Yöneticilerin Her Bir Kadro Tipi için Vasıflı Eleman Bulma

Araştırma kapsamındaki yöneticilerin büyük bir bölümü (% 94.6) ihtiyaç duydukları zaman vasıflı eleman bulmakta sıkıntı yaşamaktadırlar. Tablo 34’te vasıflı eleman bulma sıkıntılarının her bir kadro tipi için görülmektedir. Araştırmaya katılan yöneticilere göre vasıflı eleman bulma konusunda özellikle vasıflı işçi, mühendis, usta-ustabaşı, teknisyen kadrolarında yani teknik kadrolarda sıkıntı yaşamaktadırlar.

Tablo 34: Yöneticinin Her Bir Kadro Tipi İçin Vasıflı Eleman Bulma Sıkıntısındaki Görüşleri

Frekans (f) %

Orta düzey yönetici 8 7.4

İdari personel 14 13.0 Mühendis 22 20.4 Teknisyen 15 13.9 Usta-ustabaşı 19 17.5 Vasıflı işçi 28 25.9 Vasıfsız işçi 2 1.9

Tablo 16’da vasıflı eleman bulmada sıkıntı yaşanan kadro tipleri sırasıyla; % 25.9’luk pay ile vasıflı işçi % 20.4’lük pay ile mühendis, % 17.5’lik pay ile usta-ustabaşı, % 13.9 ile teknisyen kadrolarıdır. Vasıflı eleman bulma konusunda en fazla sıkıntının teknik kadrolarda olduğundan yola çıkarak asıl problemin mesleki-teknik eğitim açısından oluştuğu söylenebilmektedir. Türkiye’de de mesleki-teknik eğitim sisteminin yetersiz olduğunu çalışmanın daha önceki bölümlerinde belirtmiştik. Mesleki-teknik eğitim sisteminin yetersiz

olması eğitim-istihdam ilişkisinin kurulamamasının sebepleri arasında önemli bir yere sahiptir.

● Yöneticilerin vasıflı eleman sıkıntısı yaşamalarının nedenleri konusundaki görüşleri

Araştırmaya katılan yöneticiler işgücü piyasalarında vasıflı eleman bulamama nedenleri Tablo 35’te görülmektedir. Tabloda en önemli neden % 67.2’lik pay ile eğitim sisteminin piyasanın ihtiyaçları doğrultusunda vasıflı eleman yetiştirmede yetersiz kalmasıdır.

Tablo 35: Yöneticilerin Vasıflı Eleman Bulamama Nedenleri

Frekans (f) %

Eğitim sisteminin piyasanın ihtiyaçları doğrultusunda vasıflı eleman yetiştirmede yetersiz kalması

41 67.2 Üretim örgütlenmesindeki değişikliklere uyum

sağlayacak şekilde çalışanların sürekli ve yeniden eğitime tabi tutulması

11 18.0

İşgücü piyasalarında bilgi akışının yetersizliği 9 14.8

Araştırmaya katılan yöneticiler vasıflı eleman sıkıntısı çekilmesinin diğer sebeplerini de şöyle ifade etmişlerdir; üretim örgütlenmesindeki değişikliklere uyum sağlayacak şekilde çalışanların sürekli ve yeniden eğitime tabi tutulması ve işgücü piyasalarındaki bilgi akışının yetersizliği olarak belirtmişlerdir.

4.3.3. Yöneticilerin İşe Eleman Alımında Önem Derecesine Göre Tercih Ettikleri Özellikler

Bu bölümde, her bir kadro için eleman alımında dikkat edilen özellikler araştırmaya katılan 55 işletmenin yöneticileri tarafından önem derecesine göre sıralanmıştır.

● Orta düzey kadrolara eleman alımında dikkat edilen özelliklerin önem sırası

Tablo 36’de orta düzey yönetici kadrolara eleman alımında önem verilen özellikler sıralanmıştır.

Tablo 36: Orta Düzey Yönetici Kadrolarına Eleman Alımında Önem Verilen Özelliklerin Sıralaması

Sıra Sayısı Önem Verilen _Özellikler Ortalama Puan Önem Derecesi

1. Eğitim Düzeyi 4.47 Çok önemli

2. İş Tecrübesi 1.29 Çok önemli

3. Sınav Sonucu 0.29 Hiç önemli değil

4. Yabancı Dil 4.2 Önemli değil

5. Kişilik Özellikleri 1.29 Önemli değil

6. Yaş 0.05 Hiç önemli değil

7. Fiziksel Özellikler 0.25 Hiç önemli değil

8. Referans 0.36 Hiç önemli değil

9. Medeni Hal 0 Hiç önemli değil

10. Cinsiyet 0 Hiç önemli değil

İşletmelerde orta düzey yönetici kadroları doldurulurken yöneticilerin en çok önem verdikleri özellikler, “Eğitim düzeyi”, “İş tecrübesi”dir. Diğer taraftan yöneticilerin orta düzey yöneticileri seçerken yukarıda belirtilen özellikler gibi olmasa da “yabancı dil”, “kişisel özellikler” gibi özellikleri de dikkate aldıkları görülmektedir. Fakat “sınav sonucu”, “yaş”, “cinsiyet”, “fiziksel özellikler”, “medeni hal”, “referans” gibi özellikleri göz önünde bulundurmadıkları görülmektedir.

● İdari personel kadrolarına eleman alımında dikkat edilen özelliklerin önem sırası

Tablo 37’de yöneticilerin işletmeye idare personel alımında önem verdikleri özelliklerin sıralaması yer almaktadır.

Tablo 37: İdari Personel Kadrolarına Eleman Alımında Önem Verilen Özelliklerin Sıralanması

Sıra Sayısı Önem Verilen _Özellikler Ortalama Puan Önem Derecesi

1. Eğitim Düzeyi 5.34 Çok önemli

2. İş Tecrübesi 4.34 Çok önemli

3. Yabancı Dil 1.4 Önemli değil

4. Kişilik Özellikleri 1.81 Önemli değil

5. Fiziksel Özellikler 0.18 Hiç önemli değil

6. Yaş 0.25 Hiç önemli değil

7. Referans 0.25 Hiç önemli değil

8. Sınav Sonucu 0.47 Hiç önemli değil

9. Medeni Hal 0 Hiç önemli değil

10. Cinsiyet 0 Hiç önemli değil

İşletmeye idari personel kadrolarına eleman alımında yöneticilerin çok önemli gördükleri özellikler; “Eğitim düzeyi”, “iş tecrübesi”dir. Bununla birlikte “yabancı dil”, “kişilik özellikleri” az olsa da dikkate aldıkları görülmektedir. Orta düzey yönetici kadrolarında olduğu gibi idari personel kadrolarına eleman alımında da “sınav sonucu”, “yaş”, “fiziksel özellikler”, “medeni hal”, “referans” gibi özelliklere pek fazla önem verilmemektedir.

● Mühendis kadrolarına eleman alınırken dikkat edilen özelliklerin önem sırası

Tablo 38’de yöneticilerin mühendis kadrolarına eleman alımında önem verdikleri özelliklerin sıralaması yer almaktadır.

Tablo 38: Mühendis Kadrolarına Eleman Alımında Önem Verilen Özelliklerin Sıralaması

Sıra Sayısı Önem Verilen _Özellikler Ortalama Puan Önem Derecesi

1. Eğitim Düzeyi 4.12 Çok önemli

2. İş Tecrübesi 4.63 Çok önemli

3. Yabancı Dil 2.72 Biraz önemli

4. Yaş 0.29 Hiç önemli değil

5. Kişilik Özellikleri 0.43 Hiç önemli değil

6. Referans 0.47 Hiç önemli değil

7. Sınav Sonucu 0.65 Hiç önemli değil

8. Fiziksel Özellikler 0 Hiç önemli değil

9. Medeni Hal 0 Hiç önemli değil

10. Cinsiyet 0 Hiç önemli değil

Mühendislik kadrolarına eleman alımında yöneticilerin en çok önem verdikleri özellikler; “Eğitim düzeyi”, “iş tecrübesi”dir. Bunun yanı sıra “yabancı dil”in de önemli özellik olduğunu belirtmişlerdir.

Araştırmaya katılan yöneticiler mühendislik kadrolarına eleman alırken,”sınav sonucu”, “kişilik özellikleri”, “yaş”, “cinsiyet”, “fiziksel özellikler”, “medeni hal”, “referans” gibi özelliklere çok fazla önemsememektedirler.

● Teknisyen kadrolarına eleman alınırken dikkat edilen özelliklerin önem sırası

Tablo 39’da yöneticilerin teknisyen kadrolarına eleman alımında önem verdikleri özelliklerin sıralaması yer almaktadır.

Tablo 39: Teknisyen Kadrolarına Eleman Alınırken Önem Verilen Özellikler

Sıra Sayısı Önem Verilen _Özellikler Ortalama Puan Önem Derecesi

1. İş Tecrübesi 4.40 Çok önemli

2. Eğitim Düzeyi 3.41 Önemli

3. Kişilik Özellikleri 1.00 Hiç önemli değil

4. Yaş 0.40 Hiç önemli değil

5. Sınav Sonucu 0.67 Hiç önemli değil

6. Yaş 0.215 Hiç önemli değil

7. Referans 0.345 Hiç önemli değil

8. Cinsiyet 0 Hiç önemli değil

9. Yabancı Dil 0 Hiç önemli değil

10. Fiziksel Özellik 0 Hiç önemli değil

Tablo 39’da teknisyen kadrolarına eleman alımında yöneticilerin en fazla önem verdikleri özellikler; “İş tecrübesi”, “eğitim düzeyi”dir. Bunun yanı sıra “Kişilik özellikleri”ni de dikkate almaktadırlar. Ancak, “referans”, “yaş”, “sınav sonucu”, “cinsiyet”, “fiziksel özellik”, “yabancı dil”, “medeni hal” gibi özellikler yönetici tercihlerini etkilememektedir.

● Usta-ustabaşı kadrolarına eleman alırken dikkat edilen özelliklerin önem sırası

Tablo 40’ta yöneticilerin usta-ustabaşı kadrolarına eleman alımında önem verdikleri kriterler yer almaktadır.

Tablo 40: Usta-Ustabaşı Kadrolarına Eleman Alırken Önem Verilen Özellikler

Sıra Sayısı Önem Verilen _Özellikler Ortalama Puan Önem Derecesi

1. İş Tecrübesi 4.81 Çok önemli

2. Fiziksel Özellikler 1.05 Önemli değil

3. Yaş 1.45 Önemli değil

4. Kişilik Özellikleri 1.36 Önemli değil

5. Eğitim 1.00 Önemli değil

6. Referans 0.05 Hiç önemli değil

7. Cinsiyet 0.20 Hiç önemli değil

8. Medeni Hal 0.21 Hiç önemli değil

9. Sınav Sonucu 0.23 Hiç önemli değil

10. Yabancı Dil 0.47 Hiç önemli değil

Usta-ustabaşı kadrolarına eleman alırken yöneticiler tarafından en fazla “iş tecrübesi”ne önem verildiği görülmektedir. Diğer taraftan usta-ustabaşı kadrolarının doldurulmasında, “fiziksel özellik”, “yaş”, “kişilik özellikleri”, “eğitim” gibi özellikler daha düşük önem derecesine sahipken, “referans”, “cinsiyet”, “medeni hal”, “sınav sonucu”, “yabancı dil” gibi özellikler yönetici tercihlerini etkilememektedir.

● Vasıflı eleman kadrolarına eleman alınırken dikkat edilen özelliklerin önem sırası

Tablo 41’te çalışma kapsamında yer alan yöneticilerin vasıflı eleman kadrolarına eleman alırken önem verdikleri kriterler yer almaktadır.

Tablo 41: Vasıflı Eleman Kadrolarına Eleman Alırken Önem Verilen Özelliklerin Sırası

Sıra Sayısı Önem Verilen _Özellikler Ortalama Puan Önem Derecesi

1. İş Tecrübesi 5.8 Çok önemli

2. Kişilik Özellikleri 2.01 Biraz önemli

3. Eğitim Seviyesi 1.01 Önemli değil

4. Sınav Sonucu 0.20 Hiç önemli değil

5. Cinsiyet 0.20 Hiç önemli değil

6. Medeni Hal 0.20 Hiç önemli değil

7. Fiziksel Özellikler 0.27 Hiç önemli değil

8. Yaş 0.61 Hiç önemli değil

9. Referans 0.87 Hiç önemli değil

10. Yabancı Dil 0 Hiç önemli değil

Vasıflı eleman kadrolarına eleman alırken yöneticiler tarafından en fazla “iş tecrübesi” önemli görülmektedir. Diğer taraftan ise “kişilik özellikleri”, “eğitim seviyesi” gibi özelliklerde dikkate alınırken, “sınav sonucu”, “yaş”, “cinsiyet”, “medeni hal”, “fiziksel özellik”, “referans”, “yabancı dil” gibi özellikler hiç önemli görülmemektedir.

● Vasıfsız eleman kadrolarına eleman alınırken dikkat edilen özelliklerin sıralaması

Tablo 42’te çalışma kapsamındaki yöneticilerin vasıfsız eleman kadrolarına eleman alırken önem verdikleri kriterler yer almaktadır. Diğer kadro tiplerine kıyasla daha az özellik ön plana çıkmaktadır.

Tablo 42: Vasıfsız Eleman Kadrolarına Eleman Alırken Önem Verilen Özelliklerin Sıralaması

Sıra Sayısı Önem Verilen _Özellikler Ortalama Puan Önem Derecesi

1. İş Tecrübesi 2.49 Biraz önemli

2. Fiziksel Özellikler 2.23 Biraz önemli

3. Yaş 1.84 Önemli değil

4. Kişilik Özellikleri 1.54 Önemli değil

5. Cinsiyet 0.29 Hiç önemli değil

6. Sınav Sonucu 0.30 Hiç önemli değil

7. Eğitim Durumu 0.38 Hiç önemli değil

8. Referans 0.65 Hiç önemli değil

9. Yabancı Dil 0 Hiç önemli değil

10. Medeni Hal 0 Hiç önemli değil

Tablodaki verilerden yola çıkarak, vasıfsız işçi kadrolarında diğer kadro tiplerinden daha az özellik belirtildiği söylenebilir. İşletmeye vasıfsız işçi alırken yöneticilerin en çok önem verdikleri özellik; “İş tecrübesi” ve “fiziksel özellik” olduğu görülmektedir. Bununla birlikte “yaş” ve “kişilik özellikleri” gibi özelliklere de değinilmiştir. Ancak; “cinsiyet”, “sınav sonucu”, “eğitim durumu”, “referans”, “yabancı dil”, “medeni hal” gibi özellikler önemli görülmemiştir.

Uzmanlık ve vasıf gerektirmeyen işler için işe alımın söz konusu olduğu bu kadro tipinde bu özelliklerin önemli görülmemesi çok doğaldır.

Araştırma sonuçlarına göre; “eğitim düzeyi” araştırmaya katılan yöneticiler tarafından “usta-ustabaşı”, “vasıflı işçi” gibi kadrolar çok düşük önem derecesine sahipken “vasıfsız işçi” kadroları ise hiç önemli olarak görülmemektedir. Diğer tüm özellikler ise işe eleman alımında temel kriterler olarak değerlendirilmektedir.

“Yabancı dil” teknik kadrolar (vasıflı işçi, usta-ustabaşı, teknisyen) ve vasıfsız işçi kadroları dışında önemli bir özellik olarak değerlendirilmektedir.

“Kişilik” özellikleri her bir kadro tipi için tanımlanırken daha spesifik bir bakış açısıyla değerlendirilmektedir. Araştırmaya katılan yöneticiler kişilik özelliklerine değinmişlerdir, fakat işe eleman alımında en önemli kriterler arasında bulundurmamaktadırlar.

İdari personel, orta düzey yönetici, idari personel ve mühendis kadrolarına eleman alımında yöneticilere göre önemli bir özellik olarak görülmeyen “fiziksel özellik”, “yaş” gibi özellikler “usta-ustabaşı”, “vasıfsız işçi” kadrolarında; “yaş” ise teknisyen kadrolarında göreli olarak önem kazanmaktadır. Bunun sebebi ise, bahsedilen kadrolarda yapılan işin niteliği, çalışma şartları, bu özellikleri gerektirmektedir.

4.3.4. Yöneticilerin Eğitim-İstihdam İlişkisine Ait Kuramsal Bakış