G. 1. Yörenin Turistik Değerleri
Nevşehir ve yöresi tarihi hazineleri ve turistik değerleri yönünden dünyada hiç bir ülkeye nasip olmayan bir zenginliğe sahiptir. İlimiz Hitit, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı devirlerine ait kıymetli eserlerini sinesinde saklayan çok yönlü bir bölgedir. Doğuda Erciyes ve Batıda Hasan dağının volkanik tüflerinden meydana gelen yumuşak kalkerli arazi, tabii tesirler ve insan emekleri ile işlenmiştir. Yöremiz ilk Hıristiyanlara ev sahipliği yaptığından ayrıca bölgemiz dinsel ve görsel bir turizm cennetini andırır.
İlimiz ve çevresinde Bakanlığımızdan işletme belgeli 44 adet, yatırım belgeli 5 adet olmak üzere toplam 49 adet tesis bulunmaktadır.
G. 1. 1. Yörenin Doğal Değerleri
Bölgemizde Göreme vadisi, Açık Hava Müzesi, Kadirak Deresi, Kızılırmak Kıyıları, Ballıkaya, Üzengi Deresi, Damsa Barajı gibi tarihi ve doğal güzellikleri bulunmaktadır.
G. 1. 1. 1. Konum
Nevşehir-Kırşehir yolu üzerinde Nevşehir’ e 45 km uzaklıkta olan Hacı Bektaş, ilçe merkezinde yapılan kazılar sonucunda Eski Tunç Çağı, Hitit, Frig, Hellenistik ve Roma Dönemi’ ne ait ele . geçen eserler, Hacıbektaş Arkeoloji Müzesi’ nde sergilenmektedir.
Nevşehir’ in 20 km doğusunda olan Ürgüp Kapadokya Bölgesinin en önemli merkezlerindendir. Göreme’ de olduğu gibi tarihsel süreç içerisinde çok sayıda isme sahip olmuştur. Bizans Döneminde Osiana (Assiana), Hagios Prokopios; Selçuklular Dönemi’ nde Başhisar; Osmanlılar zamanında Burgut kalesi; Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren de Ürgüp adıyla anılmıştır. Turistik yerleri ise Ürgüp Kalesi, Mazı Yeraltı Şehri, Azizi Basel Kilisesi ve Mustafapaşa’ dır.
Nevşehir’ in 18 km kuzeyinde olan Avanos’ un antik dönemdeki adı ‘ Venessa’ dır.
Çok sayıda çanak çömlek atölyesi bulunan ilçede seramik yapım geleneği Hititlerden beri süregelmektedir. Kızılırmak’ ın getirdiği kırmızı toprak ve milden elde edilen seramik çamuru, Avanoslu seramik sanatçılarının elinde şekil almaktadır
Yaşam mekanlarının topluca bulunduğu Göreme Açık Hava Müzesi Örenyeri ve Zelve Örenyeri’ dir. Yörede doğal aşınma sonucu ortaya çıkan ve yöre halkı tarafından savunma amaçlı kullanılan ve doğudan, batıya doğru yöre halkı tarafından adlandırılan Başhisar (Ürgüp) Kalesi, Ortahisar Kalesi ve Uçhisar Kalesi Bölgedeki önemli görsel kaynak değerlerindendir.
Ayrıca bölge içerisinde yeralan Kızılçukur, Güllüdere, Bağlıdere, Zemidere ve Kılıç yürüyüş vadileri vadi içerisindeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların sergilendiği bir açıkhava müzesi görünümündedir. Ayrıca bu vadilerde bölgeye has pek çok bitki türüne rastlamak mümkündür.
Nevşehir-Niğde karayolu üzerinde eski adı Melegobia olan Derinkuyu Nevşehir’ e 29 km uzaklıktadır. Akarsuyu ve gölü bulunmayan bu ilçenin içme suyu 60-70 m derinlikteki kuyulardan temin etmesinden dolayı “ Derinkuyu” olarak adlandırılmıştır.
Bu ilçenin en önemli özelliği, yerin altına oyulmuş oldukça geniş alanlara yayılan yeraltı yerleşimidir. Derinkuyu’ da ayrıca yeraltı yerleşiminin güneyinde yer alan XIX.
yüzyıla ait ortodoks kilisesi ve Cumhuriyet Mahallesinde tüf kayaya oyulmuş Aya Meryeros Manastırı da bulunmaktadır. Derinkuyu yeraltı şehri en büyük yeraltı şehridir.
Nevşehir’ in yaklaşık 100 km kuzeyinde yer alan Kozaklı’ nın eski adı Hamamorta’
dır. Kozaklı civarında çok sayıdaki tümülüsler, Roma Dönemi’ ne ait olup Nevşehir arkeolojisi için önemli yer tutmaktadır.
Sağlık turizmi açısından önemli bir yere sahip Kozaklı kaplıcaları, Batı Alman Kaplıcalar Birliği sınıflamasına göre sodyumlu, kalsiyumlu, klorürlü olup A ve C grubu şifalı sular grubuna girmektedir.
Aksaray-Nevşehir yolu üzerinde yer alan ve Nevşehir’ e uzaklığı yaklaşık 20 km olan Acıgöl’ de tespit edilebilen en eski yerleşim M. Ö. VIII. yüzyıla aittir. Ağıllı köyü yakınlarındaki Topada Geç Hitit Dönemi’ ne ait Hitit hiyeroglifi ile yazılmış kaya anıtında bölgenin siyasi durumu ve liderinin icraatları ile ilgili bilgiler yer almaktadır.
Nevşehir Müze Müdürlüğü’ nün Kurugöl’ de yaptığı kazılar sonucunda M. Ö. II.
yüzyıla ait taştan yapılmış lahitler içerisinde ve ölü küpleri içerisinde Arkaik Dönem’ e ait lekithoslar (koku şişesi), yüzük, fayanstan kolyeler ele geçmiştir.
G. 1. 1. 2. Fiziki Özellikleri
Yöreye özgü jeolojik doğal biçimler Üçüncü Jeolojik Zamanın ikinci yarısında, Neojen adına verdiğimiz dönemde ( yaklaşık 25 milyon yıl önce ) oluşmaya başlamıştır. Bu değişik manzaranın hazırlanmasında önce yerkürenin iç güçleri etkisini göstermiştir. İyice sertleşmiş durumdaki yer kabuğu derinlemesine kırıklarla yarılmaya başlamıştır. Yer kabuğunun derinliklerinde bulunan ‘ ‘ mağma ‘ ‘ adına verdiğimiz yarı akıcı kızgın maddeler, bu kırıkların araladığı yarıklardan dışarı çıkarak öncelikle Erciyes, Hasan Dağı ve Melendizler gibi volkan konilerini oluşturmuşlardır. Yörenin coğrafi yapısının mimarları bu volkanlardır. Bu üç volkanik dağın püskürttükleri maddeler için tek baca yetmemeye başlayınca çevrelerinde ikincil koniler ( parazit koniler ) oluşmaya başlamış ve yörede küçüklü büyüklü yeni kraterler meydana gelmiştir. Bu ikincil konilerde çeşitli volkanik maddeler püskürtmeye devam etmişlerdir.
Volkan bacalarından püskürtülen lav ve tüflerin günümüzde kapladığı alanın genişliği gözönüne alındığında, bunların yalnızca Erciyes, Melendiz ve Hasan Dağından çıkıp yayıldığı düşünülemez. Bu nedenlede bugün aşınım ile ortadan kalkmış başka volkanik merkezlerde bölgenin oluşumunda etkinlik göstermişlerdir.
Bölgedeki ilginç oluşumlardan biri olan “ peri bacaları” erozyonun getirdiği tüf tabakasının rüzgar ve sel sularının aşınımıyla oluşmuştur. Bu sel suları vadilerdeki çatlaklarda ve sert kayalarda oluşan kopuklarda yolunu bularak yamaçlardan aşağı iner inerken de vadi de bulunan sürüklenebilir maddeleri yanında götürür. Geride aşınmamış konik şeklinde bazalt şapkalı sekiler ortaya çıkar. Şapkalı peribacaları dediğimiz oluşumlar en çok Ürgüp yakınlarında görülür. Konik gövde tüf ve volkanik kül den oluşurken şapka ise daha sert olan lahar veya ignimbritten oluşmuştur. Kapadokya’ da şapkalılar, mantar seklinde olanlar, sütunlar, sivri uçlular gibi çeşitli peri bacaları vardır ve genelde Uçhisar, Ürgüp, Avanos, Şahinefendi, Soğanlı, Nevşehir ve Kayseri’ de görülür. Bölgedeki bir diğer ilginç oluşum ise dalgalı yer şekilleri ve yağışların sonucu oluşmuş vadi kenarlarında ki desenlerdir Peribacalarının dışında vadi yamaçlarında yağmur sularının oluşturduğu ilginç kıvrımlar bölgeye ayrı bir özellik katmaktadır.
G. 1. 2. Kültürel Değerler
İlimizin başlıca kültürel varlıkları vadiler, peri bacaları, yeraltı şehirleri, ören yerleri, kiliseler, hisarlar, kaleler ve Türk İslam eserleridir. Kapadokya denilince ilk olarak akla Göreme vadisi gelmektedir. Merkez İlçe, Avanos, Ürgüp ilçeleri sınırları içinde bulunan 5
kasaba, 10 köy, 25 vadi, peri bacaları, kiliseler ve doğal güzellikler Göreme Vadisini oluşturmaktadır.
Uçhisar, Ortahisar ve Başhisar aynı zamanda kale görevini yerine getiren büyük peri bacalarıdır. Nevşehir Kalesinin ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Avanos Saruhan Kervansarayı, Nevşehir Damat İbrahim Paşa Külliyesi, Hacıbektaş-ı Veli Külliyesi, Gülşehir Karavezir Külliyesi, Ürgüp’ te II. Rükneddin-i Kılıçaslan Külliyesi ve Medresesi en önemli Türk İslam eserleridir. Göreme Açık Hava Müzesi, Zelve Örenyeri, Çavuşin Ören Yeri başlıca Ören yerleridir. Bölgede çoğunluğu kaya oyma olmak üzere 400 civarında kilise bulunmaktadır.
G. 2. Turizm Çeşitleri
Bölgemizde bulunan kültürel varlıkları yerli ve yabancı turistler ziyaret etmektedir.
Hava balonculuğu ile ilgili turizm faaliyetleri geliştirilmektedir.
G. 3. Turistik Altyapı
Ilimiz genelinde 1 adet 5 yıldızlı, 9 adet 4 yıldızlı, 12 adet 3 yıldızlı, 14 adet 2 yıldızlı, 2 adet 1 yıldızlı, 1 adet özel belgeli ve 1 adet I. Sınıf motel bulunmaktadır.
G. 4. Turist Sayısı
Ülke turizminde önemli yer tutan Nevşehir ve ilçelerinde 1995 yılında Turizm belgeli tesislerde geceleyen yabancı sayısı 407. 905, yerli sayısı 215. 619 olmak üzere toplam 623.
524 olarak gerçekleşmiştir. Ören yerlerini ziyaret eden yabancı sayısı 581. 356, yerli sayısı ise 414. 356 olmak üzere toplam 996. 066’ dır. 1996 yılında 550. 800 yabancı, 280. 210 yerli olmak üzere toplam 831. 010 geceleme gerçekleşmiş olup, ören yerlerinde ise 797. 993 yabancı, 412. 596 yerli olmak üzere toplam 1. 210. 589 kişi ziyaret etmiştir. 1997 yılında ise turizm belgeli tesislerimizde 625. 080 ybancı, 224. 545 yerli toplam 859. 625 geceleme gerçekleşmiş olup, ören yerlerini ise 1. 028. 116 yabancı, 425. 3228 yerli olmak üzere toplam 1. 453. 444 kişi ziyaret etmiştir. 1998 yılında turizm belgeli 15 tesis baz alınmak suretiyle yapılan istatistik sonucunda 160. 190 yabancı, 66. 986 yerli olmak üzere toplam 227. 176 geceleme gerçekleşmiş olup, ören yerlerimizi yılın ilk altı ayında 379. 390 yabancı, 191. 436 yerli olmak üzere 570. 826 kişi ziyaret etmiştir. 2002 yılında 1. 024. 439 yerli, 708. 297 adet yabancı turist ilimizi ziyaret etmiştir. 2003 yılı Ocak ayından Ağustos ayı sonuna kadar ilimizi 1. 292. 510 turist ziyaret etmiş olup, bunun 261. 139 kişisi yabancı turisttir.
G. 5. Turizm Ekonomisi
İlimizde turizm gelirleri önemli derecede istihdam ve yekün teşkil etmektedir. Asmalı Konak dizisinin yurt çapında beğeni kazanması sebebiyle yerli turist sayısında artış olmuş ve turizm ekonomisi canlanmıştır.
G. 6. Turizm-Çevre İlişkisi
Yöredeki sermayenin turizm sektörüne yönlendirilmesi yöre halkının ekonomik refahı için en azından küçük boyutta işletmelerle pansiyonculuğun yöre halkı tarafından gerçekleştirilmesinin teşviki, yöre halkının işgücü olarak turizm sektöründe daha fazla katkıda bulunması için eğitim proğramları oluşturulması. El sanatları, şarapçılık v. b. turizm sektörü ile birlikte yürüyen yan sektörlerde gelişmenin sağlanması.
(G) TURİZM, KAYNAKÇA
• İl Turizm Müdürlüğü, 2003
• İl Kültür Müdürlüğü, 2003
H-TARIM VE HAYVANCILIK