YANGININ ÇIKMAMASI İÇİN İNŞAAT ZAMANINDA ALINMASI GE- GE-REKEN TEDBİRLER

Yangınlar konusunda uygulanan yönetmelik ve standartlar gerektiği kadar açık değildir. Bu durumun en kısa süre içinde şeffaflaştırılması gerekmektedir. “Ör-neğin Avrupa Birliği’nde onaltı ülkenin bir araya gelmesiyle DIFISEK (Dissemination of Fire Safety Engineering Knowledge) isimli projeye başlanıldı. Proje bitiminde bir yapının projesinde yangına karşı gerekli tedbirlerin oluşturursanız, özellikle yüksek binalar için, yapının genel harcamalarından %2 veya %3 oranında düşüş olabilir. İnşaat sektörünün genelinde önce bina tasarlanıyor, sonra bunu yangından nasıl koruruz diye çalışma yapılıyor. Bu şekilde olunca maliyetler çok yükseliyor. Hep aktif tedbirlere gidiliyor. Binanın düzgün tasarlanması, yangın oluşmasına ve oluşan yan-gının söndürülmesi fazla mali yüke gerek kalmaz.21

Son zamanlarda hızla artan yüksek katlı binalarda pasif yangın güvenliği önemli bir aşamadır. Türkiye’de yapılan yüksek yapıların neredeyse tamamına yakı-nı yapımında yangına karşı mukavemetsizdir. ‘Binaların Yangından Korunması Hak-kındaki Yönetmelik’, ‘aktif yangın’ güvenliği haricinde (yalıtım malzemeleri, yağmur-lama sistemleri vb), yapıların inşa sırasında yangına karşı dayanıklı yapılması açı-sından bilgi eksikliği oldukça fazladır.

Yüksek katlı yapılar, büyükşehirlerde önemli risklerden biri olan yapısal yan-gın problemlerinin başında gelmektedir. Yapılar arasında itfaiyenin ulaşması ve elektrik, doğalgaz riski olası yangının büyümesi ve hatta dış kaplama malzemesi olan mantolamaya ulaşması durumu bir facia demektir.

Yüksek katlı yapılarda oluşturulan yangın söndürme sistemi olan sprinter ve algılama sistemi olarak dedektörler yapılmaktadır. Bu sistemlerin tamamı akıllı ev sistemi olarak tanımlanır ve tamamı elektrik tesisatına bağlı olarak çalışmaktadır. Olası tehlikelere karşı elektrik kesilince jeneratöre bağlanmış fakat deprem ve

zeri olayların olması durumda jeneratör de devre dışı kalmaktadır.

Yapı tasarımların en iyisi, dışarıdaki faktörler ziyade kendi yapısı itibariyle yangına karşı mukavemet gösterebilen ve belli bir süre dayanıklı durabilen yapılar-dır. Bu yüzden tahliye planı çok rahat yapılabilecek zaman kazanılmış ve yapı az bir hasara maruz kalmış olacaktır. Bir yapının başlangıç aşamasında ki halinin önceden hesaplayabiliyorsak çok daha mantıklı durumları ortaya koyabilir ve doğru tasarımla maliyetleri çok daha azaltabiliriz” dedi.22

 Yangının ve dumanın kompartımanlar arasında geçişini belli bir süre engelleye-bilecek yapı elemanı ve yapı malzemelerinin kullanılması önemlidir.

 Yapının acil çıkış yolları, yangın kompartımanlaması, tesisat şaftlarının güvenli-ği, yanıcı ve parlayıcı madde bulundurulan alanlarda yangının yayılmasını ve büyümesini desteklemeyecektir.

 Pasif yangın güvenliğinin oluşması için tedarik edilen malzemelerin güvenilir, uygun ve sağlam yapıda olması yapı sahibi açısından maddi yüklerini azaltacağı gibi, sıçramayı önleyecektir.

 Bu tedbirler akabinde yapıda yağmurlama sistemi, manuel olmayan gazlı sön-dürme sistemlerinin bulundurulması gerekmektedir.

3.1.1. Pasif Güvenlik Tedbirleri

 Yapının tasarım sırasında doğru konumlandırılma,

 Yangına mukavemeti olan malzemelerin ve sistemlerin kullanımı,

 Yangının kompartımanlama,

 Yönetmelikte belirtilen hususlara uygun yangına karşı direnç gösterebilen malzemelerin kullanılma,

 Tasarım sırasında duman ve yangın modellemesi, risk analizi ve risk analizi değerlendirme.

3.1.2. Akıllı Yapı Tasarımı

En akıllı yapının modeli, dış faktörler olmadan yangının oluşturacağı faciaya karşı güç gösterebilecek modelidir.

22 İlker İbik,Türkiye İMSAD Yapısal Yangın Güvenliği Çalışma Grubu Başkanı

Son dönemlerde yapılan yüksek binalar yangın mukavemetine karşı ‘Binala-rın Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik’ yönetmeliğinde belirtilen za-man(dakika ve saat dayanıklık durumu) durumuna göre dayanıklık gösterebilmekte-dir. Kullanılmakta olan, ‘aktif yangın’ güvenliği dışında (yalıtım malzemeleri, yağmur-lama sistemleri vb), binaların inşaat sırasında yangın oluşma ihtimaline karşı proje-lerde yer aldığına dair bilgi bulunmamaktadır.

Buna binaen yüksek yapılı bina ve yerlerde acil durumlar meydana gelmesiy-le birlikte acil çıkış yollarına ulaşmak ve tahliye yapılması inanılmaz güçlük oluştur-maktadır. Bina yapılarının tamımı dijital sistem olduğundan acil durumlarda jeneratör sisteminin devre dışı kalmasıyla ulaşım imkansızlaşmaktadır.

Yüksek yapılarda yangını algılayan dedektörler(duman dedektörleri) bulun-maktadır. Yangın oluşmaya başladığı zaman dedektörler devreye girmeye başlar ve akıllı sistemlerde sprinterlara sinyal gitmesiyle birlikte aktif duruma düşmektedir. Yangın çıkan alanlarda anlık müdahale yapılmasıyla birlikte söndürülme olayı ger-çekleşmektedir.

Akıllı sistemler dış taraflardan herhangi bir müdahale olmadan yangın duru-munu algılayarak otomatik devreye girer. Sistem sayesinde tahliye yapılması içi za-man kazanılmaktadır. Acil çıkış yollarına ulaşım için kolaylık sağlanmakta ve yangın güvenilirliği için sığınaklara çok az zara görülerek gidilebilmektedir. Bir yapının du-rumunu başlangıç aşamasında hesaplayabiliyorsak daha iyi sonuçlar meydana çıka-rabiliriz ve maliyetleri oldukça düşürebiliriz” dedi.23

Yangın için çıkarılan yönetmelik, ülke açısında çok iyi bir katkı bir yangın yö-netmeliği olduğunu fakat yürürlükteki bu yönetmeliklerin belirli ölçüler altında oluştu-rulduğunu dile getiren Türkiye İMSAD Yönetim Kurulu Üyesi ve Yapısal Yangın Gü-venliği Çalışma Grubu Yönetim Kurulu Koordinatör Üyesi H. Yener Güreş “Oysa yönetmelikler hangi işin hangi ölçülere göre olacağını belirten kalın çizgiler ile belir-tilmelidir. Biz bu olayı Güvenli Yapılar Yol Haritası – 1 raporumuzda dile getirmiştik. Ülkemizde yürürlükte olan bu yönetmeliği sil baştan gözden geçirmemiz ve belirle-nen ölçülere göre, hatta yapılması gereken en sağlıklı olayın ölçütler çerçevesinde ele alınması elzemdir. Açıkçası kurallarını kendimizin oluşturduğu bir yönetmelik oluşturmayalım. Hali hazırdaki yönetmeliğimizde uzak doğu ülkelerinin standartla-rından dahi alıntılar yer almaktadır” dedi. Tasarım sistemimiz yapısal yangınlar için uygun değildir. Yangın Yönetmeliğinin ölçütlere göre yeniden gözden geçirilmesinde önem oluşturmakta ve İlker İbik Bey’in de dile getirdiği gibi uzman komisyonlar

23 Yrd.Doç.Dr. Serdar Selamet, https://www.imsad.org/Haber/yangina-ilk-onlem-binalarin-proje-asamasinda-alinmali

fından oluşturulmalıdır.24

Yangın yönetmeliğinde birçok detayı barındırmak ile beraber birçok durumla-rı da dikkate alınmamış veya gözden kaçıdurumla-rılmıştır. Özellikle çarpık kentleşme duru-mu dikkate alınması gereken en önemli hususların başında gelmektedir. Gelişen teknoloji, betonlaşma yapıları, yatay ve dikey kentleşme durumları yangına ulaşıl-ması için itfaiyenin ulaşma zorluğunu oluşturmaktadır. Binaların yangında korunma yönetmeliği tekrar dikkatle incelenmeli ve belirtilen konular ışığında genişletilmiş yönetmelik oluşturulmalıdır. Saha gözlemleri ve uzman kişi veya kurumların detaylı görüşleri alınıp günümüz ve gelecek yapılaşmaların yönetmeliğe göre tasarımların oluşturulması kalıcı sonuca bağlanmalıdır. Özellikle belediyeler itfaiye işbirliğiyle denetimleri arttırmalı ve cezai işlemler arttırılmalıdır.

3.2. DUMAN VE GAZ DEDEKTÖRLERİ