Ulusun Modernliği Tezi - Ulus Devlet: Yapısı ve Temel Unsurları

ULUS, ULUSÇULUK VE ULUS DEVLETİN DOĞUŞU

1.3. Ulus Devlet: Yapısı ve Temel Unsurları

1.3.2. Ulusun Modernliği Tezi

Ulusun modernliği tezi ise ulusal bilincin ve buna bağlı ulusal siyasi yapılanmanın, yine çok genel olarak modern çağda ortaya çıktığını, daha önce mevcut bulunmadığını ileri sürer. Bu tez çerçevesinde “etnik grup” kavramıyla “ulus”

kavramı arasında bir derecelendirmeye gidilmekte ve “etnik grup” henüz “ulus”

aşamasına ulaşamamış sosyolojik yapı olarak sunulmaktadır. Ulusun modernliği tezi, ulus devletin ilk oluşum aşamasında bir ulus temeline bağlanma zorunluluğu ortadan

kalkacaktır. Hatta modernleşme dinamiği sonucunda kaçınılmaz bir siyasi form olarak ortaya çıkan ulus devlet, bir kez yapıldıktan sonra, kendisine sosyolojik bir temel arayacak ve bu arayış içinde ulusu kurgulayıp yaratacaktır (Erözden, 1997: 61-62). Ancak bu ulus devlet kurgusunda ulusu hayal edilmiş bir topluluk olarak gören erkek egemen tahayyülde kadınların eksik kaldığı ya da göz ardı edildiği feminist kuramcılar tarafından büyük eleştiriye uğramıştır.

Ulus, ulusçuluk ve ulus devlet konularına eleştirel yaklaşan feminist çalışmalar özellikle ulusu oluşturan şeyin ne olduğu ve nasıl kurgulandığı konularına eleştirel bir biçimde yaklaşarak ulus, ulusçuluk ve ulus devlet kavramlarının içeriğindeki erkek egemen yaklaşıma karşı çıkmışlardır. Feminist kuramcılar erkeklerin modern bir ulus devlet kurduğu, kadınların ise bu süreçte modern aileler kurarak, neslin devamının sağlanması ve ideolojik yeniden üretiminin aktarılması açısından işlev gördüğü bir modernizasyon sürecinin eksik bir değerlendirme olduğu konusunda hemfikirdirler. Özellikle Anderson’un ulusu hayal edilmiş bir topluluk olarak açıklayan tezine yönelik temel eleştirileri, ulusun yapıcıları ve koruyucularının erkek olduğunu varsayıyor oluşuydu. Sözünü ettiği kardeşlik, erkek kardeşlikti. Esasında eril bir karakter taşıyan bu dayanışma ilişkisi, cinsiyetsizmiş gibi sunulduğu için bir taraftan kadının ulus içindeki dışlanmışlığı, ötekileştirilmişliği de görünmez hâle gelirken, diğer taraftan da toplumsal cinsiyetin ulus inşasındaki başat konumu önemsizleştirilmektedir (Terzi, 2015: 114-115). Özellikle Türkiye ulus devletinin kuruluş sürecinde kadınların oynadığı rol göz önüne alındığında kadınların başlangıç ve sonraki süreçte haklarını elde etme noktasında eril bir dilin kullanıldığını pekâlâ görmek mümkündür. Kadınlara seçme seçilme hakkının verilmesi bile hakların kadınlar tarafından elde edildiğini değil daha edilgen bir özne konumuna indirgemeye çalışan “ana dil”, “anavatan” gibi cinsiyetçi kavramların kullanışında da bu dilin olduğunu söylemek mümkündür. Dolayısıyla ulusun siyasal yaşamında önemli görevler üstelenmiş olan kadınlar ulus devletin siyasal meşruiyeti söz konusu olduğunda erkek egemen bir yapı üzerinden kodlanmaktadır. Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir sözündeki vurgu aslında erkek egemenliğini ulusun hayali içine yerleştirmektedir.

Daha fazla ayrıntıya girmeden şunu söyleyebiliriz ki ulusun siyasi bağlılık düşüncesinin temelinde yer alan kavram hâline dönüşmesi, ulusun egemenliğinin ilan

edilmesi ile eş zamanlı gelişmiştir. Ulusun egemenliği edinme ve böylelikle siyasi meşruiyet kurgusunun asli unsuru hâline dönüşme süreci yukarıda açıklanmıştır. Bu süreç sonunda sorun siyasi bağlar çerçevesinde bir sadakat ve dayanışma duygusuna temel yapılmıştır. Bu ise ulus kavramının evrensel içerikten arındırılıp tikel bir içeriğe büründürülmesiyle olmuştur. Bu işlemi gerçekleştiren ise ulus ve ulus devlete yönelen ulusçuluktur.

Ulusçuluğa ulus devlet ile olan ilişkisi bağlamında baktığımızda bir düşünsel ve siyasi akım olarak ulusçuluk, ulus devletin oluşmasında en belirleyici etmen olmuştur. Ulus devlet şeklinde örgütlenen siyasi iktidarın dayandığı meşruiyet ilkesi olan ulus kavramının içeriği yüklendiği bu işlevi yerine getirebilecek şekilde ulusçuluk akımı tarafında belirlenir. Ulus devlet karakteri itibarıyla modern bir olgudur. Ulusçulukla olan ilişkisi, duygusal olanın kurumsala dönüşümü orijininde şekillenmiştir. Modern bir olgu olarak ortaya çıkan ulus devlet yeni bir egemenlik anlayışını da beraberinde getirmiştir. Ulus devlet yeni bir egemenlik biçimi olmakla birlikte tarihen kendini önceleyen egemenliklerin bilişsel dünyalarıyla belirgin bir akrabalık bağına sahiptir (Bostancı, 1999: 48).

Bu bağlamda ulus devletin iki önemli karakteri ön plana çıkmaktadır. Bunlar ulus devletin modernliği ve yeni siyasi örgütlenme yapısı. Bu çerçevede ulus devlet sınırları belirlenmiş bir toprak parçası içinde, yasal güç kullanma hakkına sahip ve yönetimi altındaki halkı türdeşleştirerek ortak kültür, simgeler, değerler yaratarak gelenekler ile köken mitini canlandırarak birleştirmeyi amaçlayan bir tür devletin oluşumuyla tanımlanan modern bir olgudur (Guibernau, 1997: 93). Buradan hareketle ulus devleti belirleyen nitelikler şöyle ortaya çıkmaktadır. Belirli bir toprak parçası (ülke, vatan) meşru güç kullanımı (anayasa, hukuk), homojen bir halk (tek ulus), homojen bir kültür, ortak tarih ve ortak kader birliği. Modern ulus devletlerin oluşumu ulusçu duyguların oluşumuyla yakından ilişkilidir. Batı Avrupa’da ortaya çıkan ulus devletin oluşum süreciyle yakından ilişkilidir. Giddens’a göre Avrupa’da ulusçuluğun gelişmesi ulus devletin gelişmesi ile aynı şey demektedir. Ulus devlet Avrupa devlet sisteminin ilk gelişme aşamalarında rastlanan dağınık cemaat duygularından daha belirgin bir biçimde tanımlanabilen oldukça yeni bir olgudur.

Avrupa’da ulusçuluk duygularının keskinleşmesi ile ulus devletin doğuşunun gerektirdiği merkezîleşme süreci sonucunda yerel cemaat bağlarının bireyler

arasındaki yakın ilişkilerin diyalektiklerin yok olması arasında ilişki bulunduğu açıktır (Giddens, 2000a: 154).

19. yüz yılda ulus devletler sahne alırken “devlet karşısında etkin halk” a ilişkin zengin bir fikirler ve deneyimler birikimi vardır. Ulusçuluk bu gelişime, aktif halkın tek bir ulus, devletin de bu ulusa ait olması uluslararası alanda onu ötekilere karşı yürütülen çıkar mücadelesinde temsil etmesi niteliğini eklemiştir (Bostancı,1999: 48-49). Gellner (1992: 19) ulus devlet ilişkisini “ulusçuluk temelde siyasi birim ile ulusal birimin çakışmalarını ön gören siyasal ilkedir” tezi ile açıklar. Ulusçuluk etnik ya da kültürel eksende toparlanan özdeş bir halk düşünürken tarihî akış içinde kendiliğinden ulaşılacak bir beklenti ile yetinmemekte, ulusal devlet aracılığı ile özlemini somuta indirgemek istemektedir. Gellner ulus devletlerin oluşumunu, endüstrileşmenin ve onunla birlikte cereyan eden karmaşık iş bölümünün talepleri tarafından harekete geçirilen merkezîleşme süreçlerini kaçınılmaz sonucu olduğunu savunur. Sanayileşme sürecinde kırsal toplumsal örgütlenme biçimini kökten değiştirecek ve yeni ilişki biçimlerini temin edecek merkezî bir güce ihtiyaç vardır.

Adı devlet olan bu merkezî güç ortak bir dil ve genel eğitimle türdeş bir toplumsal ilişkiler sistemini oluşturmak durumundadır. Bu talep kaçınılmaz olarak siyasi birimi ile kültür arasındaki ilişkide derin bir uyarlama yapmayı gerektirir (Schlesinger, 1994: 268-269). Buradan hareketle ulusçuluk kendi devletine ulaşmaya çalışır.

Netice ulus devlettir. Ulus devlet iki bakımdan birleşmiş ve bütünleşmiş bir halka sahip olmak zorundadır. Kültürel birlik ve bütünleşme ile siyasi birlik ve bütünleşmesini sağlayabilmiş halkın devleti, ulus devlet adını almaya hak kazanmıştır. Kültürel birlik ve bütünleşme, ortak bir tarihi, dili, yaşama biçimini yani ulus olmayı gerektirir. Bu, halkın homojen bir yapı içinde olması anlamına gelir.

Burada etnik açıdan bir birlik sağlama zorunluluğundan bahsedilemez. Günümüzde etno-milliyetçi akımlar, ulus devletlerin etnik bölünmelerle karşı karşıya kalma tehlikesini ortaya çıkarmıştır. Milliyetçilik, nasıl ki imparatorlukların bölünmesine neden olduysa etno-milliyetçi akımlar da ulus devletlerin küçülmesine neden olmaktadır. Ulusçulukla ulus devlet arasındaki ilişki tek yönlü bir ilişki değildir. Ulus devlet ile ulusçuluk arasındaki ilişki karşılıklı bir belirleyicilik çerçevesinde şekillenmiştir. Bu anlamda ulus devletin bir ulus yaratmaya ve bir topluluğa aidiyet duygusu kazandırmaya çalışması çerçevesinde ortak kültür, simge ve değerler yaratma arzusu, ulusçuluğa neden olurken ulusçuluğun inşasındaki süreçte, ulus

devleti doğuracak yönde bir arzuya sahiptir. Ulusçuluğun, ulus devlete köken miti sağlaması karşılıklı ilişkideki belirleyiciliği göstermektedir (Karakaş, 2000: 45).

Ulusçuluğun, ulus devletle karşılıklı ilişkisi dünya ölçeğinde bütün ülkelerde benzer şekilde gelişmemiştir. Örneğin Avrupa’da ulusçuluk, uluslaşma ve ulus devlet aşamalarının sonrasına denk düşerken Avrupa’nın bir kısmında örneğin Almanya, İtalya gibi ülkelere de ulus devlet olgusundan önce ortaya çıkmıştır. Üçüncü bir kategori olarak sömürge ülkelerinde yaygın olan ulusçuluğun ulus devlet kurmaya çok önemli bir etkinlik kazandırmasıdır. Yani sömürge tecrübesi geçirmiş ya da yabancı işgali görmüş ülkede ulusçuluk vasıtasıyla ulus devletlerine kavuşmuşlar ve daha sonra da bu ulus devlete uygun ulus oluşturmuşlardır. Bu süreçte rol oynayanlar küçük burjuvazi ve aydınlardır. Burada ulus devletin ideolojisi doğal olarak uluslaşma olmaktadır. Uluslaşma laiklikle ulusal bütünlük arasında bir çizgiyi izler ve bu yöndeki reformlarla yürütülür (Aydın, 1993: 76-77).

Bu noktada özellikle Orta Doğu devlet yapılarında farklılığın kaynaklarına işaret eden Sami Zubaida Orta Doğu devlet yapıları için iki temel görüşü ele almaktadır.

Ona göre batılı modern devlet belli bir tarihi, toplumsal ve ekonomik süreç neticesinde ortaya çıkmıştır ve siyasi otorite ile halk arasında birbirini tamamlayan bir karşılıklılık söz konusudur. Oysa Orta Doğu devletlerin oluşumu iç değil dış kaynak ve güçlerce belirlenir. İktidar monolitik bir bütün oluşturur. Dayanağını toplumsal birimler oluşturmadığı için doğası gereği baskıcıdır. İkinci görüşse Batı ile Orta Doğu arasındaki tarihî ve kültürel farklılıkların, Batı tipi ulus devletin oluşumuna engeller çıkarttığı yönündedir. Bu engeller ulus anlayışının İslam’ın etkili ve çoğu zaman ulus kavramıyla iç içe veya onu da kapsayacak şekilde bulunuşundan, sivil insiyatif geleneğinin zayıfladığından, yıkılan cemaat yapılarıyla serbest hâle gelen vatandaşların devletle ilişkilerinde yaşadığı zorluklardan kaynaklanmaktadır (Zubaida, 1994: 194-195). Ulus devlet yapıları İslam inancının etkin olduğu coğrafyalarda dış etkilerin hareket ettirici gücü sayesinde modern anlamda bir ulus devlet kurgusunun oluşumunda güçlülükler çıkarmıştır. Bu güçlükleri benzer bir şekilde modern Türkiye ulus devletinin kuruluş yıllarında ve sonrasında ulus devlet inşa etme süreçlerinde de gözlemlemek mümkündür. Türkiye bu anlamda modern Batılı anlamda bir ulus devlet kuramamanın sancılarını uzun bir süre çekmiş, bu çeşitli alanlarda özelikle siyasi ve toplumsal alanda Türkiye ulus devletinin önünü

açacak gelişmelerin istenilen düzeyde olmamasının başlıca sebebi olmuştur. Türkiye 1980’den sonra bu ilişkiyi daha doğru ve düzgün kurmanın yollarını aramış ve hâlen aramaya da devam etmektedir.

Ulus devletle ulusçuluklar arasında farklı bir ilişki daha söz konusudur. Çok uluslu karaktere sahip olan ulus devletlerin ulusalcı tavırları, devletin şekillendirdiği veya yaymaya çalıştığı ulusçuluğa karşı çıkan ulusçulukları doğurmuştur. Bu, devletsiz ulusların ulusçuluğudur. Sorunda iktidar sorunudur. Ulusçuluk, ulus devlete meşruiyet vermiştir. Bugün azınlıkların ulusçuluğu bu meşruiyetin altını oyuyor ve ulus devletin dönüşümüne katkıda bulunuyor (Guibernau, 1997: 218). Bugün özellikle devlet olmaya çalışan ulusların (Irak Kürt Bölgesel Yönetiminin bağımsızlık referandumu) bu yeni ulusçu paradigmaları Batı’da kabul gören azınlık hakları kavramı ile de birleşerek orta doğuda ulus devletlerin yapılarını değişime zorlamaktadır.

Yukarıda sıralanan görüşler aslında ulusçu gelişimin aşamalarını açıklamaya yönelik analizlerden oluşmaktadır. Bu konudaki önemli kuramcılardan biri Miroslav Hroch’dur. O, ulusçuluğun gelişim safhalarını üçe ayırmaktadır. Bu yaklaşıma göre ulusçuluk ilk safhada folklor, adetler ve benzeri olgular dolayımında 19. yüzyılda cisimleştirilmiştir. Bu safhada ulusçuluk sınırlı siyasal imkânlara sahip üst ve orta sınıf tarafından güçlendirilmiş kültürel bir fikir bütünüdür. İkinci safhada ulusçuluk bir siyasal mücadele biçimi olarak takip edilmiştir. Bu evrede ulusçuluk büyük oranda siyasal partiler tarafından savunulup güçlendirilmiş ve onlarla birlikte algılanır olmuştur. Üçüncü ve son safhada ise ulusçuluk kitle desteğine sahip bir kitle hareketi biçimine dönüşmüştür. Bu safhaların her biri, Hroch tarafından iktisadi ve kültürel değişikliklerle bağlantılandırılmıştır (Çancı, 2010: 219). Türkiye’de 1950’lerden sonra başlayan ulusçu düşüncenin partiler düzeyinde savunulur hâle gelmesi ve özellikle 1980’den sonrada daha belirgin bir şekilde kitle desteğine sahip olması yukarıda Hroch’un belirttiği aşamalara uygun bir ulusçu düşüncenin geliştiğini bize göstermektedir. Ulusçu düşünce bugün birçok Avrupa ülkesinde de hızlı bir biçimde ulusçu/milliyetçi partilerin yükselişine tanıklık etmektedir.

Ulusçuluk duygularının keskinleşmesi, hem çok uluslu devlet karakterine sahip olan siyasal birimlerin içinde mikro ulusçuluğun canlanmasına ve dolayısıyla da iç

çatışmalara hem de türdeşliğini sağlamış ulus devletlerin birbiriyle olan çıkar çatışmalarının artmasına neden olduğu görülüyor. Sonuç olarak devlet meşruiyeti için ulusçu etkinliklere ihtiyaç duyar ki bu ulus devlettir.

Ulus devlet olgusunu tek nedene dayalı olarak açıklamak mümkün değildir. Bu nedenle ulus devlet olgusunu ortaya çıkaran birçok gelişme ki bunlar tarihî, siyasi, ekonomik ve toplumsal gelişmeler ulus devletin oluşumunda ve gelişiminde etkili olmuşturlar. Daha önce bunların bir kısmından bahsettik, şimdi ise ulus devletin siyasi açıdan oluşumunu ve konuyla ilgili görüşleri özetleyelim. Siyasi açıdan ulus devlet, kurumsallaşmış siyasi iktidarın belli bir tarihsel aşamada büründüğü yapısal biçim; ulus, bu yapılanmanın meşruiyet kaynağı olan kurgu ulusçulukta, bu meşruiyet kaynağını tek geçerli siyasi değer olarak kabul ettirmeyi hedefleyen bir siyasi akım olarak algılanabilir. Ulus devlet kendisinden önce var olan siyasi yapılanmanın kurumları üzerinde yükselmiş, bu kurumların içeriğinin düşünsel ve yapısal sıçramalarla dönüşmesi sonucunda ortaya çıkmıştır. Ulus devlet, iktidarını soyut bir temele oturtmakta ancak aynı iktidarı somut bir toprak parçası, yani bir ülke üzerinde uygulamaktadır. Birinci unsurun kökeninde, iktidarın temelini kralın kişiliğinde bulan sistemde; kralın somut kişiliği yanında bir soyut kişiliğinin, yani krallık kurumunun belirmesi ve iktidarın kaynağının bu soyut kişiliğe aktarılması olgusu bulunmaktadır. İkinci unsurun kökeninde ise krallığın egemenliğini sürdürdüğü toprakların bir bütün olarak kavranarak “vatan” adı altında kavramsallaştırılması olgusu vardır (Erözden, 1997: 47). Modern devletin ortaya çıkışındaki önemli aşamalardan birisi, feodal sadakat bağlarının, yani kişilere yönelik siyasi itaat bağlarının çözülerek yerine soyut bir iktidar kaynağına sadakat bağının yani kurumlara yönelik siyasi itaat bağının yerleşmesidir. Böylelikle iktidarın kaynağı soyut bir temele taşınmış olmakta ve gelecekte ulus kurgusunun bu kaynaktan rakipsiz olarak yer almasına yol açılmaktadır (Erözden, 1997: 47). Ulus devlet kamusallaşmış siyasi iktidar biçiminin somut görünümlerinden birisidir.

Ulus devletin oluşum sürecinin bütününde, iktidar çok önemli bir rol oynamaktadır.

Çünkü toprakların ilhak veya fetih ile birleştirilmesi ancak devlet iktidarı aracılığı ile gerçekleşebilmektedir. Devlet iktidarı aynı zamanda hem açık sınırları hem de şiddet tekelini bulundurma yeteneği ile modern devlet tanımı içinde temel bir öneme sahiptir. Bu iktidar ulus devlet sınırları içinde gerçekleştirilir, ancak şiddet aynı

zamanda ulus devletin kendi çıkarlarını diğer ulus devletlere karşı koruma aracıdır.

Devlet iktidarı kendi yurttaşları üzerinde çeşitli yollardan gerçekleştirilir. Birincisi, devletin öncelikli ve merkezi özelliklerinden biri ve yurttaşların günlük yaşamlarını etkileyen bir şey olarak vergi koyma ve toplama hakkıdır. İkincisi, yurttaşların devlete ve birbirlerine karşı hak ve görevlerini belirleyerek bir yandan onları kısıtlaması diğer yandan yetki vermesidir. Üçüncüsü, modern devletin teknoloji sayesinde yurttaşlarını artan ve karmaşıklaşan bir tarzda kontrol etmesidir (Guibernau, 1997: 106-107). Son olarak yeni bir egemenlik biçimine ve iktidar yapısına sahip olan ulus devlet yurttaşlar üzerindeki kontrolü sağlayabilmek için kendisini meşru kılacak bazı kurumsal ve kavramsal düzeneklere gereksinim duymaktadır. Ulus devletin bir bütün olarak kendisini meşrulaştırmada kullandığı kavram ise “ulus” olmuştur. Başka bir ifadeyle ulus devlet, erkini ulus adına kullandığını iddia eden ve yarattığı zorlamayı bu gerekçeyle haklı gösteren bir iktidar türünün hem kavramsal hem de aygıtsal görünümüdür (Karakaş, 2000: 45).

Habermas ulus devletlerin oluşumunun üç farklı biçimde meydana geldiğini ifade etmektedir. Birincisi, birbirinden ayrı olarak yaşamakta olan etnik grupların tek tek barışçıl yollarla devletleşmesi ile değil de, etnik grupların komşu bölgelerde yaşayan topluluklara, alt kültürlere, din ve dil topluluklarına sirayet etmeleriyle gerçekleşmiştir. Bu yöntem tarihsel olarak bir ilk durumundadır. İkincisi, yeni kurulan devletlerde asimile edilen, baskı altına alınan ve marjinalleştirilen halk kesimleri pahasına gerçekleşmektedir. Ulus devletler homojen bir halka dayanmalıdır. Homojen bir toplum olmadığı hâlde, bu tarzdaki ulus devletler homojen toplum oluşturmaya çabalarlar. Bu süreç doğal işlememektedir ve devlet antidemokratik yöntemlere başvurabilmektedir. Üçüncü olarak ise, etno-milliyetçi akımlar sayesinde oluşan ulus devletler ise azınlıkları aşırı baskı altında tutarlar, bunları göçe zorlarlar, ırkçı yaklaşımı benimserler (Gündoğan, 2002: 185).

Kurulma süreçleri birbirinden farklı olmakla birlikte ulus devlet yapılanmasının temelinde ulusun oluşu, uluslararası sistemin bu esasla işlemesi, çoğu alanda klasik ulus devlet politikaları olarak nitelendirilen benzer uygulamaların hayata geçirilmesi standart denilebilecek bir yapı ortaya çıkarmaktadır. Örneğin bir ulus inşa etme ve millî kimlik oluşturma süreci bütün ulus devletlerde yaşanmaktadır. Yine iç ve dış egemenliğe büyük önem verilmekte, üniter bir mantık, en azından teritoryal ve dilsel

esaslarda kurumsallaştırılmak istenen tek biçimlilik modelin zaruri gereği olarak her yerde kendini göstermektedir (Şahin, 2006: 92). Öyle ki yapısal anlamda üniterlik taşımayan örnekleri de dâhil bütün ulus devletlerde ulus olmanın gereği olarak ortak tarih, kimlik, paylaşılan değerler ve üst kimlik kesinlikle vardır ve sonuçta merkezi bir siyasi çatı mutlaka tesis edilmektedir. Yaklaşık iki asırdır tüm ulus devletlerde görülen bu özellikler üniter ve millî egemenlik esaslarına sahip siyasi bir düzen ulus devletin ayrılmaz bir parçası hâline gelmiştir. (Hobsbawm, 1995: 104). Ulus devlet, kendi egemenliği altındakileri, sınırlar vasıtasıyla diğer egemen ülke topraklarından ayırmaktadır ve bu alan içinde herhangi başka bir egemenlik kaynağı veya unsuru kabul etmemektedir. Ulus devletler, hangi şekilde kurulmuş olurlarsa olsunlar hepsinin ortak yanı üniter bir yapıya sahip olmaları ve kolay kolay çoğulculuğu kabul edememeleridir. Buradaki üniterlikten kastımız, farklı unsurların birliği değil belki daha doğru bir ifadeyle tek bloklu bir toplum yapısıdır. Gerçi bütün ulus devletler çoğulcu bir demokratik parlamenter yapıdan yana olduklarını iddia ederler ama hepsi ideolojik anlamda bir milliyetçi anlayışı da sürdürdüklerinden dolayı, iddialarını da gerçekleştiremezler ve dayatmacı, dışlayıcı bir uygulamadan kolay kolay kurtulamazlar (Gündoğan, 2002: 187).

Ulus devletin oluşumunu Neo-marksist bir yaklaşımla kapitalizmin sonuçları üzerinde yükselen yeni bir siyasi örgütlenme biçimi olduğunu vurgulayan ve ekonomik bir yaklaşımı benimseyen Wallerstein görüşlerini şöyle açıklar: Ona göre modern dünyanın halkları her zaman mevcut değildirler. Bu halklar yaratıldılar. Bu halklar yaratıldıktan sonra halk olma duygularını pekiştirmek için devlet olma peşine düştüler. Bu yüzden bütün devletler modern dünyanın yaratımlarıdır. Ona göre ulus devletler sisteminin 16. ve 17. yüzyıllardaki kapsamlı pekişmesi bir dereceye kadar Batı Avrupa’da hüküm sürmekte olan özgül şartların fonksiyonuydu. Özellikle nispi kültürel homojenliğin. Bu homojenlik dil, aile, hukuk, din, iktisat ve siyaset uygulamalarının ciddi ölçüde birbirine yakın olmasıyla temayüz ediyordu. Bu durum devlet örgütlenmesi biçiminin bölge dâhilinde yaygınlaşmasını kolaylaştırdı ve

Belgede Türkiye'de ulus devlet ve küreselleşme ilişkisi, 1980-2002 (sayfa 78-96)