Yıldırım Bayezid (Hüdavendigar) Dönemi Vakıfları

Yıldırım Bayezid, hem babası Murad gibi “Hüdavendigar”, hem de bilinen “Yıldırım” lakabı ile tahrir defterlerine kaydedilmiú oldu÷undan burada defterlerde geçen iki ünvanı da kullanılmıútır. Yıldırım Bayezid Han inceleme sahamız içinde Yarhisar’da yaptırdı÷ı hamamı 3150 akça hasılı ile Ulu Cami’nin imamet, hitabet, nazır -ki Kadı’ya meúruttur-, kayyım cihetleri ile revgan-ı sirac ve hasır, rakabe giderlerine sarf edilmesini úart koúmuútur (KKA.TTD 585:297b). Yıldırım



Murad Hüdavendigar, Bursa’da Kapluca Vakfı olarak bilinen imaretinden baúka, Baba ùemsettin bin Pir Gaybe'l-Kalenderi, ùeyh Yusuf, Gazi o÷lu Hızır, ønegöl’de Elvan Seydi, ùeyh Ali, Mustafa ùeyh, Yenice-i Taraklı’da Osman ùeyh, øsa Fakih, Musa ùeyh, Yemniha Daniúmend, Geyve’de Durud Fakih, Türkmen Hacı, Muhammedi, øbrahim, Musa, Abdi ve ùeyh Mehmed, Sülü ùeyh, Seyfüddin o÷lu øbrahim, Çakıro÷lu, Beypazarı’nda Bükler ùeyh o÷lu øshak ùeyh, Emir Fakih, Yeniúehir’de ùeyh Kara, Nazir Fakih, Müstecab Veld-i Kaya÷ulu, Hasan Fakih, øznik’te Rükneddin Medresesi, Ahmet Fakih , Gündüz Bey, Aydın o÷lu øsa Bey, Karesi Sanca÷ı’nda Ahi Zeynel, Ahi Mustafa bin Ahi Ali, Yusuf Fakih, Bayramiç ùeyh, øbrahim, Oylat Baba, Balıkesir Camii, Saruhan ùeyh, Mevlana Hoca, Balkanlarda Viza’de Mihal o÷lu Yahúi Bey, Ahmet Baba, Malkara camii, Yegan Reis, Ahi Musa, Abdal Cüneyd, Timurhan ùeyh, Yahúi Fakih bin Daniúmend, Mustafa Bey veled-i Yahúi Fakih, Bolu Sanca÷ı’nda Köpek o÷lu Murad ve Buldu o÷lu Cüneyd, Hüseyin o÷lu Halil ve Sevinç o÷lu Hacı, Süle Fakih o÷lu Mehmed, A÷calu Fakih, Hayreddin o÷lu Muhammed Fakih, Mahsub Fakih, Hoca Civan o÷lu Hacı Davud, Sevindik ùeyh, Celaleddin o÷lu Dede Fakih, øsa O÷lanları Halil Fakih, Ça÷a Kadısı Süleyman Fakih, Adil Fakih ve øvaz Fakih, Maruf o÷lu Mustafa, ømam Muhammed Fakih, Salih Fakih, Mürsel Fakih, Bahúi Fakih, Ayvad Fakih, Aydın ùeyh o÷lu Abdurrahim, Murad ùeyh, Mehmed Fakih, Mevlana Sinan ve o÷lu øbrahim Fakih, Sofu Ali, Salih Fakih, Ayvad ùeyh o÷lu Hamza, Osman Fakih, Sevindik Fakih ve Ali Fakih, Kasım Fakih, Ayvad Fakih, Bekler Fakih, Çakali o÷lu Bayezid ve Kalaycıo÷lu Süleyman, Yahya Piri, ølyas, Hacı Fakih, Bali o÷lu Süleyman, Hacıbey, Turbeyi Fakih, Turahan, ùeyh Alaeddin Seydi, Hamza o÷lu Nurca, Hızır Fakih ve Halil Fakih, Kandemiú o÷lu øzzeddin, øsmail o÷lu Elvan, Kemal o÷lu Yusuf Fakih, Mevlana ømam Fakih, Abdullah Fakih, Güvendik, ølyas Fakih o÷lu Mehmed, Yakub Fakih, Gir Yörük, Mükremin Daniúmend, Müúerref, Hızır Fakih, Germiyano÷lu ùeyh Nusreddin, Bikari o÷lu ølyas, Kurd ùeyh, A÷uz o÷lu Aydın Fakih için vakıflar yaptı÷ı tesbit edilmektedir. Ayrıntılı bilgi için bkz. Gökbilgin, 2007:169-171, Barkan-Meriçli, 1988: muhtelif yerler, KKA.TTD 579: muhtelif yerler, KKA.TTD 568: muhtelif yerler, KKA.TTD 547: muhtelif yerler.

Bayezid’in ayrıca inceleme alanımız dahilinde bir çok kiúiye ihsanlarda bulundu÷u da görülmektedir. Bunlardan biri olan Hacı Eúref Fakih için Sö÷üd’e ba÷lı ùarabhane Mezraası’nda bir çiftlik yeri (BOA.TTD 453:227a, KKA.TTD 585:277b), Karaca Ahmed o÷lu Ali için 110 akça hasıllı Gölpazarı’na ba÷lı bir mezrayı (KKA.TTD 585:263a), ødris için Gölpazarı’na ba÷lı Karaköy Mezraası’nda 160 akça hasıllı bir çiftlik yeri (BOA.TTD 453:216b; KKA.TTD 585:263a), Ahmed Fakih ve Davud Fakih için Gölpazarı’na ba÷lı Tuzaklı Mezraası’nda 160 akça hasıllı bir çiftlik yeri (BOA.TTD 453:216b; KKA.TTD 585:263a), Hamza ùeyh için Karaköy Mezraası’nda 160 akça hasıllı dört müdlük yeri (KKA.TTD 585:264a), Hacı Fakih için Sürmeli Mezraası’nda 170 akça hasıllı bir çiftlik yeri (BOA.TTD 453:218a; KKA.TTD 585:265a), Ahmed Fakih için Tuzaklı Mezraası’nda 300 akça hasıllı bir çiftlik yeri (KKA.TTD 585:267a), ùeyh øbrahim için Sapak Mezraası’nda 170 akçalık yeri (BOA.TTD 453:220a; KKA.TTD 585:267a), Süleyman Fakih ve Hızır Fakih için 250 akça hasıllı Dereköy Mezraası’nda bir çiftlik yeri (BOA.TTD 453:220b; KKA.TTD 585:267b), Halil Fakih için 100 akça hasıllı Toyderesi Mezraası’nda üç müdlük yeri (BOA.TTD 453:221a; KKA.TTD 585:268a), Kara Daniúmend o÷lu Tanrıvermiú için 130 akça hasıllı Yazıca Mezraası’nda bir çiftlik yeri (BOA.TTD 453:221b; KKA.TTD 585:268b), Hızır ùeyh için Kozca Mezraası’nda 300 akça hasıllı yeri (BOA.TTD 453:222b; KKA.TTD 585:270a), Bayram Gazi için Bayat Karyesi’nde 150 akçalık bir çiftlik yeri (BOA.TTD 453:222b; KKA.TTD 585:270a), Duman ùeyh için Donuzcu Karyesi’nde 70 akça hasıllı beú müdlük yeri (BOA.TTD 453:222b; KKA.TTD 585:270b), Hüseyin ùeyh için Büklüce Mezraası’nda 165 akça hasıllı bir çiftlik yeri (KKA.TTD 585:274b), øsmail Fakih bin Ümmid Fakih için Yarhisar’a ba÷lı Nasreddinler Mezraasında 110 akça hasıllı bir çiftlik yeri (BOA.TTD 453:238a; KKA.TTD 585:295a), Yarhisar’da Abdülgani Fakih imametlik için 150 akçalık yeri (KKA.TTD 585:297b), Ahi Musa için Ermenipazarı’na ba÷lı Depecikeúen Karyesi’nde 130 akça hasıllı yeri vakfetmiútir (BOA.TTD 453:234b; KKA.TTD 585:290a).

Yıldırım Bayezid zamanında kurulan vakıfların sayısı bunlardan ibaret de÷ildir. De÷iúik bölgelerde kurulan toplam 280 vakıfta adı geçen sultanın kurdurdu÷u

vakıfların sadece 19’u incelenen bölge içinde kurulmuútur. Bu dönemde kurulan vakıflara toplam olarak yaklaúık 690.000 akça hasıl ba÷landı÷ı söylenebilir⁸.

2.2. Nahiyelere Göre Vakıflar 2.2.1. Bilecik Nahiyesi

Bilecik Nahiyesi’ndeki vakıflara bakıldı÷ında hayratı nahiye içinde olan 8 adet cami ve mescid, 11 adet zaviye, bir adet Selâtin ve iki adet zürri vakfın yanı sıra, hayratı nahiye dıúında yer alan iki adet külliye ve bir adet zürri olmak üzere toplam 25 farklı vakıf kaydına tesadüf edildi÷i söylenebilir. Cami ve mescidlerin önemli mahalle ve köylerde kurulmuú oldukları görülmektedir. Tesbit edilen 11 zaviye vakfının 6’sının Abdalân-ı Rum⁹, 3’ünün Ahiyân-ı Rum, birinin Gaziyân-ı Rum ve birinin de ünvansız birine ait oldu÷u görülmektedir. Nahiye içinde yer alan iki adet zürri vakfın ise “bey” lakabından dolayı Gaziyân-ı Rum’a ait olu÷u söylenebilir. Nahiye dıúında yer alan külliye vakıflarının da Gaziyân-ı Rum içinde yer aldı÷ı (biri aynı zamanda selâtin vakfıdır), zürri vakfın ise hanedan üyesi birine yapıldı÷ı gözlenmektedir. Bilecik’te; Ertu÷rul Gazi, Lülü Paúa, Yörgüç Paúa o÷lu Melik øsa Bey ve Gedik Ahmed Paúa vakıfları Gaziyân-ı Rum¹⁰ vakıfları olarak takdim edilebilir. Derviú Abdurrahman, Seyyidü’l-Saadet Seyyid Hüseyin’in zaviyesi Timur, Ali Derviú’in



Bayezid Hüdavendigar, Bursa’da yaptırdı÷ı külliyenin yanında Balıkesir’de bir medrese, Edirne’de bir imaret, Bursa ve Kocaeli’ne ba÷lı ùile’de ùeyh Ebu øshak Kazerûni müridleri için bir zaviye, Bursa’da Gülçiçek Hatun, Gazi o÷lu Hacı Hızır, Subaúı ønebeyi, ùeyh Hayran, ùeyh Ali, Emir o÷lu Muhammedî, ùeyh Davud, ùeyh Mesud, Halil Çavuú, Ahi Musa, ølyas Fakih, Karesi Sanca÷ı’nda Süleyman Fakih, Ni÷bolu Sanca÷ı’nda bir cami ve zaviye, aynı sancakta Kadı øvaz medresesi, øznik’te bir camii ve imaret, Asılhan, Bostancı Abdullah A÷a, øsa Bey, øshak Fakih, Serez’de Bahaeddin Paúa bin Hızır, Dimetoka’da Kızıl Delü, Ahi Denek, Gelibolu’da Hayreddin, Ahi Devle, Malkara’da Hacı Ahmed, Aydın ùeyh, ùeyh Ahmed, Yumcu ùuca, Hacı Yata÷an, Halife ùeyh, Edirne’de Kara Börklü, Hacı Do÷an, Turbeyi ùeyh ve Evruz Ata için vakıflar yapmıútır. Bayezid’in adına Bolu Sanca÷ı’nda irili-ufaklı 220’ye yakın vakıf kaydında rastlanmaktadır. Ayrıntılı bilgi için bkz. Gökbilgin, 2007:169-171, Barkan-Meriçli, 1988: muhtelif yerler, KKA.TTD 579: muhtelif yerler, KKA.TTD 568: muhtelif yerler, KKA.TTD 547: muhtelif yerler, KKA.TTD 559: muhtelif yerler.



Abdalân-ı Rum hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Ocak, 1999: 68vd, aynı yazar, 2002:279vd, aynı yazar 1996 63vd, aynı yazar, 2002:67vd, aynı yazar, 1999:70-71, ønalcık, 2000:127, Köprülü, 2006:40vd, aynı yazar, 1984:14, Çetin, 1990:121vd, Ekinci, 2002:30vd, Melikoff, 1994:151, Pakalın, 1993:5, Barkan, 1942:282vd, Uzunçarúılı, 1988:531, Kafadar, 2010:125vd, Ülken, 2003:82vd, ùahin, 2007:109vd, ønan, 1988:463 vd, Öztürk, 2000:11vd; Oruç Bey, 1972:25; Aúıkpaúazâde, 2007:49, 276; Neúri, 1995:71-73, Giese, 2000:154.



Gaziyân-ı Rum hakkında geniú bilgi için bkz. Wittek, 1971:55-59, Ahmedi, 1949:7, ùahin 2007:156vd, Özcan 1995:362-364, ønalcık, 2009:25-30, Âúık Paúa, 2000:549-561, Köprülü, 2006:86-88, Aúıkpaúazâde, 2007:53, 281, ønalcık, 1999:9-40, Ocak, 1997:164vd, Gallotta, 1997:54vd, ùimúirgil, 2002:99-106, Konukçu, 2006:375, Beldiceanu, 1995:28, Uzunçarúılı, 1988:415, Baúar, 1995:540vd, Oruç Bey, 1972:38-50, Kayapınar, 2005:188-189.

tasarruf etti÷i Burçaklu, ùeyh Edebalı ve onun zaviyesinde ferraú oldu÷u düúünülen Ferraú Murad ile Yarasa Baba zaviyeleri ise Abdalân-ı Rum’a örnek olarak gösterilebilir. Ahi Yunus, Ahi øsmail, Ahi ødris ve Ahi Hamza bu nahiyede bulunan Ahiyân-ı Rum’a dahil vakıf kurucuları olarak tebarüz etmiútir¹¹. Bilecik’te fakih zümresine mensub olarak sadece Mü’min Fakih örne÷ine rastlanmaktadır.

2.2.1.1. Hayratı Nahiye içinde Olan Vakıflar 2.2.1.1.1. Selâtin Vakıfları