I. BÖLÜM
2.3. Ulemâ Vakıfları
2.3.1. Emir Sultan Vakfı
Asıl adı Şemseddin Muhammed olan ve Yıldırım Bâyezid zamanında Bursa’ya geldiği söylenen Emir Sultan aynı zamanda Yıldırım Bâyezid’in damadıdır. Bursa’da zamanla şehrin en çok saygı gören şahsiyetlerinden biri haline gelen Emir Sultan’ın, devrinin ünlü âlim ve meşâyih zümresinden sayılan Molla Fenâri, Molla Yegâni ve Ali Rûmi gibi isimlerle de temasta bulunduğu belirtilmektedir. Bursa’da çıkan bir vebâ salgınında vefat eden Emir Sultan’ın Bursa’da yaptırmış olduğu külliye ise, camii, tekke,
45
türbe, hamam ve çeşmelerden ibarettir (Algül ve Azamat, 1995: s. 146-151; Tanman, 1995: 148-149).
Emir Sultan’ın incelediğimiz defterde Bursa’daki imâretine vakfedildiği anlaşılan ve Lazkiye Nâhiyesi’nde bulunan toplam yedi aded vakıf kaydına rastlanmaktadır. Bunlardan ilkinin, 1.798 akçelik hâsılın Üzerlik Köyü’nde mütemekkin 58 vergi neferinden sağlandığı anlaşılmaktadır (TADB. TTD. EV. 560, v. 213b). Emir Sultan’nın diğer vakıfları ise Emrudcuk Köyün’nde meskûn 33 vergi neferinden hâsıl olan 2.488 akçe (TADB. TTD. EV. 560, v. 214a), Gencelü Köyü’nde meskûn 27 vergi neferinden sağlanan 2.732 akçe (TADB. TTD. EV. 560, v. 214a), Çeltükçü Köyü’nde meskûn 35 vergi neferinden elde edilen 2.990 akçe (TADB. TTD. EV. 560, v. 214b), Karakoğa Köyü’nde meskûn 31 vergi neferinden sağlanan 2.735 akçe (TADB. TTD. EV. 560, v. 215a) ve yine Lazkiye’de bulunan ve toplam 38.480 akçe hâsıla sahip vakıf (TADB. TTD. EV. 560, v. 215a) ile son olarak Gökpınar Suyu’nun akar olarak kaydedildiği vakfın hâsılı defterde mukayyed değildir (TADB. TTD. EV. 560, v. 222a).
2.3.2. Halil Fakih Vakfı
İnceleme alanımız dâhilinde Halil Fakih adına üç adet vakfa rastlanmaktadır. Bunlardan en azından iki tanesinin aynı kişi olması mümkünse de, farklı şahsiyetleri işaret ettiklerini söylemek daha doğrudur. “Halil Fakih” adına Eğrigöz Nâhiyesi’nde iki ve Kula’da bir zâviye olmak üzere üç aded vakıf bulunmaktadır. Bunlardan Eğrigöz’de olan vakfın Akkilise Köyü’ndeki İnehan Çiftliği’nin gelirlerinden sağlanan 277 akçe hâsılı deftere kaydedilmiştir. Sultan Bâyezid Han’dan ayrıca berâtı görülen vakfın sırasıyla Mustafa Fakih, Mehmed Fakih, Hamza Fakih ve Nebi ile oğulları Üveys ve Resul tarafından tasarruf edilirken mensûh olup timara verildiği görülmektedir (TADB. TTD. EV. 560, v. 153a). Halil Fakih’in Eğrigöz’de bulunan diğer vakfı ise 700 akçe hâsıla sahip olup söz konusu hâsılı Akpınar Köyü’nün gelirlerinden elde ettiği kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 160a). Bundan başka Kula’da kadimden tasarruf olunduğu görülen zâviyenin ise Ekincik Köyü’nde bir çiftlikten elde edilen 250 akçe hâsılı defterde mukayyed görülmektedir. Vakfın mutasarrıfları, Dede Bali, Lütfullah ve Dede Bali oğlu Üveys olarak deftere kaydedilmişlerdir (TADB. TTD. EV. 560, v. 186b).
46
2.3.3. Eğrigöz Kadı Vakfı
Eğrigöz’de bulunan vakfa gelir olarak Alaöne Köyü’nden sağlanan 200 akçe hâsıl deftere kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 153b).
2.3.4. Muhyid din Fakih Camii
Eğrigöz’de Kaşak Köyü’nde 420 akçelik hâsılı olan vakfın 2.800 nakit akçesinin % 15 ile murâbahaya verilerek rıbhından hâsıl olan mikdârdan imâmet ve hitâbete yevmi bir, tevliyete yevmi iki ve meremmete yevmi bir akçe cihet verildiği kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 154a).
2.3.5. Hızır oğlu Yahya Fakih Zâviyesi
Simav’da kurulan vakfın Şehir Köyü’nde bir mülk bahçeden elde edilen 150 akçe hâsılı deftere kaydedilmiştir. Mezid Ulu Bey oğlu Hasan Bey ise vakfın mutasarrıfı olarak mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 170a).
2.3.6. Kemal Fakih Zâviyesi
Güre Nâhiyesi’nde kadimden tasarruf olunduğu kaydedilen vakfın 525 akçelik hâsılını Bali Köyü’nde bir çiftlik yerden sağladığı anlaşılmaktadır. Sultan Mehmed ve Sultan Bâyezid Han’ın nişân verdiği görülen vakfın mensûh olup timara verildiği kaydedilmiştir. Daha sonra tekrar vakfa dönüştürülerek Kemal Fakih oğlu Mustafa ve Veli Fakih’in tasarruf ettikleri kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 173b).
2.3.7. Şaban Fakih Mescidi ve Muallimhânesi
Güre’de bulunan vakfa 40.000 nakit akçenin bağışlandığı ve söz konusu akçenin % 15 ile murâbahaya verildiği ve rıbhından hâsıl olan 6.000 akçenin vakfın gider kalemlerine ayrıldığı ayrıntılı olarak defterde görülmektedir. Buna göre tevliyet yevmi iki, nezâret senevi 100, talim yevmi sekiz, halife yevmi bir, Karataş Mescidi imamı yevmi bir, hasır ve kürsü bahası senevi 30, kapı termimi senevi 30, Yasin kıraati yevmi bir, Cuma günleri tilâvet-i eczâ ve Aşir tilâveti yevmi bir akçe olarak ayrılmıştır. Vakfın tevliyeti ise sırasıyla Turhan’a, sonra Osman Fakih evladına ve sonra Tur Hatun evladına şart edilmek üzere defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 179b).
2.3.8. Mehmed Fakih Vakfı
Kula’da bu isimle anılan iki vakıf bulunmaktadır. Fakat bunların farklı Mehmed Fakihler’e ait olduğu muhtemel görülmektedir. Bunlardan ilki 200 akçe hâsıla sahip olup
47
gelirin Aydoğmuş Köyü’nde bir değirmenden sağlandığı anlaşılmaktadır. Vakfın Sultan Bâyezid Han’dan ayrıca mukarrernâmesi görülmekte olup Hz. Resulullah ruhu için Mehmed Fakih oğlu Ahmed Fakih ve Mustafa Fakih, Hasan Fakih ve İlyas Fakih mutasarrıf olarak deftere kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 182a). Diğer bir zâviye vakfının ise selâtin-i mâziye ahkâmıyla tasarruf olunduğu anlaşılmaktadır. Vakfın 560 akçelik hâsılını ise Kabaağaç Köyü’ndeki Söğüdçük Çiftliği’nden elde ettiği görülmektedir. Sultan Bâyezid Han’dan berâtı görülen vakfın mutasarrıfları sırasıyla Arslan, İskender, Arslanoğlu Mehmed Fakih, Hızır Fakih, Mahmud Fakih ve Ahmed Fakih olarak defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 184a).
2.3.9. Selim Fakih Zâviyesi
Kula’da bulunan zâviyeye Duralibahçe Deresi’ndeki mülk bağlardan elde edilen 500 akçelik hâsıl yazıldığı defterde görülmektedir (TADB. TTD. EV. 560, v. 188a).
2.3.10. Ali Fakih Zâviyesi ve Vakfı
Kula’da ve Şeyhlü’de farklı şahsiyetler oldukları muhtemel olan Ali Fakih’ler adına iki adet vakıf bulunmaktadır. Kula’daki zâviyeye Sirge Köyü’nde Cerdelbeg Çiftliği’nden elde edilen 350 akçelik hâsıl gelir olarak kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 188b). Şeyhlü’de kadimden tasarruf olunduğu anlaşılan vakfın geliri olan 650 akçe hâsılının Yenice Köyü’nde Ali Fakih Çiftliği ve iki kıt’a bağdan elde edildiği görülmektedir. Sultan Mehmed Han, Sultan Bâyezid Han ve Sultan Selim Han’dan berâtı görülen vakfı evlattan Ali Fakih oğlu Mehmed Fakih tasarruf ederken mensûh olup timara verilmiş, daha sonra ise tekrar vakfa dönüştürülüp Mehmed oğulları İbrahim Fakih ve Yakub Fakih tasarruf etmiştir. Son mutasarrıflar ise İbrahim oğlu Mehmed Fakih ve Şaban Fakih olarak defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 247a).
2.3.11. Haydar Fakih Vakfı
Uşak’da bulunan Ağacık Köyü’ndeki bir çiftlik yerden elde edilen 400 akçe hâsıl vakfa gelir olarak deftere kaydedilmiş olup Sultan Mehmed Han’dan ayrıca nişânı görülmektedir. Musa oğlu Davud Fakih’in tasarrufundayken mensûh olup timara verildiği belirtilen vakfın sonraki mutasarrıfları ise İsmail ve Mevlâna Musa Fakih olarak deftere kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 208b).
48
2.3.12. Pirî Fakih Camii
Uşak’da bulunan vakfa Doğanlı Köyü’nden elde edilen gelir ve 3.400 nakit akçenin % 20 ile murâbaha verilerek rıbhından hâsıl olan 700 akçe deftere kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 209b).
2.3.13. Saru Kadı Vakfı
Uşak’da kadimden tasarruf edilen vakfın Beşler Çiftliği’nden elde edildiği anlaşılan 250 akçe geliri vakfa akar olarak kaydedilmiştir. Mutasarrıflar ise, Uşak Kadısı Yunus Fakih, İldin ve Seyyid Mehmed olarak defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 212b).
2.3.14. Mevlâna Beşir Fakih Vakfı
Homa’da Saklu Köyü’nde Şeyh Ali Çiftliği’nden elde edilen 500 akçe vakfa gelir olarak kaydedilmiştir. Mensûh olup timara verildikten sonra yeniden vakfa rücû ettirilen vakfın mutasarrıfları ise, Beşir Fakih oğlu Lütfullah, Kasım ve Bedreddin olarak defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 247b).
2.3.15. Sinan Fakih Mescidi
Honaz’da bulunan ve 1.000 nakit akçenin % 20 ile murâbaha verilerek rıbhından hâsıl olan 200 akçenin vakfın gider kalemleri olarak imâmete 50, hatibe 60, kayyuma 30, müezzine 30 ve rakabeye 30 akçe cihet verildiği defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 244a).
2.3.16. Hasan Fakih Vakfı
Homa’da bulunan Kislikviran Köyü’nün 400 akçe geliri defterde mukayyed olup Sultan Selim Han’dan berâtı görülmektedir. Vakfı tasarruf edenler ise sırasıyla Hasan Fakih oğulları Ahmed ve Mehmed ile kardeşi Evliya Fakih, Munis Fakih, Evliya Fakih ve Recep Fakih olarak defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 251a).
2.3.17. İvaz Fakih Vakfı
Geyikler Nâhiyesi’nde Karakuyu Köyü’nden elde edilen 400 akçe hâsıl deftere kaydedilmiş olup Sultan Bâyezid Han’dan nişân görülmektedir. Mensûh olup timara verilen vakıf daha sonra tekrar rücu ettirilmiş ve son mutsarrıflar olarak Şeyh İlikli oğlu Ramazan ve Kemal Fakih deftere kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 252b).
49
2.3.18. Emirşah Fakih Vakfı
Geyikler’de Sarukavak Köyü’nde bir bahçenin gelir olarak kaydedildiği vakfın hâsılı evlâda şart edilmiş olarak defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 254b).
2.3.19. Kavak Fakih Vakfı
Şeyhlü Nâhiyesi’nin Bulgurlar Köyü’nde mütemekkin iki vergi neferi ile dört dönüm bağ ve altı dönüm yerden elde edilen 240 akçelik gelir defterde mukayyeddir. Sultan Murad, Sultan Mehmed ve Sultan Bâyezid Han’dan berâtı görülen vakfı Çöplüoğlu Ali Fakih ve kardeşi Kemal tasarruf ettikten sonra mensûh olup timara verilmiştir. Tekrar vakfa dönüştürüldükten sonra ise sırasıyla Ali Fakih oğlu İsa ve Kavak ve Mehmed ve Abdi Halife ve Seydi Halife son mutasarrıflar olarak defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 258a).
2.3.20. İmamoğlu Bâyezid Fakih Vakfı
Şeyhlü’de Çukurkuyu ve Balçıkhisar’da 80 dönüm ve 12 parça yerin geliri olarak 211 akçe hâsıl deftere kaydedilmiş olup Sultan Mehmed ve Sultan Selim Han’dan berâtı görülmektedir. Mevlâna Yahşi ve kardeşi Mehmed, Mehmed oğulları Kasım ve Emre son mutasarrıflar olarak defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 260a).
2.3.21. Umur Fakih Vakfı
Şeyhlü’de Tatar Köyü’nün 400 akçe geliri hâsıl olarak defterde mukayyed olup Sultan Mehmed, Sultan Bâyezid ve Sultan Selim’den berât görülmektedir. Evlattan İvaz, İsmail, Yunus ve kardeşi oğlu Ali tasarruf ederken mensûh olup timara verilen vakıf daha sonra yeniden vakfa rücû etmiş, Hızır Fakih ve Çakır Fakih son mutasarrıf olarak deftere kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 261a).
2.3.22. Şeyh Ramazan Zâviyesi
Eğrigöz’de kadimden tasarruf edilen vakfın Karaağaç Köyü’ndeki Şeyh Hâfız Çiftliği’nden elde edilen 300 akçelik hâsıl deftere kaydedilmiş olup Sultan Mehmed Han ve Sultan Bâyezid Han’dan berâtı görülmektedir. Mensûh olup timara verildiği anlaşılan vakfın son mutasarrıfları ise Ramazanoğlu Hasan ve oğlu Muhyiddin ve Mehmed olarak defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 154b).
50
2.3.23. Seydi Köyü Camii
Geyikler’de bulunan Seydi Köyü’ndeki iki değirmen ve 2.000 nakit akçenin gelir olarak yazıldığı vakfın nakit akçesinin % 35 ile murâbahaya verilerek rıhından hâsıl olan 700 akçenin deftere kaydedildiği görülmektedir (TADB. TTD. EV. 560, v. 253b).
2.3.24. Seydi Melik Zâviyesi
Geyikler’de bulunan zâviyeye 200 akçe gelir yazıldığı defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 254b).
2.3.25. Şeyh Hüseyin Evlatlık Vakfı
Lazkiye’deki Kadı Köyü’nde bazı yerler, bağlar ve kestaneliklerden elde edilen 298 akçe gelir olarak defterde mukayyeddir. Sultan Selim Han’dan ayrıca nişân verilen vakfın mutasarrıfları ise evlattan Mustafa, Halil, Zeyneddin ve Zeynel Abidin olarak deftere kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 236a).
2.3.26. Şeyh Halil Vakfı
Şeyhlü’de kadimden tasarruf olunan vakfın gelirleri için İkizhisar Köyü’nden elde edilen 350 akçe hâsıl deftere kaydedilmiştir. Sultan Murad Han, Sultan Bâyezid Han ve Sultan Mehmed Han’dan berât verilen vakfın mutasarrıfları ise sırasıyla Fakı, Süleyman Fakih, Emir Fakı ve Burhan Fakı olarak defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 279a).
2.3.27. Şeyh Turgud Zâviyesi
Uşak’da kadimden tasarruf olunan ve Kovacık Köyü’nde Berk Sinan Çiftliği’nden elde edilen 400 akçelik hâsıl defterde mukayyeddir. Vakfın mutasarrıfı ise Hacı Ali olarak kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 198a).
2.3.28. Şeyh Hacı Ahmed oğlu Şeyh Hüseyin Çelebi
Şeyhlü’de yer alan vakfın gelirleri arasında altı dönüm bağ ile bazı kitapların vakfedildiği görülmektedir ki incelediğimiz defterde yer alan ve ilk kez rastladığımız vakıf mallar arasında kitapların da yer alması dikkat çekicidir9. Bununla beraber vakfedilen kitapların yanında 10.500 nakit akçe geliri olan vakfın nakit akçesi % 14 ile murâbahaya verilerek rıbhından hâsıl olan 1.500 akçe cüz tilâvetine şart edilmiştir.
9 Kitap vakıfları konusunda ayrıca bkz. Ahmet Akgündüz, İslam Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında
51
Şeyhlü Kazası’nda sekiz nefer seyyidin kaydedildiği görülen vakfın Abdi Fakih oğlu Mehmed Çelebi ile biraderinin kızı Zahide’ye şart edildiği de defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 282b).
2.3.29. Şeyh Süleyman Evlatlık Vakfı
Simav’da kadimden tasarruf edildiği anlaşılan vakfın Kuzviran Köyü’nden elde edilen 235 akçelik geliri hâsıl olarak defterde mukayyeddir. Sultan Mehmed Han’dan nişân verilen vakfın mutasarrıfları ise Şeyh Süleyman evlâdından Hızır, İlyas ve Durasi Süleyman ve Ahmed olarak kaydedilmiş ve vakıf daha sonra mensûh olup timara verilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 162b).
2.3.30. Hüseyin Fakih oğlu Hasan Fakih Evlatlık Vakfı
Şeyhlü’de Gâzi Murad Hüdâvendigâr ve Bâyezid Hüdâvendigâr zamanında tasarruf edildiği anlaşılan vakfın geliri olarak Ayaz Köyü’nde dört dönüm bağ ve bir çiftlik yerin gelirinden hâsıl olan 200 akçe defterde mukayyeddir. Rabia Hatun mutasarrıf olarak kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 278a).
2.3.31. Şeyh Hızır Evlâdından Şeyh Abdullah Zâviyesi
Banaz’da bulunan Derbend Köyü’ndeki Şeyh Hızır Çiftliği’nden hâsıl olan 420 akçe defterde mukayyed görülüp Sultan Mehmed Han’dan nişân alındığı anlaşılmaktadır. Şeyh Abdullah evlâdından Tosun ve Hızır mutasarrıf iken mensûh olup timara verildiği belirtilen vakfın son mutasarrıfları ise sırasıyla Ahmed veled-i Mahmud, Kemal, Veli, Nazar, Veli, Kemal, Erduran, Cemal ve oğlu Abdal ve Ahmed olarak defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 205b).
2.3.32. Şeyh Yunus Zâviyesi
Şeyhlü’de kadimden tasarruf edilen vakfın akarı olarak Haydan Köyü’nde üç dönüm bağ ve 36 dönüm yerle beraber 2 vergi neferi kaydedilmiştir. Şeyh Yunus oğlu İne Gâzi ise mutasarrıf olarak defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 272b).
2.3.33. Şeyh Eşref Zâviyesi
Şeyhlü’de iki aded vakıf kaydı bulunan zâviyenin ilki, kadimden tasarruf edilmekte olup zâviyenin akarı olarak Bağlık Köyü’nde bir yer ve aynı köyde bir vergi neferinden elde edilen 139 akçe hâsıl defterde mukayyed görülmektedir. Sultan Bâyezid ve Sultan Selim Han’dan nişân verilen vakfın son mutasarrıfı ise Hasan Fakih olarak
52
kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 278b). Diğer vakıf ise defterde 150 akçe hâsıl ile mukayyed görülmekte ve Sultan Mehmed Han’dan ayrıca nişân verildiği anlaşılmaktadır. Vakfın mutasarrıfları ise Seyyid Ahmed Fakih ve Seydi Ali Fakih olarak kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 268a).
2.3.34. Şeyh Habib Türbesi
Şeyhlü’de bulunan türbe vakfı için Şüca Dede veled-i Hızır ve diğer ashâb-ı hayrâtın vakfettiği belirtilen 11.000 nakit akçenin yanında bir bahçe vakfa gelir olarak yazılmıştır. Söz konusu nakit akçenin % 22 ile murâbahaya verildiği ve rıbhından hâsıl olan mikdârın 2.450 akçe olarak deftere kaydedildiği görülmektedir. Bununla beraber 11.000 nakit akçenin Hz. Resulullah ruhu için her Cuma günü 10 cüz okumalarına mukâbil 10 nefer cüzhâna vakfedildiği anlaşılmaktadır. Tevliyet ve nezâretin ise Şüca Dede evlâdına şart edildiği ve yevmi iki akçeye Seyyid Mahmud’un mutasarrıf olduğu defterde görülmektedir (TADB. TTD. EV. 560, v. 261b).
2.3.35. Şeyh Yiğid Evlatlık Vakfı
Şeyhlü’de kadimden tasarruf olunan vakfın Göynük Mezrâsı’nda mütemekkin 15 vergi neferinden elde edilen 1.000 akçe hâsılı defterde kaydedilmiştir. Sultan Mehmed Han’dan ayrıca nişân görülen vakfın evlattan Satılmış ve Yıkılmış tasarruf ederken mensûh olup timara verildiği anlaşılmaktadır. Tekrar vakfa dönüştürüldükten sonra ise oğulları Süleyman ve Veli tasarruf etmiş ve son mutasarrıf olarak Timur deftere kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 259a).
2.3.36. Şeyh Hoca Zâviyesi
Geyikler’de Leşkeri Köyü’nde Hacıoğlu Çiftliği ve aynı köyde mütemekkin 33 vergi neferinden elde edilen 500 akçelik hâsıl defterde mukayyed görülmektedir. Sultan Mehmed Han’dan nişân verilen vakfı Şeyh Hoca’nın kardeşi Bekir Han ve Saru Bâyezid oğlu Hoca tasarruf ederken mensûh olup timara verilmiş ve daha sonra tekrar vakfa dönüştürülüp Bekir Han oğlu Hızır Seydi ve Hacı oğlu son mutasarrıf olarak deftere kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 249a).
2.3.37. Şeyh Aziz Zâviyesi
Geyikler’de bulunan Sazak Köyü’nde mütemekkin 11 vergi neferinden elde edilen 300 akçe hâsıl defterde mukayyeddir. Sultan Murad Han’dan berât görülen vakfı
53
Şeyiş Ömer tasarruf ederken mensûh olup timara verildiği kaydedilmiş olup daha sonra vakfa dönüştürülerek Şeyh Aziz oğlu Ahmed ve oğlu Derviş Umur’un tasarrufuna geçmiş olduğu anlaşılmaktadır. Son mutasarrıf ise Seyyid Hüseyin olarak defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 249b).
2.3.38. Şeyh İshak Zâviyesi
Homa’da kadimden tasarruf olunan zâviyenin akarı olarak Karalar Köyü’nde 30 dönüm yer ve bir dönüm bahçe deftere kaydedilmiştir. Sultan Mehmed Han ve Sultan Bâyezid Han’dan nişân verilen vakfı evlâttan Sıddık ve Osman tasarruf ederken mensûh olup timara verildiği ve ardından tekrar vakfa rücû ettiği anlaşılan vakfın son mutasarrıfları Sıddık oğlu İsmail ve Osman olarak defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 248a).
2.3.39. Şeyh Mustafa veled-i Yahşi Halife Mescidi
Uşak’da bulunan ve akar olarak Karabolu Suyu Köyü’nde Murad Hasan Değirmeni, 3.700 nakit akçe ve harimin kaydedildiği vakfın tevliyeti evlâda şart edilmiş olup nakit akçenin % 18 ile murâbahaya verilerek rıbhından hâsıl olan 700 akçenin münkati olması durumunda İpek Mahallesi’ndeki Alaca Çeşme kurbunda binâ edilen mescidin hüddâmına meşrut olduğu defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 212a).
2.3.40. Şeyh Ali Vakfı ve Zâviye Vakıfları
Lazkiye’de iki, Şeyhlü’de ise bir vakıf kaydı bulunan Şeyh Ali’nin, Lazkiye’de kadimden tasarruf olunduğu anlaşılan vakfının akarı için İnesibükü Mezrâsı’daki 200 dönüm yerden elde edilen 360 akçe hâsıl deftere kaydedilmiştir. Sultan Mehmed Han’dan nişân alındığı görülen vakfı Abdullah ve Lütfullah tasarruf ettikten sonra mensûh olup timara verildiği belirtilmektedir. Tekrar vakfa rücû ettikten sonra ise Hamza, Hüseyin benân-ı Abdullah ve Lütfullah, Tur Bali ve Lütfi son mutasarrıflar olarak defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 239b). Yine Lazkiye’de bulunan Şeyh Ali Zâviyesi’nin 360 akçe hâsılı deftere kaydedilmiş olup Mehmed mutasarrıf olarak kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 239b). Şeyh Ali’nin Şeyhlü’de bulunan ve gelirlerinin Mükrimin Köyü’nde bir dönüm bağ, bir çiftlik yer ve aynı köyde meskûn iki vergi neferinden elde edildiği anlaşılan bir diğer vakfı ise 250 akçe hâsıl olarak defterde mukayyeddir. Sultan Bâyezid Han’dan berat verildiği anlaşılan vakfın mutasarrıfları
54
sırasıyla Şeyh Ali oğlu Bekir, Bali, Tur Bali ve Derviş Veli olarak kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 272a).
2.3.41. Şeyh İdris ve Yahşi Vakfı
Uşak’da kadimden tasarruf edildiği anlaşılan vakfın hâsılı 500 akçe olup mensûh olduğu anlaşılmaktadır. Tekrar vakfa dönüştürüldükten sonra ise Mahmud veled-i İsmail, İshak, Ali, İdris bin Ali ve Turgud bin Ali son mutasarrıflar olarak defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 199b).
2.3.42. Şeyh İlyas Zâviyesi
Şeyhlü’de bulunan vakfın akarı olarak Otar Köyü’nde Şeyh İlyas Çiftliği ve dört dönüm bağ ile aynı köyde mütemekkin iki vergi neferinden hâsıl olan 250 akçe gelir deftere kaydedilmiştir. Sultan Murad Han, Sultan Mehmed Han, Sultan Bâyezid ve Sultan Selim Han’dan berât alındığı görülen vakfın mutasarrıfları ise defterde sırasıyla kaydedilmiştir. Buna göre Şeyh Hüseyin veled-i İlyas ve İlyas oğulları Mehmed, Ali, Yusuf ve Sefer’in tasarruf ederken mensûh olup timara verilen ve ardından tekrar vakfa dönüştürülen vakfın son mutasarrıfları olarak Ali, Yusuf, Mehmed oğlu Ramazan, Şaban, İvaz ve Kasgal Fakih deftere kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 274a).
2.3.43. Şeyh İnebey Vakfı
Uşak’da kadimden tasarruf olunduğu görülen vakfın geliri olarak Manda Köyü’nde Şeyh İnebey Çiftliği’inden elde edilen 150 akçe hâsıl defterde mukayyed görülmektedir. Sultan Bâyezid Han’dan berâtı görülen vakfın mutasarrıfı ise Mehmed Fakih olarak deftere kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 210a).
2.3.44. Şeyh Halife Zâviyesi
Uşak’da kadimden tasarruf olunan zâviyenin akarı için Bağbaşı Köyü’nde bir çiftlik yerden hâsıl olan 150 akçe deftere kaydedilmiştir. Sultan Selim Han’dan nişân alınan vakfın mutasarrıfları ise Mevlâna Piri ve Mevlâna Safa olarak defterde mukayyeddir (TADB. TTD. EV. 560, v. 210a).
55
2.3.45. Saru Şeyh Vakfı
Uşak’da yer alan İncik Köyü’ndeki Saru Şeyh Çiftliği’nin gelirlerinden sağlanan 300 akçe hâsıl defterde kaydedilmiştir. Sırasıyla Mevlâna Bedreddin, Yakub, Mahmud Fakih ve Bali tasarruf ettikten sonra mensûh olup timara verildiği anlaşılmaktadır (TADB. TTD. EV. 560, v. 204b).
2.3.46. Şeyh Sandık Zâviyesi
Defterde Şeyh Sandık’a ait Banaz ve Geyikler Nâhiyesinde iki aded zâviye vakfı olup bunlardan ilki Banaz’a bağlı Şeyh Sandık Köyü’nün gelirlerinden sağlanan 432 akçe hâsıl ile defterde mukayyeddir. Sultan Murad ve Sultan Bâyezid Han’dan nişân verildiği görülen vakfı Şeyh Sandık oğlu Paşa Bali tasarruf ederken mensûh olduğu belirtilmekte ancak daha sonra yeniden vakfa rücû ettiği görülmektedir. Buna göre vakfın sonraki mutasarrıfları sırasıyla Abdi Fakih veled-i Selman, Bali veled-i Çorak, Hayreddin, Şeyh Üveys ve Hacı olarak deftere kaydedilmiştir (TADB. TTD. EV. 560, v. 205a). Diğer bir