Türkiye Sanayi Sektörü İçinde Konya Bölgesi’nin Yeri

Konya ili, imalat sanayi gelişmişlik sırasında 11. sırada yer alırken, genel gelişmişlik sıralamasında düşüş göstererek 26. sırada yer almaktadır(166). Devlet Planlama Teşkilatı’nın yapmış olduğu çalışmada Konya ilinde öne çıkan sanayii sektörlerinin; başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı, motorlu kara taşıtı, römork ve yarı römork imalatı, ana metal sanayisi, gıda ürünleri ve içecek imalatı sektörleri olduğu görülmektedir(167).

1.3.1. Firma Ölçeği İtibariyle İşyeri ve Çalışan Sayısı

Tablo 16: Türkiye Geneli ve Konya İlinde Firma Ölçeğine Göre İşyeri, Çalışan Sayısı

TÜRKİYE KONYA TÜRKİYE KONYA Büyüklük

Grupları _{İşyeri Sayısı Çalışan Sayısı}

1-9 1.813.726 54.973 3.296.335 87.887 10-19 56.884 1.055 1.101.312 20.938 50-99 5.055 78 345.077 5.292 100-150 1.973 33 240.237 3.988 151-249 1.443 14 275.373 2.644 250-+ 1.798 22 1.195.350 14.682 Genel Toplam 1.880.879 56.175 6.453.684 135.431

Kaynak: KOSGEB, “TUİK 2002 Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımı Sonuçları İl Dağılımları”, Ankara, Şubat 2008.

166) Bülent Dinçer, Metin Özaslan, Taner Kavasoğlu, “İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması”, DPT Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü, Yayın No: 2671, Ankara 2003, s. 118.

167) Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü,

Türkiye’de faaliyet gösteren firmaların % 96.43’ü 1-9 işçi çalıştıran çok küçük ölçekli firmalardan oluşmaktadır. 10-49 işçi çalıştıran küçük ölçekli firmalar ise % 3.02 paya sahiptir. 50-99 işçi çalıştıran firmalar ise % 0.27’sini oluşturmaktadır. Toplam istihdamın % 51.08’i 1-9 işçi çalıştıran çok küçük ölçekli firmalar tarafından, % 17.06’sı da 10-49 işçi çalıştıran küçük ölçekli firmalar tarafından gerçekleşmektedir. 250 ve daha fazla işçi çalıştıran firmaların toplam istihdam içindeki payı ise % 18.52’dir.

Türkiye geneline bakıldığında 1-9 işçi çalıştıran çok küçük ölçekli firmaların % 3.03’ünün, 10-49 kişi çalıştıran küçük ölçekli firmaların ise % 1.85’inin Konya’da bulunduğu görülmektedir. Bu firmalar sırasıyla Türkiye istihdamının % 2.67 ve % 1.90’ını oluşturmaktadır.

Orta ve büyük ölçekli firmalar açısından değerlendirirsek; 50-99 kişi çalıştıran firmaların % 1.54, 100-150 kişi çalıştıran firmaların % 1.67’si 151-249 kişi çalıştıran firmaların % 0.97’si 250 ve üstü kişi çalıştıranların ise % 1.22’si Konya’da bulunmaktadır. Bu firmalarda, % 1.53’ü 100-150 kişi çalıştıran firmalarda, 1.66’sı 151-249 kişi çalıştıran firmalarda % 1.23’ü ise 250 ve üstü kişi çalıştıran firmalarda istihdam edilmektedir.

Görüldüğü gibi Türkiye’de sanayi sektörünün yapısı içinde ağırlıklı olarak “Küçük ve Orta ölçekli Firmalar” yer almaktadır. Sayıca küçük ve orta ölçekli firmalar kadar olmasa da büyük ölçekli firmalar da yer almaktadır.

1.3.2. Firma Ölçeği İtibariyle İmalat Sanayii İşyeri ve Çalışan Sayısı Tablo 17: Türkiye ve Konya İli İmalat Sanayiinde Firma Ölçeğine Göre

İşyeri Çalışan Sayısı

TÜRKİYE KONYA TÜRKİYE KONYA Büyüklük

Grupları _{İşyeri Sayısı Çalışan Sayısı}

1-9 246.011 8.682 586.596 17.920 10-19 21.212 509 444.718 10.774 50-99 2.425 46 167.270 3.098 100-150 1.061 22 129.935 2.692 151-249 781 7 149.033 1.302 250-+ 1.023 14 649.344 9.315 Genel Toplam 272.513 9.280 2.126.896 45.101

Kaynak: KOSGEB, “TUİK 2002 Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımı Sonuçları İl Dağılımları”, Ankara, Şubat 2008.

Türkiye’de imalat sanayiinde faaliyet gösteren firmaların % 90.27’si 1-9 işçi çalıştıran çok küçük ölçekli firmalar, % 7.78 ise 10-49 işçi çalıştıran küçük ölçekli firmalardan oluşmaktadır. Orta ve büyük ölçekli firmalar açısından incelersek % 0.89’u 50-99, % 0.39’u 100-150, % 0.29’u 151-249, % 38’i ise 250 ve üzeri işçi çalıştıran firmalardan oluşmaktadır. Toplam istihdamın % 27.58’i 1- 9 kişi çalıştıran firmalarda, % 20.91’i 10-49 kişi çalıştıran firmalarda, % 7.86’sı 50-99 kişi çalıştıran, % 6.11’i 100-150 kişi çalıştıran firmalarda, % 7.01’i 151- 249 kişi çalıştıran firmalarda, % 30.53’ü ise 250 ve üzeri kişi çalıştıran firmalarda gerçekleşmektedir.

Türkiye geneline bakıldığında, 1-9 işçi çalıştıran çok küçük ölçekli firmaların % 3.53, 10-49 kişi çalıştıran küçük ölçekli firmaların ise % 2.40’ı Konya’da bulunmaktadır. Bu firmalarda sırasıyla istihdamın % 3.05’i ve % 2.42’si gerçekleşmektedir. Orta ve büyük ölçekli firmalar açısından incelersek

sırasıyla 50-99 işçi çalıştıran firmaların % 1.90’ı, 100-150 işçi çalıştıran firmaların % 2.07’si, 151-249 işçi çalıştıran firmaların % 0.90’ı, 250 ve üzeri işçi çalıştıranların da % 1.37’si Konya’da bulunmaktadır. Bu firmalar sırasıyla Türkiye istihdamının; % 3.05, % 2.42, % 1.85, % 2.07, % 0.87, % 1.43’ünü gerçekleştirmektedirler.

1.3.3. Sektörel Yapı İtibariyle İşyeri ve Çalışan Sayısı

Tablo 18: Türkiye Geneli ve Konya İlinde Ekonomik Faaliyet Türlerine Göre İşyeri ve Çalışan Sayısının Sektörel Dağılımı

Türkiye Konya Türkiye Konya Sektörler

İşyeri Sayısı Çalışan Sayısı

Madencilik ve Taş Ocakçılığı 2.393 61 75.841 8.113

İmalat Sanayii 272.513 9.280 2.126.896 45.101

Elektrik, Gaz ve Su 1.721 74 57.819 1.330

İnşaat 35.611 1.035 224.210 2.630

Toptan ve Perakende Ticaret; Motosiklet ve Motorlu Araçlar ile Kişisel Eşyalar ve Ev Eşyalarının Onarımı

868.186 26.282 2.007.384 47.961

Otel ve Lokantalar 174.390 3.812 546.088 7.949

Ulaştırma, Depolama ve Haberleşme 267.237 8.766 502.774 13.008

Mali Aracı Kuruluşların Faaliyetleri 20.958 508 175.889 2.552

Gayrimenkul, Kiralama ve İş

Faaliyetleri 96.039 2.631 334.778 6.104

Sağlık İşleri ve Sosyal Hizmetler 6.697 156 78.755 1.244

Diğer Sosyal, Toplumsal ve Kişisel

Hizmet Faaliyetleri 33.386 939 101.148 2.043

Genel Toplam 101.748 2.631 222.02 4.602

Kaynak: KOSGEB, “TUİK 2002 Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımı Sonuçları İl Dağılımları”, Ankara, Şubat 2008.

Türkiye genelinde işyeri sayısı itibariyle ilk sırada toptan ve perakende ticaret, imalat sanayi, ulaştırma, depolama ve haberleşme sektörleri yer almaktadır. İstihdam yoğunluğu açısından da aynı sektörler ilk sırada yer almaktadır. Fakat imalat sanayi toptan perakende ticaretin önünde yer almaktadır. Türkiye genelinde çalışanların % 32.96’sı imalat sanayinde istihdam edilmektedir. İstihdam yaratma açısından ülke ekonomisinde imalat sanayiinin önemi ortaya çıkmaktadır.

Sektörel yapı itibariyle Konya ilinde işyeri sayısı açısından ilk sırada toptan ve perakende ticareti, imalat sanayii, ulaştırma, depolama ve haberleşme sektörleri yer almaktadır. Türkiye geneli içinde payları sırasıyla, % 3.03, % 3.41, % 3.28’dir. İstihdam yoğunluğu açısından da sıralama değişmemektedir. İstihdam açısından % 2.39 payla toptan perakende ticareti, % 2.12 ile imalat sanayi, % 2.59’luk payla ulaştırma, depolama ve haberleşme sektörleri yer almaktadır. Görüldüğü gibi sektörel yapı itibariyle Konya Türkiye geneli ile benzer özelliklere sahiptir.

Türkiye geneli açısından imalat sanayii dağılımı, işyeri sayısı bazında incelendiğinde sırada, % 13.12’lik payla metal eşya sanayii, ikinci sırada % 12.57’lik payla giyim eşyası imalatı, üçüncü sırada ise % 12.00’lık payla gıda ürünleri ve içecek imalatı yer almaktadır. İstihdam potansiyeli açısından ise bu sıralama değişerek ilk sırada % 19.05’lik payla tekstil ürünleri imalatı, ikinci sırada % 14.99’luk payla giyim eşyası imalatı, üçüncü sırada ise % 12.26’lkı payla gıda ürünleri ve içecek imalatı yer almaktadır.

İmalat sanayi dağılımı işyeri sayısı açısından Konya Türkiye geneli içinde % 3.41’lik paya sahiptir. NACE faaliyet kodlarına göre imalat sanayiinin işyeri sayısı bakımından Konya’nın Türkiye genelindeki payı şöyledir; % 4.52’lik payla ilk sırada metal eşya sanayi (makine teçhizat hariç) yer almaktadır. İkinci sırada % 5.80’lik payla başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı, üçüncü sırada ise % 3.48’lik payla gıda ve içecek imalatı yer almaktadır.

İstihdam potansiyeli açısından Konya’nın Türkiye içindeki payı ise ilk sırada % 3.29’luk payla gıda ve içecek imalatı, ikinci sırada % 4.33’lük payla başka yerde sınıflandırılmamış mak. Teçhizat imalatı, üçüncü sırada ise % 7.98’lik payla ana metal sanayi yer almaktadır.