DUMAN VE GAZ DEDEKTÖRLERİ 1. Duman Dedektörü

Hava örneklemeli duman dedektör sistemi, koruma altında ki alanlardan çek-tiği havayı bir boru ağı desteği ile yüksek hassasiyetli dedektöre çözümlemek üzere gönderir ve uyarı sinyali yollar. Duman dedektörü kurulum bakımından oldukça dü-şük maliyetli ve çok iyi sonuçlar vermektedir. Gelenekler ile ilgili yöntemlerin yetme-diği zamanlarda; giriş-bakım sorunlarının olduğu alanlarda, yüksek koruma istenen mekanlarda (yüksek yapılar, atrium, sıcak alanlardaki kurulumun görünmesinin is-tenmediği bölgelerde, yapı boşlukları, karmaşık çatı yapılarında, tozlu alanlarda, soğuk depolarında vb), aşırı çevre koşulları (kir, toz) olduğunda tercih sebebidir. 2 tip sistem vardır. Birincil örneklemeli sistemlerde 1500 metreküp hacim başına bir detektör kullanılması gerekmektedir. İkincil örneklemeli sistemlerde, normal detek-törlerin kullandığı dedektör başına hacim miktarı yeterlidir(yüksek hassasiyet için normal havalandırma koşullarında 3.5 m mesafelerle boruda delik açılabilir). Bazı şartlarda temiz alanlarda dedektörlerin hacim başına olmasına gereken sayı daha çok azaltılabilir.

Şekil 7. Hava Örneklemeli Duman Dedektörü

Şekil 8. İkincil Örneklemeli Sistem

Birincil örneklemeli sistem: Korunan alanlardaki rastgele bir duman taneciği-nin havalandırma sisteminden geçmesi ihtimali ile devreye girer. 1m/s'den fazla ha-va hızına geldiğinde kullanılmaya başlanır. Haha-va koşullandırma sistemleriyle çalıştı-ğında en iyi performansı verir. (sınırlı havalandırma ile en iyi sonuç) Henüz başlan-gıç aşamasında ki yangının tavana çıkmadan dumanın tespiti önemlidir. Korunacak alandan gayri detektör monte edilecekse, dedektör çıkışının korunan alana getiril-mesi gerekmektedir. Bu sebeple numune havanın(belki de dumanın) başka alanları kirletmesi ve korunan alanla dedektör yerleşimi arasında basınç dağılımlarının den-gede olmasını sağlar. Havalandırmadan gelen kirli hava dedektörün çalışmasını sebep olur. Referans dedektörlerden dolayı gereksiz çalışmanın önüne geçilmekte-dir.

İkincil örneklemeli sistem: Analizin gerçekleşmesi için boru ağının numune delikleri vasıtasıyla olur. Hava sirkülasyonunun az olduğu alanlarda kullanılır. Aynı alanda yer edinmiş numune deliklerinden meydana gelir ve normal dedektörlerle aynı tasarım ölçütleri kullanılır. Hidrolik hesap programıyla delik çapları hesaplanır.

Tavan yüksekliğinin fazla alanlarında(atrium, yüksek depolar vb) çok seviyeli numu-ne deliklerinin kullanılması uygundur.

3.2.1.1. Loss Prevention Certification Board(LPCB) Onaylı Birçok Dedek-tör Sistemi İçin Tasarım Kriterleri

En yüksek boru uzunluğu toplam 200 metre, en yüksek tek boru uzunluğu 100 metre(detektörden numune girişine kadar geçen süre 120 saniyedir).

Kırmızı ABS’ler boru malzemesi için kullanılır, ancak 20-22 mm nominal çap v< akışın sağlandığı bir diğer malzemeli borularda tercih edilebilir.

T bağlantıları yapılmadan boru uzunlukları perçinlenmelidir. 3.2.1.2. Hassasiyet

Yüksek hassasiyet, mal ve can kayıplarına sebep olabilecek yangınlar tespit edilmeli ve tehlike olasılıkların önüne geçilmelidir. Duman dedektörü hassasiyeti inceltme (%obs per meter) birimiyle tanımlanır. Herhangi bir yüzde için bir metre me demetinin hangi derecede inceldiğini gösterir. Belirlenen üç hassasiyet seviyesi mevcuttur.

Normal: Normal noktasal duman dedektörünün hassasiyetidir(%5obs per meter).

Fazla miktarda noktasal duman dedektörü kullanılarak sağlanabilen hassasi-yeti, tek bir yüksek ha örnekleme dedektörü ile yapılabilmektedir. Hava örneklemeli dedektörün noktasına göre daha az kullanılmasının yanında avantajı çevresel kısıt-lamalar dedektörlerin kullanılamadığı yerlerde de düzenleme yapabilmesidir. Ayrıca boru sistemi ve bakımı noktasal dedektörlere göre az maliyetli ve kolaydır. Dedektör hassasiyetinin beli ağındaki numune deliklerinin sayısı ile yakından ilgilidir. Bir de-dektör %0.05 duman yoğunluğu oluşturacak şekilde ayarlandıysa 20 delikli bir sis-temde ortalama sistem duyarlılığı %1 olur. Örneğin; duman üç deliğe vardığında hassaslık 1/3 için %0.33'e seviyesin de olacaktır.

Dumanın geldiği delik miktarıyla orantılı olarak duyarlılıkta artış olduğu gö-rünmektedir..

Işık dağıtıcılı dedektörler hava örneklemeli sistemleridir. Oluşan kirlilikte arı-za vermezler.

Fazla kirli ve tozlu bölgelerde ışık dağıtıcılı dedektörden iyi bir kondisyon gösterilmesi mevcut değildir.

Işık dağıtıcılı dedektörler: Belirlenen alana gelen hava örneği yüksek enerjili ışık kaynağı; Havada duman parçacığı bulunursa ışığın dağılmasına sebeptir. Dağı-tılmış ışık, katı hal ışık alıcısı ile analiz edilir.

3.2.1.3. Sinyal İşleme

Yapay zeka sistemi hava örnekleme düzeni içinde bölgedeki çevredeki du-manı dikkate alarak hassaslığı bir daha ayarlar ve bu hassaslığı bölge durumlarında ayrı olarak yapar.

Değişen bölge durumlarına zamanla uyum gösterir. Bu ürünler düşük bakım sıklığı gösterecek biçimde yapılmış, problem oluştuğu zaman kullanıcıyı uyarmakta-dır. 25

3.2.2. Gaz Dedöktörü

Var olan gazların anlık veya online (sürekli) şeklinde belirlenmesi yaşamsal niteliktedir. Gaz dedektör sistemleri, sabit ve portatif sistemler olmak üzere iki türlü-dür. Her iki sistemde de, ihtiyaçlara çerçevesinde bir ya da daha çok gazın ölçümü imkan dahilindedir. Portatif gaz dedektörleri, anlık kontroller için idealdir (kanalizas-yonlarda temizleme ya da onarım çalışmaları, acil durumlarda kaçakların onarımı gibi).

Ölçülecek gazlar için alarm seviyeleri ayarlanır ve bu seviyeler geçildiği za-man dedektör sesli, ışıklı ve titreşimli biçimlerde alarm verir.

Online ölçümler için sabit gaz dedektör sistemleri kullanılır. Gerekliliğe bi-naen sınırlı olmadan genişletilebilen kontrol ünitesine farklı gaz sensörleri eklenir ve merkezi sistemden gözlemlenir. Programlanabilir röle çıkışları, 4-20 miliamper çıkış-lar ya da dijital çıkışçıkış-lar (Modbus, Lonworks, vb) yardımıyla, ayarlanmış sınır değeri geçtiğinde kullanıcının belirleyeceği bir uyarı mekanizması çalışır duruma getirilme-lidir.

Şekil 9. İki kanallı Gaz Dedektörü Şekil 10. Tek Gaz Dedektörü