XVI. yüzyılda Osmanlı devlet adamlarından olan Niúancı Mehmed Paúa’nın do÷um tarihi hakkında kesin bir bilgi olmayıp, Merzifonlu’dur. Asıl lâkabı Yesilce olan Niúancı, kendinin muasırı olan Koca Nisancı Celâlzâde Mustafa Paúa ile karıstırılmaması için Ramazanzâde Küçük Nisancı Mehmed Pasa olarak tanınmıstır. Tarihçi Nisancızâde Mehmed Kudsî’nin dedesidir (Turan:1988: 620). Ramazanzâde Nisancı Mehmed Pasa, genç yasta Divân-ı Hümâyûn Kalemine intisap etmis, burada gösterdigi basarıdan dolayı divân katipligine tayin olunmustur. 960 (1552) yılında defter eminligine, bir yıl sonra da Reisü’l-Küttâblı÷a yükselen Niúancı Mehmet Paúa, Selânik’e gönderilerek Mora’nın tahririne tayin edilmistir. Bu görevini baúarıyla tamamladıktan sonra, kendisine østanbul dönüúü “Niúancı” ünvanı verilmistir (Turan: 1988: 620). Ramazan-zâde Nisancı Mehmed Pasa 965 (1557) yılında getirildigi nisancılık vazifesinden alındıktan sonra Arap ve Acem Defterdârlı÷ı da denilen Halep defterdârlıgına gönderilmistir. Defterlerdeki kayıttan burada beylerbeylik vazifesi yaptı÷ı anlaúılmaktadır (Mehmet Süreyya 1971:120). Ramazanzâde Niúancı Mehmed Paúa, 970 (1563) yılında elli bin akçe zeametle niúancılık makamından emekli olmus, 979 (1571) yılında vefat etmistir. Mezarı Edirnekapı sur dıúındaki Emir Buharî Dergâhı bahçesindeyken, açılan çevre yolu nedeniyle yıkılmıstır (Turan,1988: 620; Yastı, 2005:1vd).
Niúancı Mehmed Paúa, Gölpazarı’nda mülkü olan bir çok yeri Çankırı Sanca÷ı’na ba÷lı olan Tosya Kasabası’nda kurdu÷u Muallimhane ve Kisve-i Eytam Vakfı’na vakfetmiútir. Bunlardan biri Harmankaya Karyesi olup, Mahmud Bey o÷lu Bali Bey mülkü iken Musa’ya verilen köyü, “fahrü’l-ümerai’l-murabitin” Ali Bey, Bali Bey varislerinden satın almıútır. O÷lu Mehmed Bey, mülkiyet üzere tasarruf ederken, Dersaadet’te niúancı olan ve Haleb Beylerbeyli÷i görevinde bulunan Mehmed Paúa’nin satın alınmıú mülkü olarak mukayyeddir. Mehmed Paúa, “Haremeyni’ú-úerifeyn’de tayin ettikleri kıraat-ı ecza-yı úerife” ve Tosya kasabasındaki muallimhane ve kisve-i eytam masrafları için 981 tarihinin muharrem ayında vakfetmiútir. Köyde ilk sayımda 16 hane ve 13 mücerredden müteúekkil 29 nefer meskun iken, nüfus son sayımda 17 hane ve 6 mücerredden oluúan 23 nefere düúmüútür. Köyün hasılı 1425 akçadır (BOA.TTD 531:275b; KKA.TTD 585:252). Do÷an Karyesi ise, Paúayi÷it mülkü iken tımara verilip Musa’ya tevcih edilen yeri Ali Bey, Paúayi÷it varislerinden satın aldıktan sonra o÷lu Mehmed Bey, yukarıdaki tafsilat mucebince Mehmed Paúa’ya satmıú, Mehmed Paúa dahi vakfetmiútir. Karyede 11 neferden oluúan nüfusun 8 nefere düútü÷ü görülürken, hasılı 1275 akçadan 1480 akçaya yükselmiútir (BOA.TTD 531:275a; KKA.TTD 585:253a). Koyunlu Karyesi, ølk sayımda 14 hane ve 7 mücerreden oluúan 21 nefer ile meskun iken son sayımda 34 hane ve 18 mücerredden müteúekkil 52 nefere yükselen köyün hasılı 1150 akçadan 1400 akçaya yükselmiútir (BOA.TTD 531:276a; KKA.TTD 585:253b). Vakfedilen di÷er bir yer olan Selbükü Mezrası, ølyas Bey’in mülkü iken Ali Bey’in satın aldı÷ı mezraa da Tosya’daki mezkur vakfa akar kaydedilmiú olup, hasılı 250 akçadan 756 akçaya yükselmiútir. Mezraada 5 nefer olarak kaydedilen nüfus 16 hane ve 10 mücerredden oluúan 26 nefere yükselmiútir (BOA.TTD 531:275; KKA.TTD 585:253b). Karaa÷aç Karyesi “Nam-ı di÷er Akova” olarak mukayyed olan karyede de ilk sayımda 18 hane ve 11 mücertred, son sayımda ise 18 hane ve 21 mücerredden müteúekkil 39 nefer mütemekkindir. Hasıl 1106 akçadan 1210 akçaya yükselmiútir (BOA.TTD 531:277b; KKA.TTD 585:255a).
Ak Karyesi ise Mihal Bey’in mülkü iken, Ali Bey’in satın alması ile Mehmed Bey’e intikal etmiútir. Karyede ilk sayımda 16 hane ve 8 müccerredden oluúan 24 nefer “cemaat-i Müslüman” ile birlikte 13 hane ve 9 mücerredden oluúan 22 nefer
“cemaat-i gebran” meskun olarak bulunmaktadır. Son sayımda nüfusu 34 hane ve 42 mücerredden oluúan 76 nefere yükselen karyenin hasılı ise 1291 akçadan 1420 akçaya yükselmiútir. Alınç Karyesi, Ak karyesi ile beraber anılmıútır (BOA.TTD 531:277b-278a; KKA.TTD 585:256a).
Çay Karyesi’nde ise ilk sayımda 22 hane ve 6 mücerredden oluúan 28 nefer meskun iken, son sayımda 39 hane ve 54 mücerredden oluúan 93 nefer tesbit edilmiútir. Karyenin vergi hasılı 612 akçadır (BOA.TTD 531:278b; KKA.TTD 585:256a). Alınç’a tabi oldu÷u belirtilen Karao÷lan köyünün nüfusu ise, ilk sayımda 16 hane ve 7 mücerredden oluúan 23 nefer iken, son sayımda 33 hane ve 30 mücerredden oluúan 63 nefere yükselmiútir. Karyenin vergi hasılı 315 akçadan 535 akçaya yükselmiútir (BOA.TTD 531:278b; KKA.TTD 580:225a). Vakfedilen di÷er bir köy olan Kozca Karyesi’nin ilk sayımlardaki verilere göre nüfusu 15 nefer iken, son sayımda 12 hane ve 24 mücerredden müteúekkil 26 nefere yükselmiútir. Karyeni hasılı 1320 akçadır (BOA.TTD 453:277b; KKA.TTD 585:251a). ø÷dir Karyesi’nin ise, 490 akça hasıl ile mukayyed olup, nüfusu 40 neferden oluúmaktadır (BOA.TTD 531:278b; KKA.TTD 585:258a).
Gömele Karyesi’nde ilk sayımda 15 hane ve 11 mücerred, son sayımda ise 25 hane ve 21 mücerred nüfus mukayyed olup, hasılı 443-450 akça olarak belirlenmiútir (BOA.TTD 531:278b; KKA.TTD 585:257a). E÷riat Karyesi, ilk sayımda 6 nefer, son sayımda ise 15 hane ve 3 mücerredden müteúekkil 18 nefer ile meskundur. Hasıl 350 akçadan 450 akçaya yükselmiútir (BOA.TTD 531:276b; KKA.TTD 585:254a). Yenice Karyesi, Çayır mezraası ile beraber mukayyed olan karyede ilk sayımda 12 hane ve 7 mücerredden müteúekkil 19 nefer, son sayımda ise 13 hane ve 21 mücerredden müteúekkil 34 nefer ile meskun oldu÷u görülen karyenin hasılı 1380 akçadır (BOA.TTD 531:276b; KKA.TTD 585:255a). Sorkun Karyesi’nde ise ilk sayımda 20 hane ve 3 mücerred, son sayımda 28 hane ve 32 mücerredden müteúekkil 60 nefer nüfus meskundur. Karyenin hasılı 1413 akçadır (BOA.TTD 531:279a; KKA.TTD 585:258a). Vakfa akar olarak Harmankaya çiftlikleri de kaydedilmiútir. Durasi ve Mehmed çifliklerinden 200’er akça hasıl elde edilmektedir. Mihal o÷lu Ali Bey o÷lu Mehmed Bey’in mülkü iken tımara verildi÷i ancak yapılan teftiú ile yanlıúlı÷ın halledilerek tekrar mülke kazandırıldı÷ı, Mehmed Bey’in ise zikrolunan
Tosya’daki muallimhane ve darü’l-eytamına vakfetti÷i anlaúılmaktadır (BOA.TTD 531:279b; KKA.TTD 585:258a).
2.2.4.2.2. ømaretler