Veri Toplama Aracı ve Örneklemin Özellikleri

Araştırmada iki farklı veri toplama aracı kullanılmıştır. Nitel araştırma konusunda hem bireysel görüşmeye hem de uzmanlarla yapılan görüşmeye uygun olabilecek tekniklerden yarı-yapılandırılmış mülakatın uygun olduğuna karar verilmiştir. Bu amaçla araştırmanın nitel boyutunu oluşturan birinci aşamasına özgü sınıflandırılmış nitel araştırma soruları formu hazırlanmıştır. Nitel araştırma sorularının geliştirilmesi sürecinde dış kaynak kullanımı ve inovasyon konularına yönelik kapsamlı bir şekilde yerli ve yabancı kaynak taraması yapılmıştır.

Nitel araştırmaya Türkiye’den 10 işletme, Türkiye’nin en fazla ihracat ve ithalat yaptığı 3 Avrupa Birliği ülkesi olan Almanya, İtalya ve Fransa’dan 6 işletme katılmıştır. Mülakat çalışmasına katılan işletmelerin kodları ve özellikleri aşağıda belirtilmektedir.

TA işletmesi: TA işletmesi, Denizli’de faaliyet gösteren ve elektrolitik bakır iletken sektöründe üretim yapan bir firmadır.

TB işletmesi: TB işletmesi, merkezi Denizli’de bulunan, yerli ve yenilenebilir kaynaklardan elektrik üreten bir firmadır.

TC işletmesi: TC işletmesi, Ege Bölgesi’nin üç ilinde elektrik dağıtım hizmeti veren bir firmadır.

TD işletmesi: TD işletmesi, Ankara’da faaliyet gösteren bir inşaat şirketidir. TE işletmesi: TE işletmesi, Ankara’da faaliyet gösteren ve tank üretimi konusunda yurtiçi ve yurtdışı faaliyetleri bulunan bir makine sektörü firmasıdır.

TF işletmesi: TF işletmesi, merkezi Bursa’da olan, sac işleme makinalarının üretimi alanında faaliyet gösteren, başta ABD, AB ve Avustralya olmak üzere diğer küresel pazarlar için üretim yapan bir makine firmasıdır.

TG işletmesi: TG işletmesi, uluslararası bir firmanın Türkiye üretim merkezi olup, Bursa Mudanya’da yer alan, enerji ve haberleşme kabloları üretimi yapan ve ürünlerini kırktan fazla ülkeye ihraç eden bir firmadır.

TH işletmesi: TH işletmesi, ‘tekstil’, ‘enerji’, ‘elektronik beyaz eşya’ ve ‘telekomünikasyon’ alanlarında Fortune 500’de işletmeleri bulunan bir firmadır. (Bu firmaların sahibi mülakatı holding bazında yapmayı kabul etmiştir.)

TI işletmesi: TI işletmesi, Denizli’de faaliyet gösteren, gıda ürünleri üreten ve pazarını Türkiye olarak belirlemiş olan bir firmadır.

TJ işletmesi: TJ işletmesi, Ege Bölgesi’nde beyaz eşya üretimi yapan, yurtdışı ilgili firmalara da fason üretim gerçekleştiren bir firmadır. (Mülakat sırasında hiçbir şekilde firmanın deşifre edilmemesi genel bilgi verilmesini talep etmişlerdir. Bu sebeple faaliyet gösterdikleri il belirtilmemiştir.)

AA işletmesi: AA işletmesi, Almanya’nın Frankfurt kentinde bulunan, Londra, New York, Singapur, Hong Kong ve Sydney’de ana yönetim merkezleri bulunan dünyanın en büyük bankalarından biridir.

AB işletmesi: AB işletmesi, merkezi Almanya’da bulunan, 100 yıldan daha fazla süredir faaliyet gösteren, temel ürün olarak otomotiv sektöründe jant üreten bir firmadır.

AC işletmesi: AC işletmesi, merkezi İtalya’da bulunan bir holdingin şirketi olarak uluslararası pazarlarda faaliyet gösteren ve özellikle Denizli’den önemli miktarda tedarikte bulunan bir tekstil firmasıdır.

AD işletmesi: AD işletmesi, 1966 yılından beri Fransa’da faaliyet gösteren, ürünlerini dünyanın pek çok yerinde kendi markaları için fason ürettiren, Türkiye’deki tekstil firmalarına da önemli miktarda fason üretim siparişi veren, ev tekstili ve dekoratif ürün firmasıdır.

AE işletmesi: AE işletmesi, 1978 yılından beri Fransa Paris’te faaliyet gösteren, dünyanın pek çok yerinde kendi markaları için fason üretim yaptıran, Türkiye’deki tekstil firmalarına da kendi markası için fason üretim siparişi veren, bebek giyim ve tekstil firmasıdır.

AF işletmesi: AF işletmesi, 1898 yılında Fransa’da kurulmuş olan, Türkiye’de de üretim merkezi bulunan, özel otomobiller ve ticari araçlar üreten bir firmadır. (Bu mülakat Fransa’ya gidilerek AF1 kişisi ile yapılmıştır.)

Nitel araştırma soruları beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, katılımcıların kişisel özelliklerini belirtebilecekleri demografik özelliklere, ikinci bölümde dış kaynak kullanımı ile ilgili sorulara, üçüncü bölümde inovasyon ile ilgili sorulara, dördüncü bölümde dış kaynak kullanımı ve inovasyon ilişki modeline dair sorulara ve beşinci bölümde ise anahtar sorulara yer verilmiştir. Araştırmacı mülakatlara başlarken önce kendisini tanıtmış, katılımcılara araştırmanın amacı ve mülakat sürecine ilişkin bilgi vermiştir. Daha sonra araştırmaya katılan yönetici ve/veya işletme sahiplerinden ses kayıt cihazı için izinleri talep edilmiştir. Dış kaynak kullanımı ve inovasyon ilişkisini belirlemeyi amaçlayan nitel araştırma soruları formu Ek 1’de gösterilmektedir.

Araştırmanın birinci bölümünü oluşturan yarı-yapılandırılmış mülakatlara Türkiye’den 11, Almanya’dan 3, İtalya’dan 3 ve Fransa’dan 3 yönetici ve/veya işletme sahibi gönüllü olarak katılım göstermiştir. Tablo 3.1’de araştırma kapsamında yapılan mülakatlara ait bilgilere yer verilmektedir. Katılımcı kodlarında yer alan TA, TB, TC, TD, TE, TF, TG, TH, TI ve TJ Türkiye’deki katılımcıları; AA, AB, AC, AD, AE, AF ise Avrupa’daki katılımcıları ifade etmektedir. Ayrıca kişi kodlarında yer alan rakamlar ilgili işletmelerin bir kısmında birden fazla kişiyle mülakat yapılmasından kaynaklanmaktadır. Örneğin, TB1, Türkiye’deki B işletmesinden mülakata katılan ilk kişinin, TB2 ise aynı firmadan mülakata katılan ikinci kişinin kodudur. Benzer şekilde örneğin AA1,

Avrupa’da mülakat yapılan A işletmesindeki ilk katılımcının kodu, AA2 ise aynı işletmedeki mülakat yapılan ikinci kişinin kodudur.

Tablo 3.1 İşletme Sahipleri ve Üst Düzey Yöneticiler ile Yapılan Mülakatlara Ait

Bilgiler

İşletme

kodları İşletmenin ana faaliyet alanı Katılımcı kodları durumu Eğitim Unvan

İşletmedeki çalışma süresi

TA Elektrolitik bakır

iletken sektörü TA1 kişisi Lisans

Yönetim Kurulu Üyesi 45 yıl TB Elektrik üretim sektörü TB1 kişisi Lisansüstü öğrencisi Bütçe Planlama ve Raporlama Müdürü 3 yıl

TB Elektrik üretim _sektörü TB2 kişisi Lisansüstü Ar-Ge Proje

Sorumlusu 2 yıl

TC Elektrik dağıtım _sektörü TC1 kişisi Lisans

Teknoloji Yatırımları

Müdürü

4 yıl

TD İnşaat sektörü TD1 kişisi Lisans CEO 1 yıl

TE Makine sektörü TE1 kişisi Lisans

Kurumsal Operasyonlar Genel Müdür Yardımcısı

1 yıl

TF Makine sektörü TF1 kişisi Lisans

Mali İşlerden Sorumlu İcra

Kurulu Üyesi 25 yıl TG

Enerji ve haberleşme kabloları sektörü

TG1 kişisi Lisansüstü Yönetim Kurulu _Başkanı 31 yıl

TH Tekstil, enerji, elektronik beyaz eşya ve telekomünikasyon (holding)

TH1 kişisi İlköğretim Yönetim Kurulu _Başkanı 48 yıl

TI Gıda sektörü TI1 kişisi Lisans Üretim Müdürü 2 yıl

TJ Beyaz eşya sektörü TJ1 kişisi Lisansüstü öğrencisi Tasarım ve İnovasyon Müdür Yardımcısı 9 yıl AA Bankacılık _sektörü AA1 kişisi Lisans Strateji Geliştirme _Müdürü 4 yıl AA Bankacılık _sektörü AA2 kişisi Lisansüstü Mali Planlamacı 7 yıl

AB Otomotiv sektörü AB1 kişisi Lisansüstü

Küresel İnovasyon ve Kurumsal Girişim

Direktörü

1 yıl

AC Tekstil sektörü AC2 kişisi Lisans Satınalma Uzmanı 5 yıl

AC Tekstil sektörü AC3 kişisi Lisans Satınalma Uzmanı 8 yıl AD Tekstil sektörü AD1 kişisi Lisans Ürün Müdürü 6 yıl AE Tekstil sektörü AE1 kişisi Lisans Satınalma

Müdürü 12 yıl

AF Otomotiv sektörü AF1 kişisi Lisansüstü öğrencisi

Tedarik Zinciri

Süreç Mühendisi 8 yıl

Araştırmanın bulguları, bulguların tartışılması ve yorumlanması “Nitel Araştırma Bulguları ve Yorumlar” başlığında yapılmış, Türkiye ve Avrupa’daki işletmelerin karşılaştırılması ise “Tartışma ve Bulguların Karşılaştırılması” kısmında yapılmıştır.

Araştırmanın nicel boyutunu oluşturan ikinci aşamasında verilerin toplanması amacıyla anket yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada Çetinkaya’nın (2009), Arıkan’ın (2008) doktora çalışmalarında kullanılan ölçekler ile Calantone vd. nin (2002) yılında yayınladıkları makalede kullandıkları ölçekten yararlanılarak, araştırmacı tarafından dış kaynak kullanımı ve inovasyon ilişkisi için geliştirilen ölçek kullanılmıştır. Araştırılan ölçeklerde dış kaynak kullanımı ve inovasyon faktörlerini tanımlayan maddelerin yer aldığı soru formları olmasına rağmen, faktörlerin birlikte kullanıldığı ve ilişkinin ortaya çıkarılmasına yönelik tek bir soru formu bulunamamıştır.

Araştırmacı tarafından hem dış kaynak kullanımı hem de inovasyon ölçekleri için kullanılan ölçme araçları incelenmiş, dış kaynak kullanımı ve inovasyon ilişkisini ortaya koyabileceği düşünülen, sade ve anlaşılır olan, bir maddede birden fazla düşünce/yargı içermeyen ifadelerle bir havuz oluşturulmuş, araştırma konularına hâkim on işletme sahibi ve/veya üst düzey yöneticisinin, yönetim-organizasyon ve istatistik ana bilim dallarından yedi akademisyenin ve bir Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeninin uzman görüşlerine başvurulmuştur. Bu kişiler tarafından, soruların ve ifadelerin dış kaynak kullanımı ve inovasyon ilişkisini ölçüp ölçmediğine ve soru ifadelerinin dilbilgisine ve anlaşılabilirliğine göre değerlendirme yapılmıştır. Soru ifadelerinden elli iki tanesi uygun görülmüş ve ölçekte kullanılmak üzere seçilmiştir.

Araştırmada kullanılan anket formu, toplam sekiz bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde işletmelerin özelliklerine ilişkin (ana faaliyet konusu, dış kaynak kullanım alanları, Ar-Ge bölümü mevcudiyeti, Endüstri 4.0’la ilgili mevcut durum vb.) sorular yer almakta olup, ikinci bölümde dış kaynak kullanımı ile ilgili 7 soru, üçüncü bölümde tedarikçi ilişkileri ile ilgili 7 soru, dördüncü bölümde tedarikçilerle kurulan işbirliklerine

yönelik 7 soru, beşinci bölümde tedarikçilerden memnuniyet seviyesine yönelik 8 soru, altıncı bölümde inovasyon süreci ile ilgili 8 soru, yedinci bölümde işletmelerde son beş yılda yapılan inovasyonlarla ilgili 8 soru ve sekizinci bölümde dış kaynak kullanımı ve inovasyon ilişkisi ile ilgili 3 ifade bulunmaktadır. Anket formunda yer alan 45 ifadelik ölçek soruları Likert tipinde 5’li olarak derecelendirilmiştir (1=Kesinlikle Katılmıyorum, 2=Katılmıyorum, 3=Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum, 4=Katılıyorum, 5=Kesinlikle Katılıyorum ve 1=Hiç Memnun Değiliz, 2=Memnun Değiliz, 3=Kararsızım, 4=Memnunuz, 5=Çok Memnunuz). Son üç ifadenin ise yüzde oranlarıyla belirtilmesi istenmiştir.