Belgesi Olmayan İşletme İçi Unsurların Sahte Belgeler İle Belgelendirilerek

1.1.2.1. Kayıt Dışı Temin Edilen Unsurların Sahte Belgeler İle Belgelendirilmesi

Ülkemizde yoğun bir şekilde kayıt dışılığın mevcut olduğu bilinen bir gerçektir.

Mükelleflerin bir şekilde piyasadan temin ettikleri kayıt dışı (belgesi olmayan) mal, hizmet, demirbaş, duran varlık vb. alışları olabilmektedir. Ancak vergi kanunları

295Uygulamada en çok gelir, kurumlar ve katma değer vergisine ilişkin olarak işlense de diğer vergilerde de benzer şeklide sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgeler vasıtasıyla vergi kaçırılmaktadır.

296(2000 - 1000) * %20 = 200

2972000 * %18 = 360 1000 * %18 = 180 360 -180 = 180

298(2000 - 1500) * %20 = 100

2992000 * %18 = 360 1500 * %18 = 270 360 -270 = 90

91

uyarınca genel olarak belgesi olmayan giderlere ilişkin tutarların yasal defterlere kaydedilip vergi matrahında indirim unsuru olarak dikkate alınması mümkün değildir³⁰⁰. Bu sebeple kayıt dışı işletme içi harcamaları olan mükellefler, bunlara ilişkin sahte belge temin ederek söz konusu harcamaları belgelendirme yoluna gidebilmektedirler. Böylece bu tutarları yasal defterlere kaydederek gelir veya kurumlar vergisi matrahından indirebilmekte, aynı zamanda da söz konusu sahte belgelerde yer alan katma değer vergisi tutarlarını da indirilecek katma değer vergisi tutarı olarak dikkate alabilmektedirler. Dolayısıyla yasal olarak ödemeleri gereken vergiden ilgili sahte belgelerde yer alan tutarlar oranında daha düşük vergi ödemektedirler. Hatta uygulamada gerçekleştirilmiş olan kayıt dışı alış tutarından daha yüksek tutarlarda sahte belgeler kullanılarak (zarara geçilerek) ödenmesi gereken vergilerin tamamı dahi ortadan kaldırabilmektedir. Bu durum vergi mükellefleri arasında çok yaygın olup önemli tutarda verginin zayi olmasına neden olmaktadır.

Benzer durum vergi kesintisine tabi kayıt dışı işletme işi harcamalarda da yaşanmaktadır. Örneğin çiftçilerden veya vergiden muaf esnaftan mal veya hizmet alınması veya serbest meslek erbabına (mali müşavir, avukat vb.) ödeme yapılması vergi kanunları uyarınca vergi kesintisine tabi olan gider/maliyet unsurlarıdır. Söz konusu kişilerden mal veya hizmet alan mükellefler yaptıkların ödemeler üzerinden vergi kanunlarında belirlenmiş oranlarda vergi kesintisi yapmak mecburiyetindedirler³⁰¹. Yaptıkları ödemeler üzerinden ilgili vergi kesintilerini ödemek istemeyen alıcılar (veya tahsil edecekleri tutar üzerinden kesinti yapılmasını istemeyen ödeme alanlar) durumu telafi edebilmek adına sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleme ve kullanma yoluna gidebilmektedirler. Örneğin, bir avukattan belirli bir tutar karşılığı hizmet almış olan bir mükellef, vergi kesintisine tabi olan ödemeyi elden vererek kayıt dışı gerçekleştirebilir. Bu durumda vergi kesintisini ödememiş olacaktır. Ancak söz konusu ödemeyi yukarıda bahsedildiği üzere hasılatlarından gider unsuru olarak dikkate almak isteyecektir. Bu durumda herhangi bir mal veya hizmet alışına ilişkin (tevkifata tabi olmayan) sahte bir fatura temin ederek bu sahte faturada

300 Gelir ve kurumlar vergisi matrahı mükelleflerin yıl içinde elde ettikleri gelirden; bu gelire ilişkin olarak yapılan giderlerin, maliyetlerin ve ilgili kanunların izin verdiği çeşitli indirimlerin düşülmesiyle hesaplanmaktadır. Katma değer vergisinde ise indirim mekanizması olup, mal ve hizmet alımları sırasında yüklenilen katma değer vergilerinin, satış sırasında tahsil edilen katma değer vergisinden indirilmesi suretiyle ödenecek katma değer vergisi hesaplanmaktadır.

301 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu (RG. T: 06/01/1961, No: 10700) Madde 94 uyarınca.

92

yer alan tutarı yasal defterlerine kaydetmek suretiyle vergi beyanlarına yansıtacaktır.

Kayıt dışı alışlara ilişkin olarak sahte belge temin edip yasal olarak indirim hakkı olmadığı halde olması gereken vergi matrahının azaltılması önemli bir vergi kaybı yaratmakla birlikte mükelleflerin bu şekilde yasal olmayan bir imkâna sahip olması, belgesiz alış yapma konusunda onları cesaretlendirmektedir. Belgesiz alış yapılması da bu belgesiz satışı yapan kişilerin vergi kaçırdığı anlamına gelir ki; bu da ikinci bir vergi kaybı olarak karşımıza çıkar.

1.1.2.2. Kanunen Kabul Edilmeyen Giderlere İlişkin Harcamaların Sahte Belgeler İle Belgelendirilmesi

Vergi matrahının hesaplanması işleminde ilgili kanunların izin verdiği gider, maliyet veya indirimlerin vergiye tabi gelirden düşülebilmesi için bu kalemlerin belgelendirilmesi kanuni olarak zorunluluk arz etmektedir. Bir takım harcamalar ise (belgelendirilmiş dahi olsa) vergi kanunlarında kanun koyucu tarafından kanunen kabul edilmeyen giderler olarak belirlenmiş olup bunların vergi matrahından indirilmesine izin verilmemiştir. Kanunen kabul edilmeyen giderlerin bir kısmı işletme ile ilgili olmayan giderlere ilişkin olup bir kısmı da işletme ile ilgili olmakla birlikte kanunun çeşitli nedenlerle indirimine izin vermediği unsurlardır³⁰².

Kanunların gider olarak dikkate alınmasına izin vermediği gider unsurları ile ilgili harcama yapan mükellefler, bunları yasal defterlerinde gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alamamakta ve hasılatlarından indirememektedirler. Bu sebeple yaptıkları söz konusu harcamalarla ilgili olarak sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge temin etme yoluna gidebilmektedirler. Bu sayede kanunların indirimine izin vermediği bir harcamayı, indirim konusu yapılabilen (kanunların indirimine izin verdiği) harcamalar gibi göstererek hasılatlarından indirme imkânı yaratılar. Örneğin, örtülü sermaye³⁰³ üzerinden faiz ödemiş olan bir kurumlar vergisi mükellefi, söz konusu tutarı kurumlar vergisi kanunu uyarınca hasılattan indiremeyecektir. Bu şirket piyasadan

302 Örnek verecek olursak, örtülü sermaye üzerinden ödenen veya hesaplanan faiz, kur farkları ve benzeri giderler, transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılan kazançlar, dönem içerisinde ödenmeyen sigorta primleri, mukavelename, ilâm veya kanun emrine dayanmayan zarar, ziyan ve tazminat ödemeleri, teşebbüs sahibinin kendisine, eşine, küçük çocuklarına işletmeden ödenen aylıklar, ücretler, ikramiyeler, komisyonlar ve tazminatlar, her türlü para cezaları ve vergi cezaları, Özel İletişim Vergisi vergi kanunlarının matrahtan indirimine izin vermediği gider unsurlarından birkaçıdır.

303 Kurumların, ortaklarından veya ortaklarla ilişkili olan kişilerden doğrudan veya dolaylı olarak temin ederek işletmede kullandıkları her türlü borcun, hesap dönemi içinde herhangi bir tarihte kurumun öz sermayesinin üç katını aşan kısmı, ilgili hesap dönemi için örtülü sermaye sayılmakta olup kurumlar vergisi kanunu uyarınca örtülü sermaye üzerinden hesaplanan faiz, kur farkı gibi giderler hasılattan indirilememektedir.

93

gerçekleştirdiği faaliyet ile ilgili olan bir sahte fatura temin ederek sahte faturada yer alan tutarı gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alabilir. Bu örnekte mükellef kanunların indirimine izin vermediği gideri, izin verdiği başka bir gider unsuru ile (gerçek olmayan) değiştirmiş olmaktadır. Temin edilen sahte belge yapılan kanunen kabul edilmeyen gider tutarından daha yüksek de olabilmektedir.