemektedir. Bu durum çocukların akademik başarılarını doğrudan etkilemektedir. Bu konuda yapılan bir araştırmada eğitim düzeyi yüksek olan anne ve babaların çocuklarına karşı demokratik bir tutum ile yaklaştıkları, buna paralel olarak demokratik aile ortamında yetişen çocukların akademik başarı düzeylerinin yüksek olduğu tespit edilmiştir. Aynı araştırmada tutarsız ebeveyn tutumunun söz konusu olduğu ailelerde çocukların akademik başarı düzeylerinin düşük olduğu, benzer şekilde otoriter ya da ilgisiz ebeveyn tutumuna sahip ailelerde de çocukların akademik başarı düzeylerinin düşük olduğu sonucuna ulaşılmıştır (Kaya ve diğerleri, 2012). Chen (2015:) tarafından yapılan benzer bir araştırmada da ebeveynlerin otoriter tutum sergilemelerinin çocukların akademik başarılarını anlamlı düzeyde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır.

2.4.1.2. Öğrenciye Bağlı Nedenler

Öğrencilerin akademik başarı düzeylerini etkileyen bireysel unsurlardan birisi öğrencinin çalışma planıdır. Öğrencinin derslerini düzenli çalışması ve ders çalışmada planlı bir sisteme uyması akademik başarı düzeyini olumlu yönde etkilemektedir.

Bunun yanında planlı ve sistemli ders çalışma özelliği olan öğrenciler eğitim hayatı dışındaki önemli konuları da ertelemekten kaçınma eğilimindedirler (Nartgün ve Çakır, 2014,s.388).

Öğrencilerin eğitim hayatlarında kaygı yaşadıkları alanların başında sınavlar gelmekte olup, sınav zamanı yaklaştıkça öğrencilerin sınavlara yönelik kaygı düzeylerinin de arttığı belirtilmektedir (Burns, 2004). Literatürde yer alan araştırma bulguları öğrencilerin akademik başarıları üzerinde sınav kaygısının önemli bir etkiye sahip olduğunu ortaya koymaktadır (Yıldırım, 2000). Yapılan araştırmalarda sınav kaygısının artmasına paralel olarak öğrencilerin akademik başarı düzeylerinin de azaldığı sonucuna ulaşılmıştır (Tugan, 2015; Yıldırım ve Ergene, 2003).

Sınav kaygısının yanında öğrencilerin akademik başarı düzeyleri üzerinde bireysel açıdan birçok psikolojik unsurun önemli birer yordayıcı olduğu görülmektedir.

Literatürde öğrencilerin akademik başarılarını etkileyen psikolojik unsurlar üzerine araştırmalarda psikolojik iyi oluş (Ateş, 2016), bilişsel özellikler (Lee ve Burkam, 2001), sosyal yetkinlik (Ateş, 2016; Márquez ve diğerleri, 2006; Malik ve Shujja, 2013), benlik saygısı (Aryana, 2010; El-Anzi, 2005), tükenmişlik (Balkıs ve diğerleri, 2011), öz yeterlik (McKenzie ve Schweitzer, 2001: 21; Feldman ve Kubota, 2015: 213), IQ düzeyi (Johnson ve diğerleri, 2006) ve duygusal zekâ (Mohzan ve diğerleri, 2013;

Costa ve Faria, 2015; Parker ve diğerleri, 2004)gibi faktörlerin akademik başarı üzerinde önemli birer etkiye sahip olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır.

Öğrencilerin akademik başarı düzeylerini etkileyen önemli unsurlardan birisi de motivasyon/güdülenme düzeyidir. Nitekim yapılan araştırma bulguları öğrencilerin derslere yönelik motivasyon düzeyleri ile akademik başarı düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki olduğunu, motivasyon düzeyi arttıkça öğrencilerin akademik başarılarının da doğrusal olarak artış göstereceğini ortaya koymaktadır (Nartgün ve Çakır, 2014;

Komarraju ve diğerleri, 2009).Bunun yanında öğrencilerin öğrenme stillerinin de akademik başarı üzerinde önemli bir yordayıcı olduğuna dair araştırma bulguları mevcuttur (Süral ve Sarıtaş, 2015).

2.4.1.3. Öğretmen ve Okula Bağlı Nedenler

Eğitim sistemi içerisinde özellikle kullanılan öğretim yöntemlerinin öğrencilerin akademik başarıları üzerinde önemli bir belirleyici olduğu belirtilmekte olup, yapılan araştırmalar okullarda özellikle aktif öğrenme yöntemi kullanımının öğrencilerin akademik başarılarını pozitif yönde etkilediğini ortaya koymaktadır (Akşid ve Şahin, 2011,s.24). Bu konuda yapılan bir araştırmada öğrencilerin matematik ders başarılarını etkileyen unsurların belirlenmesi amaçlanmış, araştırmada öğrencilerin matematik ders başarıları üzerinde uygulanan öğretim yöntem ve stratejileri ile ders müfredatının önemli bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir (Dursun ve Dede, 2004).

Okulların içinde bulundukları sosyo-ekonomik koşullar bazı durumlarda öğrenci başarısını etkileyen birer unsur olarak değerlendirilmektedir. Bu konuda yapılan bir araştırmada öğrencilerin matematik ders başarıları ile okulların içinde bulundukları sosyo-ekonomik koşullar arasındaki ilişkinin tespit edilmesi amaçlanmıştır.

Araştırmanın sonunda okulların içinde bulundukları sosyo-ekonomik koşullar ile öğrencilerin matematik ders başarıları arasında anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir.

Buna göre, öğrencilerin öğrenim gördükleri okulların içinde bulundukları sosyo-ekonomik yapısı düştükçe matematik ders başarılarının da anlamlı düzeyde düşüş gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır (Göktaş ve Gürbüztürk, 2012).

Öğretmenler eğitim ortamında öğrencilerin ilgi ve gereksinimlerini yakından bilen ve öğrenciler ile doğrudan etkileşim içinde olan bireylerdir (Gökçe, 2000). Bu nedenle öğretmenlerin sahip oldukları mesleki nitelikler öğrencilerin akademik başarılarını etkilemektedir (Connor ve diğerleri, 2005). Eğitim sistemi içerisinde öğretmenlerin kullandıkları ders materyalleri de öğrencilerin akademik başarıları üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Derslerde özellikle bilgi teknolojilerinden yararlanılması geleneksel öğretim yöntemlerine kıyasla öğrencilerin akademik başarı düzeylerini daha fazla arttırmakta ve öğrenilen bilgilerin daha kalıcı olmasına katkı sağlamaktadır. Nitekim bu alanda yapılan araştırma bulguları da bu görüşü desteklemektedir. Hangül ve Uzel (2010) tarafından yapılan araştırmada ilköğretim öğrencilerinde bilgisayar destekli öğretim yönteminin matematik ders başarısı üzerindeki etkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır. İlköğretim sekizinci sınıf öğrencileri üzerinde gerçekleştirilen araştırmada öğrenciler deney ve kontrol grubu olarak iki gruba ayrılmış, deney grubunda bulunan öğrencilere bilgisayar destekli öğretim yöntemi ile matematik dersi verilirken, bu süreçte kontrol grubunda bulunan öğrencilere

yapılandırılmış öğretim yöntemi ile matematik eğitimi verilmiştir. Araştırmanın sonunda kontrol grubunda bulunan öğrenciler ile kıyaslandığı zaman deney grubunda bulunan öğrencilerin matematik dersine yönelik olumlu tutumlar geliştirdikleri tespit edilmiştir. Kocaoğlu (2012) tarafından yapılan araştırmada web tabanlı öğretim yönteminin ilköğretim öğrencilerinin fen ve teknoloji ders başarıları üzerindeki etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın sonunda geleneksel öğretim yöntemi ile kıyaslandığı zaman web tabanlı fen ve teknoloji dersi alan öğrencilerin bu derse yönelik akademik başarı puanlarının daha fazla artış gösterdiği bulunmuştur.

Barani (2014) tarafından yapılan araştırmada üniversite öğrencilerinde klasik öğretim yöntemleri ile kıyaslandığı zaman bilgisayar destekli animasyon tekniği kullanılarak verilen eğitimin akademik başarı düzeyini anlamlı düzeyde daha fazla arttırdığı sonucuna ulaşılmıştır. Güven ve Sülün (2012) tarafından yapılan diğer bir araştırmada fen ve teknoloji dersinde klasik öğretim yöntemlerinden farklı olarak bilgisayar destekli öğretim yöntemi kullanımının ilköğretim öğrencilerinin akademik başarı düzeyleri üzerindeki etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın sonunda her iki öğretim yönteminin de öğrencilerin derse yönelik tutumlarını benzer düzeyde etkilediği, buna karşılık klasik öğretim yöntemi ile kıyaslandığı zaman bilgisayar destekli öğretim yönteminin öğrencilerin ders başarılarını daha fazla arttırdığı sonucuna ulaşılmıştır.

Okullar çocukların akademik gelişimleri kadar sosyal ve kişisel gelişimlerinden, diğer bir deyişle “bir bütün” olarak gelişimlerinden sorumludurlar. Bu nedenle okullarda yaşam kalitesinin yordayıcılarının incelenmesi önem taşımaktadır. İnsanların kendilerini tanımlama ve algılama biçimlerinden oluşan benlik kavramı bireylerin bulundukları ortamı algılama biçimleri üzerinde etkilidir. Öğrencilerin okulda güvende olduğunu, sevildiğini ve kabul edildiğini hissetmesini içeren okul yaşam kalitesi algılamaları üzerinde, iyi olmanın önemli yordayıcılarından biri olan benlik kavramının etkili olduğunu tespit etmiştir. Okulun, öğrencinin bir birey olarak değerli ve güvende hissettiği demokratik alanlar olarak yapılandırılmasına yönelik önlemler alınması gerekmektedir (Sarı ve Cenkseven, 2008).