SAHTE BELGE KULLANMA TESPİTLERİNDE BEYANNAME DÜZELTME

Genel olarak ülkemizdeki tüm vergi kayıp ve kaçağının tespiti noktasında genel bir sorun, yapılan vergi denetimlerinin yetersizliğidir. Her ne kadar son yıllarda vergi incelemesine yetkili olan personelin sayısı oldukça arttırılmış ve birçok elektronik alt yapı kurulmuş olsa da vergi kayıp ve kaçaklarının önüne tam anlamıyla

360 Polat, a.g.m., s.124.

135

geçilememektedir. Bu noktada devletin sahip olduğu denetim gücünün etkin kullanılması büyük önem taşımaktadır.

Ülkemizde genel olarak vergi denetimi konusunda yetkili olan kurum Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı olan Vergi Denetim Kuruludur. Vergi Denetim Kurulu bünyesinde görev yapan Vergi Müfettiş ve Vergi Müfettiş Yardımcıları, vergi denetimi konusunda oldukça ağır ve nitelikli eğitimler alarak göreve başlamakta ve yıllar itibariyle kapsamlı vergi incelemeleri gerçekleştirerek alanlarında uzman hale gelmektedirler. Vergi Denetim Kurulu, bünyesinde vergi kayıp ve kaçağının tespitine yönelik önemli çalışmalar yürütülmekte ve bilişim sistemlerinden yararlanılarak etkin mekanizmalar geliştirilmektedir.

Her ne kadar Vergi İdaresinin vergi kayıp ve kaçağının tespitine ilişkin yöntemleri yıllar içinde çeşitlenmekte ve gelişmekte olsa da vergi suçu işleyen kişiler de boş durmamakta ve vergi kaçırabilmek adına farklı yöntemler kullanmaktadırlar. Bu durum sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleme ve kullanma suçlarında da geçerlidir. Özellikle sahte belge düzenlemeyi meslek haline getirmiş kişiler, tespit edilememek ve sahte işlemleri gerçek gibi göstermek adına yeni yollar denemektedirler. Bu suçların ortaya çıkarılması zamanla daha da zorlaşmaktadır.

Özellikle son yıllarda sahte belge düzenleme faaliyetlerine yönelik birçok paravan firma veya şahsın içinde yer aldığı organizasyonlar kurulduğu ve söz konusu suça piyasada bilinirliği olan yüksek cirolu firmaların dahi ortak olduğuna yönelik birçok tespit vardır.

Bu bakımdan günümüzde vergi denetimi oldukça nitelik isteyen ve alanında uzaman kişilerin gerçekleştirebileceği bir iş haline gelmiştir.

Ülkemizde vergi suçları arasında en yaygın ve en çok vergi kaybına neden olanı, sahte belge düzenleme ve kullanma suçlarıdır. Vergi incelemeye yetkili olan kişilerinde üzerlerindeki iş yükünün çok önemli bir bölümü bu suçlarla ilgilidir. Sahte belge düzenleme ve kullanma, aslında birbirleri ile bağlantılı ve neden-sonuç ilişkisi olan suçlardır. Şöyle ki; bir işletme tarafından kullandığı tespit edilen belgenin sahte belge olduğunun anlaşılabilmesi için daha önceden o belgenin sahte olarak düzenlenmiş olduğunun tespiti gereklidir. Vergi incelemelerinde süreç genellikle bu şekilde işlemektedir. Öncelikle hakkında sahte belge düzenlediğine dair şüphe olan kişi hakkında vergi incelemeye yetkili olanlarca gerekli tespitler yapılarak bir rapor yazılır.

136

Söz konusu raporda ayrıca sahte belgelerin kimler adına düzenlendiği (yani kimlere komisyon karşılığı satıldığı) tespiti de yer alır. Sonrasında bu kişiler hakkında Vergi Müfettişleri tarafından sahte belge kullanma yönünden vergi incelemesi gerçekleştirilir³⁶¹. Yani istisnai durumlar haricinde sahte belgelerin kullanıldığının tespit edilebilmesi için o belgeleri sahte olarak belge düzenleyen hakkında bir tespit olması şarttır.

Sahte belge düzenlemeyi meslek haline getirmiş bir kişi, imkânlarına göre sahte olarak düzenlediği belgeleri onlarca firmaya komisyon karşılığı satabilir. Dolayısıyla piyasada belirli bir sayıda düzenleyiciye karşılık bundan kat kat fazla sayıda sahte belge kullanıcısı mevcuttur. Ancak vergi incelemeleri bakımından tespiti zor ve nitelik isteyen inceleme türü, sahte belge düzenleme suçlarının tespitine yönelik yapılan vergi incelemeleridir. Düzenleme suçu tespit edildikten sonra bu belgeleri kullanan kişiler hakkında yapılan vergi incelemesi çok daha basit ve standart bir işlemdir. Sahte belge kullanma incelemelerinde özellikli olan tek husus, belgelerin bilerek mi bilmeden mi kullanıldığının tespit edilme gereğidir³⁶².

Bunun dışında uygulamada sahte belge kullanma incelemelerinde yapılan işlemler; sahte belgelerdeki tutarların reddedilerek vergi beyanlarından çıkarılması, beyanların yeni duruma göre tekrar düzenlenmesi, vergi farkının tespiti ve vergi farkı üzerinden vergi cezası kesilmesinden ibarettir. Ancak sahte belge kullanıcılarının sayısının çok fazla olması, Vergi Müfettişlerinin sahte belge kullanma incelemeleri ile çok fazla mesai harcamalarına neden olmaktadır³⁶³.

Kanaatimizce, vergi incelemeye yetkili olan Vergi Müfettişlerinin büyük oranda mesai harcadığı sahte belge kullanma tespitlerine ilişkin vergi reddiyatı, beyanname düzeltme, vergi cezası kesme vb. standart işlemlerin Vergi Dairelerinde kurulacak birimler tarafından gerçekleştirilmesi gereklidir. Hatta bu işlemlerin bilişim sistemleri

361 Kimler adına düzenlendiğine ilişkin tespit yer almasa dahi hakkında rapor yazılan kişinin düzenlediği belgelere herhangi bir denetim sırasında rastlandığında, bu belgenin kullanıcısı hakkında sahte belge kullanma suçuna yönelik işlem yapılır.

362 306 Seri No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (RG. T: 18/06/2002, No: 24789) uyarınca.

363 Örneğin, son 5 yıl boyunca sahte olduğu tespit edilmiş olan faturalar kullandığı anlaşılan bir vergi mükellefinin vergi incelemesi mevcut olsun. Vergi Müfettişi, bu mükellef hakkında her yıl için ayrı ayrı katma değer vergisi ve gelir/kurumlar vergisi raporu yazacak; bu raporlarda ilgili mükellefin kullandığı sahte faturada yer alan tutarları ve katma değer vergilerini reddederek her vergi türünde ayrı ayrı beyannamelerini düzeltecektir. Bir Vergi Müfettişinin yıl içinde otuz-kırk tane bu şekilde inceleme gerçekleştirmesi, mesaisinin çoğunu sahte belge kullanma incelemelerine ayırmış olacağı anlamına gelir.

137

kullanılarak, otomatik olarak yapılması dahi mümkündür. Sahte belge düzenleyicisi hakkında olumsuz rapor sisteme girdiği anda otomatik olarak kullanıcılar hakkında gerekli işlemleri yapacak bir yazılım sistemi kurulabilir. Böylelikle vergi incelemesi konusunda uzmanlaşmış ve yetkin olan Vergi Müfettişleri tarafından çok daha fazla sayıda ve nitelikli vergi incelemeleri gerçekleştirilebilir. Böyle bir çözüm, genel olarak nitelikli vergi inceleme oranlarını da arttıracaktır

2.4. VERGİ İNCELEMELERİN CARİ DÖNEMDE HIZLI BİR ŞEKİLDE YAPILMASI

Sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleme ve kullanma suçlarına ilişkin vergi incelemelerinin hızlı bir şekilde ve daha suçun işlenmeye başlandığı ilk dönemlerde yapılabilmesi, suçun ve suçlunun tespiti bakımından oldukça önemlidir³⁶⁴.

Cezayı gerektiren fiillerin geç tespiti, cezalandıracak kişilerin bulunması güçlüğünü de beraberinde getirmektedir. Özellikle işyeri açma ve kapama işlemlerinin çok sık yaşandığı bir ortamda, geç tespit edilen ve bu nedenle geç kesilen cezaların uygulama kabiliyeti çoğu kez olmayacaktır. Gayri faal hale gelmiş mükellefler, tebliğ edilemeyen ihbarnameler ve ödeme emirleri idareye ayrı bir iş yükü ve parasal maliyet olarak dönecektir³⁶⁵.

Bir mükellef hakkında sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleme ve kullanma suçu işlediğine dair şüphe oluşması ve akabinde vergi incelemesine sevk edilmesi işlemi birçok farklı kaynak vasıtasıyla gerçekleştirilebilmektedir. Vergi Dairlerinin kendilerine bağlı mükellefler hakkında olumsuz tespitleri olabilir. Yine Vergi Denetim Kurulu bünyesinde yer alan risk analiz sistemlerine takılan mükellefler vergi incelemesine sevk edilmektedir. Ayrıca Vergi Müfettişleri tarafından gerçekleştirilen vergi incelemelerinde de farklı mükellefler hakkında şüpheli hususlar tespit edildiğinde incelemeye sevk yapılmaktadır. Bunlar dışında ihbar, Savcılıkların sevk ettiği konular veya diğer kamu kurumlarının tespitleri neticesinde de vergi incelemeleri gerçekleştirilmektedir.

364 Sonraki bölümlerde Vergi dairelerinin çalışma düzeni konusunda öneriler başlığı altında bu suçların işlenmeye başlandığına dair verilerin Vergi Daireleri tarafından kısa süre içinde toplanmasının öneminden bahsedilmiş olup, Vergi Dairelerinin bu konuda yapması gerekenler ifade edilmiştir. Vergi Daireleri tarafından gerçekleştirilmesi gereken söz konusu hususlar suça yönelik eylemlerin tespitinde ilk aşama olup, esas ve daha önemli kısım ise vergi incelemeleridir.

365 Hasan Aykın; “Vergi Cezalarında Caydırıcılık Sorunu”, https://vergidosyasi.com/2017/01/09/vergi-cezalarinda-caydiricilik-sorunu/, 22.06.2019.

138

Sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleme ve kullanma suçlarının tespitinde yukarıda sayılan kaynakların şüpheli olan işlemleri çok hızlı bir şekilde bildirmesi önemli olmakla birlikte bu suçların hızlı bir şekilde vergi incelemesine tabi tutulması ve gerekli işlemlerin yapılması gerekir.

Vergi suçlarının tespitinde esas olan, bu suçların mümkün olduğu kadar erken tespit edilerek cezalandırılmasıdır. Aksi durumda bu suçları işleyen kişiler devlet hazinesine zarar vermeye devam etmektedir. Üzerinden zaman geçtikten sonra yapılan tespitler her ne kadar bu suçları işleyenleri cezalandırsa da devletin geliri çoktan zarara uğramış olmaktadır.

Yapılan vergi incelemelerinin suçu tespit ve cezalandırma fonksiyonun yanında önleyici fonksiyonunun daha önemli olduğu göz ardı edilmemelidir. Bu sebepten yapılan vergi incelemelerinde ağırlık cari dönemlere verilmelidir.

Örneğin bir sahte belge düzenleyicisi 2015 yılında münhasıran sahte belge düzenlemek maksadıyla faaliyetine başlamış olsun. Bu kişi hakkında yapılması gereken tespitler 2019 yılında yapılıp ve hakkında gerçekleştirilen vergi incelemesinde söz konusu suçu işlediği çok net bir şekilde tespit edilse bile, fail dört yıl boyunca aralıksız sahte belge düzenlemiş olmaktadır. Söz konusu kişinin düzenlediği belgeler piyasaya dağılmış ve yıllar içinde hazineyi önemli derecede gelir kaybına uğratmış olmaktadır.

Bu kişinin idare tarafından tespit edilip hapis ve para cezasına tabi tutulması bu gerçeği değiştirmemektedir. Oysaki söz konusu kişi, faaliyete başladığı 2015 yılında tespit edilip birkaç ay içinde hakkında gerekli incelemeler yapılsaydı devlet hazinesi nispeten düşük bir gelir kaybı yaşanacak ve suçlu yine gerekli cezaları alacaktı. Ayrıca geç vergi incelemesi gerçekleştirmenin yarattığı başka bir sorun da suçu işleyen kişilerin ortadan kaybolma, izini kaybettirme ihtimalinin artmasıdır.

Yukarıda sayılan sorunların yaşanmaması ve hazinenin gelir kaybının daha başından önlenmesi adına vergi incelemelerinin cari dönemlere ilişkin olarak yürütülmesi ve hızlı bir şekilde tamamlanmasının sağlanması gerekir.

139