Veri Toplama Aracı

Araştırmada veri toplama aracının hazırlığı için, öncelikle konuya ilişkin kaynaklara başvurulmuş ve araştırmacı tarafından likert tipi ölçekli “ Bilim İnsanlarıyla İlgili Görüş Anketi” adlı 47 maddelik anket oluşturulmuştur. Yine

literatürlerden elde edilen bilgiler ışığında 10 sorudan oluşan, öğrencilerin yazılı cevaplayabilecekleri bir başka anket oluşturulmuştur. Bunun yanında, 1983’te Chambers tarafından geliştirilen DAST testi bu çalışmada uygulanmış ve sonuçları; DAST-c kontrol listesinin, öğrencilerin verdikleri cevaplarla kontrol öğelerinin biraz değiştirilmesi ya da eklenmesiyle değerlendirilmiştir. Bu kontrol öğeleri, dış özellikler ( laboratuar önlüğü, gözlük, kel, sakal, kravat ), bilimsel araçlar ( bilim sembolleri, teknoloji, başlıklar ), bazı işaretler ( tehlike işareti, ışık lambalarının varlığı, gizlilik işareti ), bilim insanının bulunduğu mekan ( laboratuar, ev, bahçe ), bilim insanının cinsiyeti ( bay, bayan ), bilim insanının yüz ifadesi ( mutlu, mutsuz, sinirli, düşünceli, çılgın ) dır. Ayrıca DAST testindeki “ bir bilim adamı çiz” ibaresi, öğrencilerin çizimlerindeki cinsiyet seçimlerini etkilememek amacıyla, “ bir bilim insanı çiz” olarak değiştirilmiştir.

Bilim insanı imajının değerlendirilmesinde DAST’ın güçlü ve zayıf yönleri şöyle özetlenebilir:

1- DAST sözlü cevaba dayanmadığı için, diğer davranış ölçme testlerinden daha küçük yaşlardaki öğrencilerde ( ilköğretim ) kullanılabilir. Bu faktör ayrıca belirgin çeviri problemleri olmaksızın farklı dil gruplarının karşılaştırılmasını mümkün kılmaktadır.

2- Çocuklardaki insan figürü çizimindeki belirginlikte geniş bir hayal gücü bulunduğu için, çocukların bilim insanları imajları ve diğer sosyal ve psikolojik parametreler arasında ilginç korelasyonlar bulmak mümkündür.

3- DAST diğer pek çok teste göre dağıtılması daha kolay bir test; ancak, bir kısım yorumsal zorluklar ortaya çıkabilir.

4- DAST davranış ölçmekten daha çok davranışı saptamada daha kullanışlıdır. Bu yüzden eninde sonunda bunları test etmekten çok, hipotezlerin kurulmasında daha kullanışlıdır.

DAST, ortaokul öğrencilerinin bilim insanı imajı hakkında bilgi toplamak için güçlü ve yararlı bir method olarak görünmektedir. Hem öğretmenlerin hem de araştırmacıların kullanımı için avantajları; okuma ya da yazmaya gerek duymaması, sosyal olarak arzu edilir cevapların ihtimalini düşürmesi, öğrencilerin kendi düşüncelerini yansıtabilmesi, dağıtım için çok az zamana gerek duyulması, uygulanmasının kolay olması olarak sıralanabilir.

Bunun yanında pek çok öğrenci aktiviteden hoşlanıyor gibi görünmektedir. Çizimlerin analizi için gerekli olan zaman diğer ölçüm araçları için verilen cevapları puanlamak, kodlamak ve analiz etmek için gerekenden fazla değildir. Yine, DAST’ın öğrencilerin tuttuğu global imajı değerlendirmeyi amaç edindiğini vurgulamak gerekmektedir. Öğrencilerin, algılarının değerlendirilmesi için güvenilir ve geçerli prosedürleri geliştirmeye devam edilmesi çok önemlidir. Çocukların ifade etme ve okumasına dayanmayan methodlar özellikle uygundur. DAST, özellikle sınıf seviyelerine göre eğilimleri değerlendirmede çok yararlı ve güçlü görünmektedir.

DAST’ ı desteklemek amacıyla, öğrencilerle mülakatlar yapılmış ve sonuçları yorumlanmıştır. Öğrencilerden çizdikleri resimleri açıklamaları da istenmiştir.

Buna göre veri toplama araçları;

1. DAST ( Draw – A – Scientist Test ). 2. 47 maddeden oluşan Likert anket

3. 10 sorudan oluşan Açık Uçlu Sorular Anketi 4. 14 sorudan oluşan Mülakat’ dır.

3.4.1. Veri Toplama Aracının Hazırlanması

Likert tipi ölçekli anketin geliştirilmesinde, ilk olarak konuyla ilgili literatür taraması yapılmış, bilim ve bilim insanı görüşleriyle ilgili veriler toplanmıştır. Uzmanlarla yapılan görüşmelerin ardından 47 maddeden oluşan anket son şeklini almıştır. Öğrencilerden, “ Bilim İnsanlarıyla İlgili Görüş Anketi” adlı 47 soru

maddesine 5 aşamalı seçenekten, “ Tamamen Katılıyorum”, “Katılıyorum”, “Kararsızım”, “Katılmıyorum”, “Hiç Katılmıyorum” seçeneklerinden birinin işaretlenmesi istenmiştir. Ölçek uygulandıktan sonra veriler değerlendirilirken, soru maddeleri katılma derecesi, 1’ den başlayarak 5’ e kadar puanlama yapılmıştır. Araştırmaya katılan öğrencilerin dışında, 40 öğrenciye likert anket uygulanmış ve Cronbach alfa güvenirliliği likert anket için 0,86 bulunmuştur.

Yine taranılan literatürün ve uzman görüşlerinin yardımıyla 10 soruluk soru- cevap şeklinde yazılı bir anket oluşturulmuş ve öğrencilere dağıtılarak soruları cevaplamaları istenmiştir. Açık uçlu sorular anketi sorularına öğrenciler açık uçlu yanıtlar verip, cevaplardan belli gruplar oluşturulmuştur. Yine öğrencilerin bilim insanının yaşayışı ve araştırmalarına nasıl yön verdiği konuları hakkında ne düşündükleri saptanmaya çalışılmıştır.

Bunun yanında öğrencilerden bir bilim insanı çizmeleri istenmiş ( DAST ) ve elde edilen veriler; DAST-c kontrol listesinin, öğrencilerin verdikleri cevaplara göre kontrol kriterlerinin değiştirilmesiyle, yorumlanmıştır. Chambers’ın uyguladığı DAST testindeki “ bir bilim adamı çiz” ibaresi “ bir bilim insanı çiz” olarak değiştirilmiştir. Çünkü öğrencilerin kafalarında “adam” kelimesi erkek bilim insanı çağrışımı yapmaktadır. Bunu engellemek için “adam” kelimesi yerine “insan” kelimesi kullanılmıştır. DAST nitel araştırmalar için yapılandırılmış olduğundan, Chambers tarafından güvenirlik hesabının yapılmasına gerek olmadığı yönünde görüş alınmıştır. Bununla birlikte, Chambers ve daha sonra DAST kullanılarak yapılan araştırmalar, aracın, bazı araştırıcıların istatistik yöntemlerle yapmış oldukları güvenirlik testlerinde başarılı olduğunu işaret etmektedir.

Ayrıca öğrencilerin sözlü cevaplayabilecekleri 14 sorudan oluşan mülakat soruları öğrencilere yöneltilmiş ve sonuçlar istatiksel açıdan değerlendirilip yorumlanmıştır.

3.4.2. Anketlerin Uygulanması

Anketler ve DAST ( bir bilim insanı çiz ) testi, örneklemdeki öğrencilere, araştırmacı tarafından örneklemdeki okula gidilerek uygulanmıştır. Bu araştırmanın verileri 2005-2006 öğretim yılında toplanmıştır. Anketler ve DAST testi, 6,7 ve 8. sınıf öğrencilerinden oluşan, 115 öğrenciye ayrı ayrı uygulanmıştır. Daha sonra 10’ ar öğrenciye mülakatlar uygulanmıştır. 115 öğrenciye 3 farklı anketi uygulamak günde 2 saat olmak üzere 3 gün sürmüştür; yani toplam 6 saat sürmüştür. 30 öğrenciye mülakat sorularının yöneltilmesi günde 5 saat olmak üzere 2 gün sürmüştür; yani toplam 10 saat sürmüştür. Anketlerin ve mülakat sorularının uygulanması toplam 16 saat sürmüştür.