VERGİ İNCELEMELERİNDE MÜKELLEFİN BANKA İŞLEMLERİNE

Mevcut sistemde vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar, inceledikleri mükelleflere ilişkin olarak bankalara yazı yazmak suretiyle bilgi istemekte ve bankalar

354 Ilıca ve Ilıca, a.g.e., s.150.

130

istenilen bilgileri göndermektedir. Bu bilgiler sayesinde sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleme ve kullanma suçlarının tespiti ve diğer vergi incelemelerine yönelik olarak ödeme ile alakalı bilgiler üzerinde araştırma yapılabilmektedir.

Ödemenin ne şekilde yapıldığı, gerçekleştirildiği iddia edilen işlemin gerçekliği noktasında önemli bir veridir. Ayrıca daha önce de bahsettiğimiz üzere, vergi suçlarını işleyenler olası bir vergi denetimi sırasında işlemin gerçek olmadığına ilişkin tespitleri zorlaştırmak adına muvazaalı ödemeler gerçekleştirebilmektedirler.

Örneğin, sahte fatura düzenleyen şahıs ile bunu kullanmak isteyen şahıs, ortada gerçek bir mal alım satımı olmamasına rağmen sanki gerçek bir ödeme varmış gibi izlenim yaratmak amacıyla banka kanalıyla veya çek ile bir ödeme yapılması konusunda anlaşmaktadır. Bu durumda Vergi Usul Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu hükümlerine şeklen uygun olarak bir faturanın karşılığının ödenmiş olmasından dolayı faturanın sahte olduğunun tespiti zorlaşmaktadır. Gerçek bir alım satım söz konusu olmamasına rağmen yapılan işleme gerçek görüntüsü verildikten sonra mal alımında bulunduğunu iddia eden taraf banka kanalıyla ödediği mal bedelini sahte fatura düzenleyen kişiden geri alabilmektedir³⁵⁵.

Yukarıda ifade edilen mahiyette olan işlemlerin kolaylıkla tespit edilebilmesi adına yapılan vergi incelemelerinde sağlıklı banka verilerine hızlı bir şekilde ulaşmak büyük önem arz eder. Her ne kadar mevcut sistemde incelenen kişi veya firma ile ilgili olarak bankalardan bilgi istenerek bu tespitler yapılabilse de, bu süreç uzun zaman alabilmektedir. Ayrıca incelenen mükellefin banka işlemlerinin hangi bankalardan gerçekleştirdiği her zaman bilinemeyebilir. Böyle bir durumda eğer banka verileri önem taşıyorsa vergi incelemeye yetkili olan kişi tarafından bütün bankalara bilgi isteme yazısı yazılmak durumunda kalınmaktadır. Türkiye de faaliyet gösteren elliden fazla banka olduğu düşünüldüğünde istenen veriye ulaşmak oldukça çok yazışma ve zaman gerektirmektedir.

Bilgi istenmesi gereken banka önceden belli olsa da her zaman vergi incelemesi yapan tarafından istenen bilgi sağlıklı ve filtrelenmiş olarak gelmemekte; genellikle bankalar tarafından karmaşık tablolar ve inceleme konusu ile ilgili olan-olmayan yüzlerce veri gönderilmektedir. Vergi incelemesi yapanlarca incelenen kişi veya

355 Zeynel Ilıca - Ömür Ilıca, Sahte Fatura Ve Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge. Adalet Yayınevi, Ankara 2016, s.51.

131

firmaya ilişkin gelen bu toplu veriler taranarak bunlar arasından inceleme konusuna ilişkin işlem aranmaktadır. Yine farklı bankalarda birçok hesabı olan incelenen kişi veya firma ile bunların ilişkili olduğu diğer kişi ve firmalarla ilgili gelen bilgiler aynı formatta hazırlanmadığından bu hesaplar arası bağlantıların kurulması ve ilişkilerin tespit edilmesi de oldukça zor olabilmektedir.

Belirtilen sorunlara ek olarak, Vergi İdaresi tarafından başlatılan söz konusu bilgi isteme süreci işlemin karşı tarafı olan bankaların üzerine ekstra bir iş yükü yüklemektedir. Bankalar vergi incelemesi kapsamında kendilerine gönderilen bilgi isteme yazılarına cevap hazırlanması amacıyla personel tahsis etmek durumunda kalmaktadırlar.

Yukarıda ifade edilen olumsuzlukların önüne geçilebilmesi amacıyla, kurulacak bir elektronik alt yapıyla vergi incelemeye yetkili olanların incelediği şahsa, firmaya (şirket ortakları, yöneticileri dâhil) ve bunların ilişkili olduğu kişilere ilişkin banka işlemlerine direkt olarak ulaşabilme imkânlarının sağlanması gereklidir.

Bu noktada önerilen hususu, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kapsamında değerlendirmekte de fayda var. Kişilere ait banka verilerine, vergi incelemesine yetkili olanlar tarafından kolaylıkla ulaşılabilmesi son yıllarda oldukça önem kazanan bir kavram olan “kişisel verilerin korunması” bağlamında tartışmaya yol açabilir. Kişisel veri, kimliği belirli veya belirlenebilir gerçek kişiye ilişkin her türlü bilgiyi ifade etmektedir³⁵⁶. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun amacı, kişisel verilerin işlenmesinde başta özel hayatın gizliliği olmak üzere kişilerin temel hak ve özgürlüklerini korumak ve kişisel verileri işleyen gerçek ve tüzel kişilerin yükümlülükleri ile uyacakları usul ve esasları düzenlemektir. Söz konusu kanunda kişisel verilerin işlenmesi, korunması, aktarılması, vergi güvenliği vb. konularda esaslar getirilmiş, söz konusu esaslara aykırı işlem yapanlar hakkında cezai müyeddiyeler öngörülmüştür.

Kişilerin bankalar aracılığı ile gerçekleştirdiği işlemleri içeren banka verileri genel olarak kişisel veri kapsamında değerlendirilmektedir. Ancak vergi incelemeye yetkili olanların incelediği kişi veya firmaya ilişkin banka işlemlerine direkt olarak ulaşabilme imkânı sağlayan elektronik bir alt yapının varlığı Kişisel Verilerin

356 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu(RG. T: 7/4/2016, No: 29677) Madde 3.

132

Korunması Kanununa aykırılık teşkil etmemektedir. Nitekim adı geçen kanunda kişisel verilerin millî savunmayı, milli güvenliği, kamu güvenliğini, kamu düzenini veya ekonomik güvenliği sağlamaya yönelik olarak kanunla görev ve yetki verilmiş kamu kurum ve kuruluşları tarafından yürütülen önleyici, koruyucu ve istihbari faaliyetler kapsamında işlenmesi halinde söz konusu kanun hükümleri uygulamamaktadır³⁵⁷. Ayrıca Vergi Usul Kanunu uyarınca kamu idare ve müesseseleri, mükellefler veya mükelleflerle muamelede bulunan diğer gerçek ve tüzelkişiler, Hazine ve Maliye Bakanlığının veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların isteyecekleri bilgileri vermeye mecbur tutulmuşlarıdır³⁵⁸. Dolayısıyla yapılan vergi incelemeleri sırasında kanundan alınan yetki kapsamında vergi incelemesine yetkili olanlar tarafından incelenen vergi mükellefleri hakkında, bu kişilerin bankacılık işlemlerine ilişkin bilgiler istenebilmektedir. Önerilen sistem (yukarıda açıkladığımız nedenlerle) banka verilerinin ilgili kuruluşlardan istenmesi yerine bu verilere direkt olarak ulaşılabilmesine yönelik bir uygulamadır.

Vergi incelemeye yetkili olanların incelediği kişilere ilişkin banka işlemlerine direkt olarak ulaşabilmesinin uygulamada bürokrasinin ve iş yükünün azalması ile incelemelerin hızlanması ve sağlıklı bilgi akışının sağlanması gibi konularda oldukça faydalı olacaktır. Daha önce değinildiği üzere sahte belge düzenleme suçu işleyenler vergi denetimi sırasında işlemin gerçek olmadığına ilişkin tespitleri zorlaştırmak adına çok sayıda banka hesabı açarak veya muvazaalı olarak yapılan göstermelik ödemeyi çok fazla kişiye ait hesaplar arasında dolaştırarak suçu perdelemeye çalışmaktadırlar.

Önerilen konuda banka verileri tek bir sistemden elde edilebileceğinden farklı bankalara ait hesaplar arasında bağlantıların tespit edilmesi de kolaylaşacaktır.

Önerilen sistemin gerçekleştirilmesi halinde, bir kişi veya firma hakkına yapılan sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleme veya kullanma incelemelerinde belge düzenleyen ile belge kullanan arasında bir ödeme ilişkisinin olup olmadığı daha incelemenin ilk aşamasında anlaşılabilecektir. Ayrıca incelenen kişinin banka hesabı bulunan tüm bankalar gözükebileceğinden yapılan tespitlerde hata payı da azalacaktır.

Bankalara yazı yazılması ve cevap beklenmesi gibi süreçler ortadan kaldırılmış olacağından önemli miktarda zaman tasarrufu sağlanacaktır. Yine vergi incelemesine

357 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (RG. T: 7/4/2016, No: 29677) Madde 28/ç.

358 Konuyla ilgili detaylar Vergi Usul Kanunun (RG. T: 10/01/1961, No: 10703)148 ila 152. Maddelerinde düzenlenmiştir.

133

yetkili olanlar, ellerinin altında bulunan arşivden istedikleri bilgileri edinebileceğinden bankalar tarafından gönderilen toplu veriler arasında analiz veya filtreleme yapma gibi işlerle vakit kaybedilmeyecektir. Ayrıca incelemenin herhangi bir safhasında, incelenen kişi tarafından ibraz edilen herhangi bir ödeme belgesinin gerçekliği anında kontrol edilebilecektir.

Bu sistem yalnızca sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleme ve kullanma suçlarına yönelik değil, tüm vergi inceleme türlerinde vergi incelemeye yetkili olanlara büyük kolaylık sağlayacaktır. Yapılması gereken tespitler daha hızlı yapılacak ve zamandan tasarruf edilerek yazışmalar ve iş yükü azalacaktır.

2.2. DEVLET KURUMLARI ARASINDA VERİLERE ERİŞİMİN DAHA KOLAY