Yapılandırmacı Öğrenme Ortamında Öğretmenin Rolü

Yapılandırmacı öğrenme ortamında ilke olarak öğrenenin öğrenmesinden mesul olması ana düşünceyi oluşturur. Öğrenen kişilerin araştırması, kendilerinin karar verebilmesi ve gelişimlerini değerlendirebilmeleri gerekir. Süreç içerisinde öğretmen yol gösteren konumunda olur ve süreci tek başına yönetmek yerine takip edici olmalıdır (Yurdakul, 2005). Gelenekselci öğrenme ortamlarında öğretmen; öğrenciye konuyu aktaran, bu süreç içerisinde gelenekselci anlayışa uygun yöntem ve stratejiyi kullanır. Gelenekselci yaklaşımı benimseyen öğretmenin taşıdığı nitelikler ile sınıf içerisinde yapılandırmacı yaklaşımı benimseyen öğretmenin taşıdığı nitelikler birbiri ile aynı değildir (Kaplan, 2010).

Gelenekselci yaklaşımda öğretmen öğrenciye bilgiyi hazır bir şekilde sunarak öğrenciden bilgiyi ezberlemesi beklenir iken yapısalcı yaklaşım ile birlikte

öğretmenin görev ve sorumlulukları değişmiştir (Özenç, 2009). Gelenekselci anlayışta öğrenme öğretme sürecinde öğretmene düşen görevler çok fazla olduğundan yapısalcı anlayış ile birlikte bu görevler sınırlandırılmış, öğrenci ile öğretmen arasındaki iletişim ve etkileşim artmıştır (Aydın, 2012). Buna göre öğretmene düşen görevler de şu şekildedir:

 Öğretmen rehber konumundadır.

 Öğrencilerin kendilerini gerçekleştirmeleri ve özgün olmaları için onları harekete geçirir.

 Öğretimde kullanılan teknik ve içeriğin seçiminde öğrenciye seçim hakkı sunulur.

 İşbirlikçi ve grupla birlikte çalışmaya teşvik eder.  Öğrencilerin düşüncelerini ve çalışmalarını önemser.  Gerçek yaşam problemlerini içeren etkinlikler sunar.

 Ders işlenişini çeşitlendirmek adına ilgilerini çeken görsel ve materyaller kullanır.

 Öğrenciler arasındaki bireysel farklılıkları dikkate alarak herkese hitap edebilecek etkinlikler düzenler.

 Öğrenmenin değerlendirilmesinde sonuçtan ziyade sürece odaklanır, değerlendirme kriterlerini öğrencilerle birlikte belirler.

 Öğrencilerin sorgulama ve soru sorma becerilerini geliştirebilmek için açık uçlu sorular sorar.

 Yeni öğrenmeler için öğrencileri güdüler.

 Öğretim yöntemleri konusunda bilgisi geniştir ve dersleri farklı yöntemleri kullanarak işler.

 Öğrencileri karar verme sürecinde cesaretlendirir.

 Öğrenmede tecrübenin ve geçmiş bilgilerinin önemini bilir (Aydın, 2006: 125).

Brooks ve Brooks (1999) yapılandırmacı öğrenme sürecinde öğretmen özelliklerini şu şekilde belirtmiştir:

 Yapılandırmacı yaklaşımda öğretmen, öğrenme sürecinde öğrenciyi aktif kılmaya çalışır. Süreç içerisinde öğrencilerin görüşlerine yer verir, derslerin

işlenişinde öğrencilerin fikirlerini, düşüncelerini, ilgilerini, deneyim ve sorularını önemser.

 Öğrencilerin birbirleriyle ve öğretmenleriyle etkileşim halinde olmalarını sağlar. Öğrenciler yaşları fark etmeksizin sınıf içerisinde görüşleri ve kazandıkları deneyimlerle gelir ve arkadaşları ile paylaşımda bulunur. Öğrenciler bilgilerini ve niçin bildiklerini karşılaştırıp fikirlerini belirtirler. Öğretmen öğrencilerin birlikte etkileşim halinde olacağı grup etkinliklerini tercih eder. Öğretmen grup içerisinde yer alarak öğrenmelerini kolaylaştırmak için yardım eder.

 Yapılandırmacı yaklaşımın kullanıldığı öğrenme ortamında süreç içerisinde sınıflama, çözümleme, tahminde bulunma, yorumlama ve yaratıcı olma gibi kavramlar geçmektedir. Öğretmen öğrencilerin sahip olduğu bilgi ve deneyimleri tekrar gözden geçirerek öğrencilerin analizlerde bulunmasını ve fikirlerini destekleyici kanıt bulmalarında teşvik edici ve destekleyicidir. Öğrencilerin öğrenmiş olduğu bilgileri cümlelere dökerek özetlemesini sağlayarak gerekli ve gereksiz bilgiyi ayrıştırmasına yardımcı olur.

 Öğretmen günlük yaşamda karşılaşılan problem çözümlerinde öğrenciye araştırma ve bilgiyi elde etme sorumluluğunu yükler. Materyallerle etkileşim içerisinde bulundurarak birincil kaynakların kullanılmasına özen gösterir. Öğrencilerin alternatif kaynak kullanmasını teşvik eder. Öğretmen bu süreç içerisinde sarmal modeli kullanır. Üç aşamalı bir modeldir. İlk aşamada konuyla ilgili öğrencilerin soru yöneltmeleri ve ilk hipotezlerini kurmaları beklenir. Sonraki aşamada, öğrenciler soruları cevaplar ve bilinmeyen kavramlara açıklık getirilir. En son olarak uygulanır ve sarmal tamamlanır. Öğrenciler farklı problemlere yönelerek bakış açılarını geliştirir. Öğretmen kavrama yönelik bilgiyi paylaşmadan önce öğrencilerden o kavrama yönelik bilgi ve fikirlerini paylaşmalarını ister.

 Yapılandırmacı öğrenme ortamında öğretmenin rolü, öğrencinin soru yöneltmesi için onu teşvik etmesi ve cesaretlendirmesidir. Öğrencilere soruları cevaplamadan önce zaman verir. Bu yaklaşımda öğretmen öğrencinin

program içeriğinde yer alan etkinlikle gerçek yaşam arasındaki ilişkiyi fark ettirmeye çalışır. Öğrencinin okulda yapılan etkinliklerle yaşamdaki etkinliklerin benzer olduğunu görmesi öğrenmeye olan isteğini artırır. Öğretmen öğrencilerin elde ettiği deneyimlerden ortaya koyduğu görüşlerin doğru olup olmadığını tartışmaları için cesaretlendirir.

Nitekim öğretmenin bu sorumlulukları uygulama aşamasında başarılı bir şekilde yerine getirebilmesi için yapılandırmacı yaklaşım ile ilgili gerekli bilgi ve donanıma sahip olması gerekir. Öğretmen öğrenme ve öğretme sürecini daha verimli hale getirebilme adına kendini yenileyen, gelişmeleri takip eden ve değişime açık bir halde olmalıdır (Özenç, 2009).

Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımında uygulamalar öğretmenlere göre değişiklik gösterse de esasen öğretmenin merkezde olmasını ve bilgiyi direk verilmesi kabul edilmemektedir. Gelenekselci yöntemde sınıf içerisinde ders kitabı bulunur ve öğretmen uygulamayı kitap içeriğine dayanarak düz anlatım ile işler. Öğrencilerin kesin öğreneceği değişmez, sabit bilgiler vardır. Öğrencilerin birbirleri ile ve öğretmen ile etkileşimi çok azdır. Yapılandırmacı uygulamada ise bilgi sabit değil değişkendir. Öğrenci eski bilgilerinden hareketle yeni bilgilere ulaşmış olur (Ocak, 2010).

Öğretmen yetiştiren programlar kendilerini yenileyerek yapılandırmacı öğrenme ortamı oluşturabilecekleri becerilere sahip öğretmenler yetiştirmesi gerekmektedir (Kesal ve Aksu, 2005). Değişen öğretim programı ile öğretmenler yapılandırmacı öğretmen özelliklerini taşıması beklenmektedir. Gelenekselci eğitim anlayışıyla matematik dersini işleyen öğretmenler tanım yapıp, örnek çözdürüp, araştırmalarla dersi işlemektedir. Yapılandırmacı yaklaşımda ise öğretmen öğrencilere fikirlerini belirtmesine fırsat tanımalı, çevresiyle etkileşim halinde olmasını desteklemeli, öğrencinin bilgiye ulaşmasında rehberlik etmelidir (Güneş, 2008).