Ulusal Güvenliğin, Toprak Bütünlüğünün veya Kamu

İfade özgürlüğünün sınırlandırılması için gereken meşru sebeplerden biri ulusal güvenliğin, toprak bütünlüğünün veya kamu güvenliğinin korunması sebebidir. Ancak AİHM bu sebeple hakkın sınırlanması mümkünse de yine de sınırlamanın elde edilmek istenen amaçla orantılı olması ve bu yönde bir toplumsal ihtiyacın varlığının bulunması

gerekliliğinin altını çizmektedir166_.

Ulusal güvenlik, devletin bağımsızlığı ve ülke bütünlüğünün tehlikeye girdiği du- rumlarda ulusal mercilerin devlet tüzel kişiliğini koruması için bazı tedbirler alma ge-

164 _{KARAGÖZ Kasım, İfade Özgürlüğü ve İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Sınır-}

landırılması Sorunu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2004, s.28.

165 _{TANJU Erhan, AİHM Kararları Işığında İfade ve Basın Özgürlüğü, Seçkin Yayınları, Ankara,} 2017, s.191.

166 _{ÖZBEY Özcan, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında İfade Özgürlüğü Kısıtlamaları”, Türkiye}

rekliliği, bu meşru sebebin varlığını açıklamaktadır167_{. İfade özgürlüğüne, ulusal güven-} lik, toprak bütünlüğü veya kamu güvenliğinin korunması sebebiyle yapılacak müdahale- ler, özellikle terörü ve şiddeti özendiren, ırkçı veya ülkeyi bölmeyi amaçlayan, demok-

ratik rejimlere zarar verici ifadeler kapsamında yapılmaktadır168_{. Özellikle belirtmek}

gerekir ki, ülke bütünlüğüne yönelik tehditlerin fazla olduğu devletlerde hakka yönelik yaptıkları müdahaleler bakımından, bu devletlerin takdir marjının daha geniş olduğu

mahkeme tarafından kabul edilmektedir169_{. Mahkeme karşısına gelen ulusal güvenlikle}

ilgili müdahalelerin daha çok devlet sırlarının açıklanmasına ilişkin olduğu görülmekte- dir.

AİHM’nin buna ilişkin Observer ve Guardian/Birleşik Krallık Kararı170_{, İngiliz İs-}

tihbarat Servisinde çalıştığı döneme ait yazılarını basacak bir yazarın, yazılarının bir kısmı ile yazara ilişkin bilgileri yayınlayan iki dergi için açılan davalar sonucunda yapı- lan değerlendirmeye ilişkindir. Devlet, iki gazeteye ulusal güvenliğin korunması meşru amacı doğrultusunda dava açmış ve mahkemece bu meşru amaç doğrultusunda yapılan müdahalenin ihlal teşkil etmediği karara bağlanmıştır. Ancak, söz konusu kitabın Ame- rika’da yayınlanmasından sonra gizliliğin artık söz konusu olmadığını ve bu yayınlanma tarihinden sonra müdahalenin demokratik toplumda gerekli olmadığına karar vermiş- tir171.

İfade özgürlüğü kapsamında düşünce veya fikirlerin hangi yollarla açıklandığına bakılmaksızın korunması esastır. Ancak bir ifade, ulusal güvenliğinin, toprak bütünlü- ğünün veya kamu güvenliğinin korunmasını tehlike altına alacak bir ifade ise, bu ifade-

nin geniş kitlelere mi yoksa daha dar kitlelere mi hitap ettiğine bakılmaktadır172_{. Bu}

167 _{YÜKSEK Mehmet, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde İfade Özgürlüğünün Sınırları, Türkiye} Adalet Akademisi Dergisi, Yıl:7, Sayı:25, 2016, s.121; Anayasa Mahkemesi Bekir Coşkun Başvurusu, Başvuru No: 2014/12151, Karar Tarihi: 04.06.2015.

168 _{Zana/Türkiye Kararı, Başvuru No: 18954/91, Karar Tarihi: 25.11.1997, par. 55; Avrupa Konseyi} İnsan Hakları Genel Müdürlüğü, Avrupa’da Düşünce Özgürlüğü, s.44.

169 _{AİHM Arslan/Türkiye Kararı, Başvuru No: 23462/92, Karar Tarihi:08.06.1999, par. 42; Avrupa Kon-} seyi İnsan Hakları Genel Müdürlüğü, Avrupa’da Düşünce Özgürlüğü, s.46.

170 _{Observer-Guradian/Birleşik Krallık Kararı, Başvuru No:13585/88, Karar Tarihi: 26.11.1995; Avrupa} Konseyi İnsan Hakları Genel Müdürlüğü, Avrupa’da Düşünce Özgürlüğü, s.11.

171 _{YILDIRIM, s.457.}

172 _{Nitekim AİHM Karataş/Türkiye Kararında Mahkeme, başvuru konusu şiirin edebi eser niteliğini göz} önünde bulundurarak ve söz konusu eserin okuyucuyu kin, nefret veya şiddete teşvik şeklinde yorumla- nabilecekse de, karar verirken bu edebi eserin okuyucuların azınlığına hitap eden bir sanatsal ifade türü

kapsamda, AİHM ifade özgürlüğünün sınırlandırılmasında, ulusal güvenlik, toprak bü- tünlüğü veya kamu güvenliğinin sağlanması meşru sebebini değerlendirirken, ifadenin niteliği, söyleyenin kimliği, hitap edilen kesimin büyüklüğü gibi özellikleri de dikkate almaktadır.

AİHM, zorunlu askerliğin kalkmasına ilişkin bir broşür dağıtan başvurucunun as- keri mahkeme tarafından 2 aylık hapis cezasına çarptırıldığı bir davada verdiği kararda, söz konusu ifadelerin şiddete, ayaklanmaya teşvik etmediği ve dağıtılan broşürün İstan- bul’da bir kamusal alanda dağıtıldığını, ancak içerdiği ifadelerin ulusal güvenliğin, top- rak bütünlüğünün veya kamu güvenliğinin korunmasını tehdit etmediği gerekçesiyle ihlal kararı vermiştir173_.

AİHM yine başka bir kararında, daha önce idam edilen birinin anma törenine da- vet edilen, ancak davete katılmayıp, gönderdiği bir mesajın törende okunması sebebiyle hakkında toplumun ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü aleyhine propaganda yap- ma suçundan dolayı hapis cezasına çarptırılmasıyla ilgili olarak, mesajın yalnızca sınırlı sayıda bir katılımcı kitlesine okunması ve söz konusu mesajda yer alan ifadelerin yara- tacağı tehlikenin sınırlı olması sebebiyle yapılan müdahalenin ihlal teşkil ettiğine karar vermiştir174_.

Yukarıda özetlenen kararlardan da anlaşılacağı üzere AİHM, ülke bütünlüğüne yönelik tehditlerin varlığı halinde hakka müdahale etme hususundaki takdir marjlarının geniş olduğunu kabul etmektedir. Ancak mahkeme önüne gelen davaları detaylı bir şe- kilde inceleyerek, söz konusu ifadenin niteliğine, kimlere hitap ettiğine, ne kadar kişiye ulaştığına gibi hususlara da bakarak, devletin keyfi müdahalede bulunmasının önüne geçmeye çalışmaktadır.

olduğunu göz önünde bulundurarak karar verilmesi gerekliliğini göz önünde bulundurmuştur. AİHM Karataş/Türkiye Kararı, Başvuru No:23168/94, Karar Tarihi: 08.07.1999, par. 49.

173 _{Düzgören/Türkiye Kararı, Başvuru No:568227/03, Karar Tarihi: 09.11.2006; http://hudoc.echr.coe.int} /app/conversion/pdf/?library=ECHR&id=001-121052&filename=001-121052.pdf, (23.06.2019). 174 _{Gerger/Türkiye Kararı, Başvuru No: 24919/94, Karar Tarihi: 08.07.1999; Avrupa Konseyi İnsan Hak-}