Viyana görüşmeleri ve Ahtisari öneri planı

Kosova’nın geleceğiyle ilgili tarafların karşıt görüşleri savundukları ortamında, statü görüşmeleri BM nezaretinde 20 Şubat 2006’da Viyana’da başlamıştır. Görüşmeler, özel temsilcisi yardımcısı Alfred Rohan’ın başkanlığında gerçekleşmiştir. Toplantının açılısını yapan Rohan, taraflara 20 dakika süre içerisinde tutumlarını dile getirmeleri için zaman tanımıştır. Görüşmelerin gayesine değinen Rohan, bunun iki taraf arasında var olan sorunlara çözüm bulmak olduğunu söylemiştir. Görüşmelerin ilk bölümü hoşgörü içerisinde geçmiş, taraflar ademi merkeziyetçilik konusunda düşüncelerini açıklamışlardır. Görüşmelerin ilk gününde ademi merkeziyetçilik çerçevesinde eğitim, sağlık ve kültür sorunları masaya yatırılmıştır.167

Görüşmelerde Kosova tarafı, tek çözüm olarak bağımsızlık yönünde bir tavır takınırken, Belgrad yönetimi ise Kosova’nın uluslararası hukuk ve anlaşmalara göre Sırbistan’a ait olduğu noktasından hareketle geniş özerklik dışında bir seçeneğin kabul edilmeyeceğini savunmuştur.

Her iki tarafın da birbirinden uzak kenarlarda durmasından dolayı bir anlaşma yapılmamasına rağmen görüşmelere başkanlık eden Rohan, süreci başarılı ve yapıcı olarak nitelendirmiştir. UNMIK Yöneticisi Petersen de görüşmelerin sürmesi gerektiğine dikkat çektiği açıklamasında tarafların Washington’da Temas Artı Gurubunun almış olduğu 3 noktalı kararı unutmamaları gerektiğini ve Kosova’nın geleceği konusunda bu kararın temel olacağını yinelemiştir. 168

Bu görüşmeyi takiben 17 tur daha görüşme yapılmasına rağmen bir gelişme göstermemesi üzerine müzakere süreci yöneticisi Mathi Ahtisaari var olan yetkisini kullanarak, Kosova sorununun çözümü için bir plan hazırlayarak, 2 Şubat 2007 tarihinde tarafların beğenisine sunmuştur. Ahtisaari’nin sunmuş olduğu planla Kosova’da demokratik yapıya dayalı çok uluslu bir Kosova’nın oluşturulmasını

167 _{Kosova’nın geleceği masaya yatırıldı, Yeni Dönem Gazetesi, 23 Şubat 2006, sayısı 313, s.4} 168 _{Arifi, Referandum..., a.g.e., s. 94-95.}

tasarlarken, Kosova’nın uluslararası örgütlere üye olabilmesi, kendine özgü bayrak, marş ve ulusal sembollere sahip olmasının yanı sıra statüsünün de uluslararası toplum denetiminde aşamalı olarak bağımsızlığına kavuşabile olanağı verilmiştir. Bu sürecin Avrupa Birliği tarafından denetlenmesini öngören plana göre, UNMIK yöneticisinin görevini AB özel temsilcisine devretmesi hedeflenmektedir. Planın büyük bir bölümü de Kosovalı Sırplara ayrılarak, yeni Kosova’da geniş hak ve yükümlülüklerle donatılmasıyla ilgili başlıklar yer almıştır.169 _{Ahtisaari tarafından}

sunulan plana Kosova’nın nihai statüsü penceresinden bakacak olursak, planını uzun vadede bağımsızlığı öngördüğü çıkarsaması yapılmaktadır.

Tarafların planla ilgili var olan öneri ve şikayetlerini dinlemek adına iki haftalık bir mekik diplomasisi izleyen Ahtisaari, planla ilgili son görüşmeleri yapmak üzere taraflarla 21 Şubat 2007 tarihinde Viyana’da bir araya gelmiştir. Ahtisaari’nin Kosova sorununun çözümüne yönelik en iyi çözümün şartlı bağımsızlık verilme önerisine Kosova tarafı sıcak bakarken, Sırplar ise bu önerinin Sırbistan’ın egemenliğine ve toprak bütünlüğünü ayaklar altına aldığı gerekçesiyle kabul etmemiştir. Planın Kosova açısından en büyük önemi ilk defa resmi bir belgede şartlı da olsa Kosova’nın bağımsızlığı dile getirilerek, bağımsızlığın er geç geleceği yönünde ümitlerin tekrar yeşermesine neden olmuştur.

Sırp tarafının öneriyi kabul etmemesinden sonra Ahtisaari hazırlamış olduğu çalışmayı 14 Mart tarihinde BM Genel Sekreterine, 26 Martta ise Güvenlik Konseyine teslim ederek, kendisine verilen ağır yükü paylaşmıştır. Ahtisaari ilk çalışmasına kıyasen teslim ettiği son çalışmasını iki belge çerçevesinde oluşturarak, birinci belgede Kosova sorununun çözümüne yönelik ayrıntılara yer verirken, ikincisinde ise sorunun çözümüyle ilgili kendi düşünceleri yer almıştır. Bu düşünceler çerçevesinde Kosova statüsünün, uluslararası denetim altında bağımsız adı altında çözülmesi gerekliliğine işaret etmiştir.

Sırplar, bağımsızlık söyleminin dile getirilmesinden sonra Kosova’ya yönelik “genişletilmiş özerklik” önerisi, Kosova’nın bu çerçevede kendi yasama, yürütme ve

169 _{Daha geniş bilgi için; Kosova Özel Temsilcisi Marthi Ahtisari Kosova Statüsüne çözüm öneri planı,}

http://www.ico-kos.org/d/Ahtisaari%20Comprehensive%20Proposal%20in%20English.pdf, (12.03. 2017).

yargı konusunda Sırbistan’dan bağımsız olmasını, dış politika, savunma, sınır kontörlü, para politikalarında ise Sırbistan’ın kontrolünde kalmasını içermiştir. Bu öneri Arnavutlar tarafından kabul edilmekle birlikte, bağımsızlık dışında hiçbir olasılığın kabul edilemeyeceği tekrarlanmıştır.

Taraflar arasında 17 müzakere turu ardından, Kosova çözüm öneri paketini hazırlayan Ahtisaari, hazırlamış olduğu öneri ile Kosova’ya uluslararası denetim altında bağımsızlık verilmesini önermiş ama Kosova’nın bağımsızlığını savunan plan Güvenlik Konseyi’nde Rusya’nın engeline takılmaktan kurtulamamıştır. Öneriyi batılı ülkeler ve Kosova hükümetinin desteklemesine rağmen, Sırbistan ve Rusya tarafından kabul görmemiştir. Planla ilgili birkaç defa değişiklik yapılması Rusya’nın öneriyi kabul etmesini etkilememiş hatta, Sırbistan’ı destekler tutumunu pekiştirmiştir.

Rusya’nın bu tutumu aksine batılı ülkeler, Kosova sorununun Ahtisaari’nin çözüm paketi çerçevesinde bir sonuca kavuşturulması için girişimlerin sürdürülmesi gerekliliğine işaret etmişlerdir. Tarafların aralarında bir anlaşmaya varmaları için 120 günlük ek bir görüşme trafiğinin hayata geçirilmesini gündeme getirmiş ve bu süre içinde bir başarının sağlanamaması durumunda Ahtisaari’nin önerisinin otomatikman devreye girebileceği açıkça dile getirilmeye başlanılmıştır. Rusya ve Sırbistan bu çağrıları tepkiyle karşıladıkları gibi tarafsızlığından şüphe duydukları Ahtisaari’nin planını da ölü bir belge olarak nitelendirmişlerdir.170