Yöntemin Tanımının Kaydedilmesi ve İşlemin Elemanlarına Ayrılması

10.6.3.2. Bilgilerin Toplanması ve Kaydedilmesi

Metot etüdündeki yaklaşımlara benzer nedenlerden dolayı, zaman etüdü çalışmasında da uygun seçimler yapıldıktan sonra sistematik olarak gerekli bilgilerin derlenmesi ve uygun standart kayıt ortamlarına kaydedilmesi gerekir.

Aşağıdaki bilgiler, işletmedeki işin tipine göre seçilerek zaman etüdü formlarına işlenir:

 Etüdün kolay ve hızlı bulunmasını sağlayan bilgiler (etüt numarası, sayfa numarası, iş etüdü uzmanı, etüt tarihi, etüdü onaylayan).

 İşlenen ürünün ya da parçanın kesin olarak diğerlerinden ayırt edilebilmesini sağlayan bilgiler ( ürün adı, teknik resmi ya da numarası, parça numarası, malzeme, kalite gereksinimi).

 Sürecin, yöntemin, tesisatın ya da makinanın diğerlerinden kesin olarak ayırt edilmesini sağlayan bilgiler (bölüm, işlemin tanımı, standart form uygulama numaraları, tesisat ya da makine – araç ve gereçleri, işyeri – montaj – parça taslağı, makinanın üretimi sınırlayan ısı – basınç – akım gibi özellikleri, ustabaşının ismi).

 İşçinin diğerlerinden ayırt edilmesini sağlayan bilgiler (işçinin adı, kart numarası).

 Etüdün süresi (etüdün başlama zamanı, etüdün bitiş zamanı, geçen süre).

 Çalışma koşulları (Sıcaklık, nem, aydınlatma, gürültü, titreşim, toz, vb.).

10.6.3.3. Yöntemin Tanımının Kaydedilmesi ve İşlemin Elemanlarına Ayrılması

Eğer etüt, işçinin önceden yapılmış bir etüt sonucu konan çıktı miktarına erişilemeyeceğini ileri süren bir şikayet sonucu yapılıyorsa, kullanılan yöntem, ilk etüt yapılırken kullanılan yöntemle çok dikkatli bir şekilde karşılaştırılmalıdır.

Burada, işçi işi, önceden belirlenen biçimde yapmıyor olabilir. Kullanılan makina – teçhizat ve donanımı, çalışma koşulları ve kullanılan malzemenin yetersiz oluşu, kesici takımların aşınması ya da yanlış bilenmesi gibi hallerde işler gözlenerek kaydedilen zamanlar, zaman standartlarının belirlenmesinde kullanılmamalıdır.

Metot etüdü yapılmaksızın zaman standartlarının konması, ancak, bir yılda birkaç kez yapılan kısa süreli işlerde sözkonusu olabilir. İşçiler sözkonusu işi sürekli yapmadıklarından, iş etüdü uzmanının yönteme ilişkin kayıtları işçiler için önemli olacaktır.

İşçi ve işlem ile ilgili konuların kaydedilmesinden sonra iş, elemanlarına ayrılır.

Eleman, bir işin gözlemini, ölçümünü, çözümlenmesini kolaylaştırmak için seçilmiş o işe ait bağımsız bir parçadır.

İş devresi, bir işin yapılabilmesi ya da bir birim üretimin elde edilmesi için gerekli elemanlar dizisidir.

Daha önce seçilmiş olan işler veya süreçler, yapılacak olan etüdün detay düzeyine göre elemanlarına ayrılır. Ancak bu ayrımda dikkat edilmesi gereken husus, iş elemanlarının tanımlanabilir ve ölçülebilir bir süreye sahip olmasıdır.

Böylece ölçme sırasında yapılacak hatalar minimuma indirilebilir.

İşi elemanlarına ayırmakta uyulması gereken kriterler aşağıdaki gibi ifade edilebilir:

 El ile yapılan işlerle makina ile yapılan işler birbirinden ayrılmalıdır. El ile yapılan işlerde işçinin çalışma temposuna göre, değişken bir hız faktörü söz konusudur. Halbuki makina ile yapılan işlerde daha sabiti bir çalışma hızı geçerlidir.

 Her çevrimde tekrarlanan işlerle tesadüfi işler birbirinden ayrılmalıdır. Örneğin tornada kaleme talaş sarması, tesadüfi sayılabilir. Bu türden işler etüt dışında bırakılmalıdır.

 Farklı tempolu işler elemanlarına ayrılmalıdır. Zira her işlem aynı kolaylıkta değildir. İşin yapılması sırasında değişik fiziksel özelliklere sahip işlemler arasında tempo farklılaşması olağan karşılanır; ancak bunun dikkate alınması gerekir.

İşin ayrıntılı olarak elemanlarına ayrılmasının gerekçeleri:

 Verimli işin (etken süre) verimli olmayan işten (etken olmayan süre) ayrılmasını sağlamak.

 Tam bir çalışma devresi temel alınarak belirlenen çalışma hızının daha doğru bir şekilde bulunmasını sağlamak (işçi bütün çalışma devresinde aynı hızda çalışmayabilir).

 Değişik tipte elemanların tanımlanmasını ve ayrıt edilmesini sağlayarak her tipe göre bir uygulama ayarlamak.

 Fazla yorgunluğa neden olan elemanların ayrılmasını ve yorgunluk paylarının daha doğru olarak belirlenmesini sağlamak.

 Yöntemin denetlenmesini kolaylaştırmak ve böylece sonradan eklenen ya da çıkarılan elemanların kolayca ortaya çıkarılabilmesini sağlamak (gelecekte kullanma gereği).

 Ayrıntılı bir iş belirlemesinin yapılmasını sağlamak.

 Sık sık tekrarlanan elemanların zaman değerlerinin çıkarılmasını ve bileşik verilerin toplanmasını sağlamak (parça bağlama – çözme).

İşlere ilişkin elemanlar sekiz ayrı grupta toplanabilir:

Tekrarlanan eleman: İşin her çalışma devresinde oluşan bir elemandır. Örnek:

bir montaj işleminde parçayı alma, bir iş parçasını bağlama, işi biten parçayı kenara alma.

Ara sıra oluşan eleman: Ancak her çalışma devresinde düzenli ya da düzensiz aralıklarla oluşan ve ortaya çıkmayabilen elemandır. Örnek: Maden taşlarını temizleme, basınç ayarlama, makine kurma, ustabaşından bilgi alma.

Durağan eleman: Ne zaman yapılırsa yapılsın temel zamanı değişmeyen elemandır. Örnek: makinayı açma, çap ölçme, vidalama, sıkıştırma, makinaya kesme takımı yerleştirme.

Değişken eleman: Temel zamanı ürün için kullanılan donanımın ya da sürecin özelliğine göre (boyut, ağırlık, kalite, vb.) değişen bir elemandır. Örnek: el testeresi ile kütükleri kesme, yer süpürme, parçaları el arabası ile diğer tezgaha taşıma). Fazla sayıda değişken eleman içeren işler için zaman ölçümünde gerekli duyarlık gösterilmelidir. Ölçüm sonuçları beklentileri karşılamayabilir.

El ile yapılan eleman: İşçi tarafından doğrudan yapılan bir elemandır. El ile yapılan elemanlar için işçinin sürekli aynı tempoda çalışmayacağı dikkate alınmalıdır.

Makina ile yapılan eleman: Enerji ile çalışan bir makine tarafından otomatik olarak yapılan elemandır. Örnek: boruların tavlanması, tuğlaların pişirilmesi, cam şişelerin biçimlendirilmesi, planyalama.

Yöneten eleman: Aynı anda kendisi ile birlikte yapılan diğer elemanlardan daha uzun zaman alan elemandır. Örnek: zaman zaman ölçerek torna tezgahında çap ayarlama, çay demliği ve çay kaplarını düzenlerken çaydanlıkla su kaynatma.

Yabancı eleman: Etüt sırasında gözlenen fakat çözümlemelerden sonra işin gerekli bir parçası olmadığı anlaşılan elemandır. Örnek: mobilya yapımında model henüz tamamlanmadan masayı zımparalama, daha sonra makinaya gönderilecek parçanın yağını temizleme.

Bir eleman bu sınıflandırmalardan birkaçında birden yer alabilir.

Bir işlemin elemanlarının karşılaştırılmasında gözetilecek bazı genel kurallar aşağıda belirtilmiştir:

 Elemanlar, başlangıçta ve bitişte kolayca belirlenebilmelidir. Elemanların başlama ve bitişleri sesle (makinanın durması, mengenenin gevşetilmesi, bir aracın yerine konması, vb.) ya da el veya kolun yön değiştirmesi ile tanınabilir.

Bunlara ayırma noktaları denir ve bu durum etüt formlarında açıkça belirtilmelidirler. Ayırma noktası, bir çalışma devresinde, bir elemanın bitip diğer elemanın başladığı an olarak kabul edilir.

 Elemanlar, eğitilmiş bir gözlemci tarafından iyi bir biçimde zamanlanabilecek kadar kısa olmalıdır. Burada kısa süre miktarı kullanıcılara göre değişir (0.04 dakika = 2.4 saniye, az eğitimli işçi için 0.07 – 0.10 dakika, uzun süreli el işleri için 0.33 dakika olarak kabul edilmektedir).

 Elemanlar, mümkünse özellikle el ile yapılan elemanlar işlemin açıkça ayırt edilebilen ve doğal olarak birleşmiş parçaları arasından seçilmelidir.

 Elle çalışma süresi, makina çalışma süresinden ayrılmalıdır.

 Durağan elemanlar değişken elemanlardan ayrılmalıdır.

 Her çalışma devresinde görülmeyen elemanların (ara sıra oluşan ve yabancı elemanlar) her çalışma devresinde ortaya çıkanlardan ayrılması gerekir.

İşin elemanlarına ayrılması zorunluluğu üretim tipine, işlemin niteliğine ve istenen sonuca bağlıdır.

Elemanların belirlenmesinde ayrıntı düzeyi aşağıdaki faktörlere bağlıdır:

 Seyrek meydana gelen küçük parti üretimlerinde, sürekli büyük parti üretimlerine göre daha az ayrıntılı eleman belirlemesi gerektirir.

 Bir yerden bir yere hareket, el ve kol hareketlerinden daha az ayrıntı belirleme gerektirir.