VERGİ VE VERGİ BENZERİ MALİ YÜKÜMLÜLÜKLERE İLİŞKİN

Vergi, kamu giderlerine harcanmak üzere herkesin vermekle yükümlü olduğu ekonomik değerdir. Vergi karşılıksız ve cebri olarak toplanır³²⁰. Doğrudan alınabileceği gibi bazı hizmetler karşılığında dolaylı olarak da alınması mümkündür. Elektrik piyasasına ilişkin işlemlerden alınan çeşitli vergiler mevcuttur. TRT Payı³²¹, belediye

319 Elektrik Piyasasında Kullanılacak Sayaçlar Hakkında Tebliğin 10 uncu maddesinde; üretim tesislerinin şebekeye bağlantı noktalarına, dağıtım sistemlerinin iletim şebekesine bağlantı noktalarına, iletim sistemine doğrudan bağlı tüketici tesislerinin şebekeye bağlantı noktalarına ve ithal ve/veya ihraç edilen elektrik enerjisinin ülke sınırındaki teslim noktalarına tebliğde belirtilen özelliklere sahip sayaçların kapalı ve mühürlenebilir tipte panolu olarak tesis edilmesi gerektiği düzenlenmiştir.

320 Herek, Hatice/Gülçiçek, Hüseyin Güçlü: “ Türkiye’de Vergi Suçları ve Cezalarının Değerlendirilmesi: Antalaya İli Örneği ”, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Y. 2012, C. 32, S. 1, s.

311 – 342, s. 313.

321 TRT Payı, 3093 sayılı Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Gelirleri Kanunu uyarınca alınmaktadır.

3093 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin onuncu fıkrasının (c) bendinde “ Nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişiler, iletim, dağıtım ve perakende satış hizmetlerine ilişkin bedeller hariç olmak üzere, elektrik enerjisi satış bedelinin (sanayi sicil belgesine sahip sanayi işletmelerine yapılan elektrik enerjisi satışı hariç) yüzde ikisi tutarındaki payı (Katma Değer Vergisi, diğer vergiler, fon ve paylar ile benzeri kesintiler hariç) faturalarında ayrıca gösterir ve bu kapsamdaki bedelleri Türkiye

Radyo-tüketim vergisi, BTV, KDV, stopaj vergisi, iletim ek ücreti³²² alınan vergi ve vergi benzeri mali yükümlülüklerden bazılarıdır.

Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği kapsamında akdedilen sözleşmelerde, piyasa katılımcılarının ödeyeceği bedeller nihai uzlaştırma bildiriminde

Televizyon Kurumuna intikal ettirirler. “ ifadelerine yer verilmek suretiyle bu payın yalnızca tüketicilerden alınması öngörülmüştür. Bu bağlamda serbest tüketicilerle akdedilen sözleşmelerden TRT payı alınması mümkündür. Tüketici konumunda olmayan kişilerle akdedilen sözleşmelerde ise taraflardan TRT payı alınması mümkün değildir. Hatta doktrinde bir görüşe göre, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile 3093 sayılı Kanun’un birlikte yorumlanması sonucu sanayi, ticarethane gibi aboneler için de TRT Payı ödeme zorunluluğu bulunmamaktadır (Pınar, Hamdi: “Elektrik Satışları Üzerinden Alınan %2’lik TRT Payının Hesaplanmasının Hukukî Yönden Değerlendirilmesi”, Doç.Dr. Haluk Konuralp’a Armağan, C. III, Ankara 2009, s. 773-793, s. 773 vd.).

322 İletim ek ücreti, iletim faaliyetiyle ilgili bir maliyet ve hizmet bedeli olmamakla birlikte EPDK’nın gelir kaynaklarındandır. Anayasa Mahkemesi 28.12.2017 tarih, 2016/150 E., 2017/179 K. sayılı kararında

“İletim ek ücretinin iletim tarifesi üzerinden EPDK tarafından kamu otoritesi kullanılarak yıllık belirlenen iletim ek ücreti oranına göre alınması, iletim ek ücretinin alınıp alınmaması noktasında kullanıcıların bir iradesinin olmaması, elektrik enerjisinin iletim faaliyeti ile ilgili maliyet ve hizmet bedeli olmaması nedeniyle karşılığının bulunmaması hususları göz önünde bulundurulduğunda iletim ek ücreti vergiye benzemektedir. Ancak iletim ek ücretinin belirli bir kamu hizmeti olan elektrik hizmeti ile ilgili olarak iletim tarifesi kapsamında iletim sistemini kullanan üreticilerden ve tüketicilerden alınması hususu dikkate alındığında iletim ek ücretinin vergi olmadığı anlaşılmaktadır. Dolayısıyla iletim ek ücreti, kamu gücüne dayalı olarak, tek taraflı bir iradeyle belirlendiğinden "vergi, resim, harç benzeri mali yükümlülük"

kavramı içinde değerlendirilebilecek bir kamu geliri niteliği taşımaktadır.” Ifadelerine yer vererek, iletim ek ücretinin “vergi, resim, harç benzeri mali yükümlülük” kavramı içinde değerlendirilebilecek bir kamu geliri niteliğinde olduğunu belirtmiştir.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun 26.09.2019 tarihli ve 8854 sayılı kararı ile 2020 yılında uygulanacak iletim ek ücreti, Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi’nin iletim tarifesinin %0,5 (binde beş)’i olarak belirlenmiştir.

yer alır. Uzlaştırma bildirimleri, uzlaştırma hesabı³²³ sonucu piyasa katılımcılarının fatura dönemi içerisinde piyasa işletmecisine ödeyeceği ya da piyasa işletmecisinin katılımcıya ödeyeceği miktarın belirlendiği bildirimlerdir. Piyasa işletmecisinin yaptığı nihai uzlaştırma bildiriminde yer alması gereken kalemlerden biri de vergi ve harçlardır (DUY, m. 132/A/6). Piyasa işlemleri kural olarak damga vergisine tabidir. Ancak EPİAŞ ile gerçekleştirilen işlemler damga vergisinden muaf tutulmuştur (EPK m. 11/11).

VİOP üzerinden gerçekleştirilen işlemlerde alıcı yalnızca stopaj vergisi ödemektedir. Bunun dışında herhangi bir vergi ödenmesi öngörülmemektedir. Ancak VİOP kontratlarında fiyatın belirlenmesinde etkili unsurlardan biri de dayanak varlığın spot fiyatıdır ve tedarikçinin spot piyasa fiyatını oluştururken ödediği vergiler de dolaylı olarak fiyatı etkilemektedir³²⁴. Elektrik vadeli işlem sözleşmeleri için, istisnai durumlar dışında, yüzde on stopaj vergisi alınmaktadır³²⁵.

Vergi doğuran olay kişinin kendisi üzerinde bir sorumluluk doğurmasına karşın bazı durumlarda verginin ödenmesine aracılık edilmesi mümkündür. Elektrik Piyasası Tarifeler Yönetmeliği uyarınca ilgili tüzel kişiler, tahsilatına aracı oldukları tüm vergi, fon, pay ve benzeri yasal yükümlülükleri ödeme bildirimlerinde ayrı ayrı olarak göstermek zorundadır (EPTY m. 30). OSB’ler de katılımcılarına ait vergi ve benzeri mali yükümlülüklerin ödenmesine aracılık etmektedir. Bu nedenle ödemiş oldukları bu bedelleri katılımcılara hitaben düzenleyecekleri faturalarda ayrıca göstermek zorundadır (Organize Sanayi Bölgelerinin Elektrik Piyasası Faaliyetlerine İlişkin Yönetmelik m. 20).

323 Uzlaştırma hesabı, bir piyasa katılımcısının, kabul edilen yük alma ve yük atma teklifleri yoluyla ve/veya uzlaştırma dönemi bazında sistemden çektiği ve/veya sisteme verdiği ve/veya ikili anlaşmalar yoluyla aldığı ve/veya sattığı aktif elektrik enerjisi miktarlarının ve tutarlarının takip edildiği hesabı ifade etmektedir.

324 https://www.gcmforex.com/viop/viop-egitimleri/makaleler/viop-kontrat-fiyatlari-nasil-belirlenir-nasil-islem-yapilir, son erişim tarihi 30.11.2019.

325 Borsa İstanbul, Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası Vergi Rehberi, 2013.

OSB’lerinin bu yükümlülüğü Organize Sanayi Bölgelerinin Elektrik Piyasası Faaliyetlerine İlişkin Yönetmelik hükümlerine dayanmaktadır.