SONUÇLAR VE TARTIŞMA
11. Öğrencilerin kafalarındaki bilim insanı modeli gördükleri resimlerden etkilenebilmektedir Ders kitaplarındaki bilim insanı resimlerinden öğrenciler çok
etkilenmektedirler, bu nedenle özellikle fen bilgisi ders kitaplarındaki bilim insanı simleri özenle seçilebilir hatta öğrencilerin bilim ve bilim insanı hakkındaki yanlış bilgiler
re
i ve bilim insanı imajı, çok etkilendikleri fen bilgisi ders kitaplarındaki bilim insanı resimleriyle düzeltilebilir.
KAYNAKÇA
AKGÜN, Şevket. ( 2004 ). Fen Bilgisi Öğretimi. Ankara : Nasa Yayınları, ( 8 ), 10-12.
ğretimi. Ankara : Gündüz Eğitim ıncılık, 12.
S, M. ( 1995 ). What should we be assessing? In : P. Editor, 1995. Assessment for learning in higher education Kogan Page, London, 25-33.
BAŞARAN, İbrahim Ethem. ( 1994 ). Türk Eğitim Sistemi, 35.
ALLAN, J. ( 1996 ). Learning outcomes in higher education. Studies in Higher Education, 21, 93-108.
ALTHUSSER, L. ( 1990 ). Felsefe ve Bilim Adamlarının Kendiliğinden Felsefesi. ( Çev : Ö. Sezgin ). Ankara : Verso Yayınları, 22.
ATASOY, Basri. ( 2002 ). Fen Öğrenimi ve Ö ve Yay
ARMAĞAN, İ. ( 1974 ). Bilgi ve Toplum : Bilgi Sosyolojisine Giriş. İstanbul : Otağ Yayınları, 5.
ARSLAN, H. ( 1992 ). Epistemik Cemaat : Bir Bilim Sosyolojisi Denemesi. İstanbul : Paradigma Yayınevi, 1-3.
ATKIN
BALKAN, Fatime. ( 2003 ). Fen Öğretiminde Oluşturmacı Yaklaşım Uygulamasının Akademik Başarıya ve Tutuma Etkisinin Belirlenmesi, Sakarya : Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.s. 7-11. ( Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi ).
BEARDSLEE, D. C., O’DOWD Donald D. ( 1961 ). The college-student image of the scientists, Science, Vol. 133, 997-1001.
BOYLAN, C. R., HILL, D. M., WALLACE, A. R. ( 1992 ). Beyond Stereotypes. Science Education. 76 ( 5 ), 465 – 476.
HAMBERS, D. W. ( 1981 ). Stereotypic images of the scientists: The Draw-A-Scientist Test, Science Education 67 ( 2 ), 255-265.
İLENTİ, Kamuran. ( 1988 ). Eğitim Teknolojileri ve Öğretim. Ankara, 15.
UVERGER, M. ( 1973 ). Metodoloji Açısından Sosyal Bilimlere Giriş. ( Çev : Ü. Oskay ). Ankara : Bilgi Yayınevi, 90.
RB, T. O., SMITH W. S. ( 1984 ). Validation of the attitude toward women in science scale for early adolescents. Journal of Research in Science Teaching. Vol. 21, No. 4, 391-397.
RTÜRK, Selahattin. ( 1984 ). Eğitimde Program Geliştirme. Ankara : Yelken Yayınları, ( 4 ), 12.
RYILMAZ, A. ve TATLI, A. ( 2000 ). ODTÜ öğrencilerinin mekanik konusundaki kavram yanılgıları, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, ( 18 ), 93-98.
FINSON, K.D. ( 2002 ). Drawing A scientist: What we do and do not
know nce and Mathematics. Vol.102,
issue 7, 335-346. C Ç D E E E
FINSON, K.D., BEAVER, J.B. ( 1995 ). Development and field test of a checkl
ists. School Science and Mathematics, vol. 90 ( 3 ), 204-214.
78 ). Development of a Test of Science – Related Attitudes. Science Education, 62 ( 4 ), 509-515.
lerde araştırma. Ankara : Savaş Yayınları, 11.
es in science interest and participation. University of Hawaii at Manoa, Honolulu,HI, 96822,
versitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, ( 8 ), 185.
t year old children’s attitudes toward science. School Science and Mathematics. 662-670.
a clearer understanding of students ideas about science and technology: An exploratory study. Research in Scienc
ist for the draw a scientists test. School Science and Mathematics. 95 ( 4 ), 195-206.
FİDAN, Nurettin ve ERDEN, M. ( 1987 ). Eğitim Bilimine Giriş. Ankara : Kadıoğlu Matbaası, 12.
FLICK, L. ( 1990 ). Scientists in residence program improving children’s image of science and scient
FRASER, B. J. ( 19
GÖKÇE, B. ( 1988 ). Toplumsal bilim
GREENFIELD, T.A. ( 1996 ). Gender and grade-level differenc
260-275.
GÜRDAL, Ayla. ( 1992 ). İlköğretim okullarında Fen Bilgisinin Önemi. Hacettepe Üni
HELENMARİE H. Hofman. ( 1977 ). An assessment of eigh
HILL, D., WHEELER, A. ( 1991 ). Towards
HUBER, R.A., BURTON, G.M. ( 1995 ). What do students thınk scientists look like? School Science and Mathematics. 95 ( 7 ), 1-15.
ents experiences, interests and Attitudes toward science and scientists. The class of 2001, 181-190.
el Araştırma Yöntemi. Ankara : Nobel Yayın Dağıtım.
apevi, 304.
RAJKOVİCH, J.G., SMITH, J.K. ( 1982 ). The development of the image
UHN, T. ( 1986 ). Bilimsel Devrimlerin Yapısı ( Çev : N. Kuyaş ). İstanbu
WRENZ, F. P., WELCH, W. W. ( 1983 ). Student Perceptions of science classes taught by males and females. Journal of Research in Science Teachi
MASON,C.L., KAHLE, J.B., GARDNER, A.L. ( 1991 ). Draw A Scientist Test: Future Implications. School Science and Mathematics. 91 ( 5 ), 193-198.
JONES, M. G., HOWE, A., RUA, M.J. ( 1999 ). Gender differences in stud
KARASAR, Niyazi. ( 2002 ). Bilims
KEAT, R. Ve URRY, J. ( 1994 ). Bir Bilim Olarak Sosyal Teori. ( Çev : N. Çelebi ). Ankara : İmge Yayınları, 5.
KIZILÇELİK, S. Ve ERJEM, Y. ( 1994 ). Açıklamalı Sosyoloji Terimler Sözlüğü. Ankara : Atilla Kit
KNELLER, F. George. ( 1978 ). Bir İnsan Çabası Olarak Bilim. ( Çev : İsmet Özel ). Columbia University Press, 2-29.
K
of science and scientists scale. Journal of Research in Science Teaching, Vol. 19, No 1, 39-44.
K
l: Alan Yayınları, 12-17.
LA
McFADDEN, Charles P. ( 1991 ). Towards An STS School Curriculum. Science Education, 75 (4), 457-469.
MEAD, M., METRAUX, R. ( 1957 ). Image of the scientist among high school
ERTON, R. K. ( 1967 ). Science and democratic social structure. New York :
LIVER, J.S., SIMPSON, R.D. ( 1988 ). Influences of attitude toward science
SKAY, Ü. ( 1987 ). Toplumsal bilim-sosyoloji ve sosyolojik düşünce. Semine
ZLEM, D. ( 1995 ). Felsefe ve Doğa Bilimleri. İzmir : İzmir Kitaplığı Yayınl
ESNIK, B. David. ( 2004 ). Bilim Etiği. ( Çev : Vicdan Mutlu ). Ayrıntı Yayınl
ts: A Comparison of Biolog and Liberal Studies Majors. School Science and Mathematics. Vol. 93 ( 4 ). 212
USSELL, B. ( 1969 ). Bilimden Beklediğimiz. ( Çev : A. Yakalıoğlu ). İstanbu
CH, J., DRIVER, R. ( 1999 ). Undergraduate Science Students Images of Science. Journal of Research in Science Teaching. Vol. 36, No. 2, 201-219.
students. Science, New Series, Vol. 126, 384-390.
M
The Free Press, 550-562.
O
, achievement motivation, and science self concept on achievement in science: A Longitudinal study. Science Education, 72 ( 2 ), 143-155.
O r, 5, 209-233. Ö arı, 56-57. R arı, 14-243.
ROSENTHAL, D.B. ( 1993 ). İmages of Scientis y
-216.
R
l : Varlık Yayınları, 12.
SCHIBECI, R.A. ( 1986 ). Images of science and scientists and science education. Science Education. 70 ( 2 ), 139-149.
e and Mathematics. Vol. 83 ( 1 ), 150.
day camp as experienced by seven girls from rural Georgia. Georgia Southern University, San Francisco, 1-14.
lerde yöntem. İstanbul : Beta Yayınları, 3.
ce among Adolescent Students. Science Education. 66 ( 5 ), 763-781.
. ( 1986 ). Effect of women science career role odels on early adolescents attitudes toward scientists and women in science. Journa
AY C. E. ( 1975 ). Student attitudes toward science and society. American Journal of Physics, Vol. 43, No. 4, 343-348.
Dağıst
UMRALL, W.J. ( 1995 ). Reasons for the perceived images of scientists by rac
SCHIBECI, R. A., SORENSEN, I. ( 1983 ). Elemantary School Children’s Perceptions of Scientists. School Scienc
SCHRIVER, M.L, WOLFE, L., STRICKLAND W.J. ( 1995 ). A case study of a science and mathematics
SENCER, M. ( 1989 ). Toplumbilim
SIMPSON D. R., TROOST K. M. ( 1982 ). Influences on Commitment to and learning of Scien
SMITH, W.S., ERB, T. O m
l of Research in Science Teaching. Vol.23, No.8, 667-676.
SPEARS, D. J., HATHAW
STANDEN, Anthony. ( 1997 ). Bilim Kutsal Bir İnektir. ( Çev : Burçak anlı ). İstanbul : Şule Yayınları, 7-24.
S
e and gender of students in grades 1-7. School Science and Mathematics. Vol.95 ( 2 ), 83-90.
TALTON, E.L., SIMPSON, R. D. ( 1986 ). Relationships of attitudes toward self, family, and school with attitude toward science among adolescents.
cience Education, 70 ( 4 ), 365-374.
i Kongresi Bilimsel Çalışmaları. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Basımevi, 1 ( 47-
AGER, R. E., YAGER, S.O. ( 1985 ). Changes in perceptions of science for thi
No. 4, 347-358.
üksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, 1-20.
17.
images of scientists. Research in Science and Technological Education, vol.20, no.2, 199 – 207.
S
ÜSTÜNER, Işık Şifa ve M. SANCAR. ( 2000 ). Antalya’daki öğretmenlerin Fen-Fizik Öğretimiyle İlgili Görüşleri. 8. Ulusal Eğitim Bilimler
55 ).
Y
rd, seventh, and eleventh grade students. Journal of Research in Science Teaching. Vol. 22,
YETİM, Nalan. ( 1996 ). Farklı Toplumsal Kümelerde Bilim ve Bilim Adamı İmgesi, Y
YILDIRIM, C. ( 1979 ). Bilim Felsefesi. İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları, 13-
YVONNE, Y. H. F. ( 2002 ). A comparative study of primary and secondary school students’
K-1
cilerin Çizdikleri Bilim İnsanı Modellerinden Örnekler EKLER
E Öğren
7. sınıf öğrencisinin çizdiği bu şmiş bilim insanı öğesi görülüyor. Bilim insan
uş, bunun nedeni, öğrencinin fen bilgisi dersinde şu dönemde elektrik konusunu işlemesi olabilir.
___________________________________________________________________ bilim insanı resminde tipikle
ı laboratuarda deney tüpleriyle uğraşıyor. Resimde elektrikle ilgili bir devre kurulm
.
Bu çizimde de yine tipikleşmiş, basmakalıp öğeler göze çarpmakta. Deney tüpleri, ar ortamı, kitaplar çizimde mevcut. Görüldüğü gibi bilim insanı gülümsüyor ve öğrencinin açıklamasında “ Bence bilim adamları evrene yararlı
şeyler güzel bir
laboratu
şey” yazıyor. Öğrenci bilimin ve bilim insanının insanlığa yararı olduğunun bilincinde fakat diğer anketlerine de bakıldığında bilim ve bilim insanını tanımadığı görülüyor.
___________________________________________________________________
Resimde de görüldüğü gibi öğrenci bilim insanının yaptığı icatlar sonucunda aklını yitireceğine inanıyor. Bilim insanlarının sonunun bu olduğunu savunan bir öğrencinin bilime ve bilim insanına pozitif bakması beklenemez.
Resimdeki bilim insanı görüldüğü gibi yaşlı, gözlüklü ve yine laboratuar ortamında. Öğrencinin açıklaması da bilim insanının hep çalıştığı kitaplar okuduğu, deneyler yapıp, hastalıkların tedavisini bulduğu yönünde, yani tipikleşmiş bilim insanı modeline bir başka örnek.
Bu çizimde de öğrenci laboratuar önlüklü, gözlüklü, kravatlı bir bilim insanı modeli çizmiş. Öğrenci bilim insanının halkı için yararlı olduğunu da belirtmiş. Klişeleşmiş bilim insanı modeli bu çizimde de göze çarpmakta.
Görüldüğü gibi öğrenci bilim insanlarının çok çalışmalarından dolayı saçların ası gerektiğine inanmakta. Fen ve matematik dersleriyle bilimi benzeşt
ın beyaz olm
iriyor ve bilim insanlarının çok kitapları olduğunu ve bunların okunmuş olması gerekliliğine değiniyor. Öğrencilerin düşündükleri klişeleşmiş bilim insanı modeline bir başka örnek.
. Öğrenci özellikle, bilim insanı resminin kıza benzemesine rağmen erkek olduğunu belirtmiş.
Bu bilim insanı çiziminde de ampullerin varlığı göze çarpıyor, yine laboratuar önlüklü ve gözlüklü bilim insanı modeli karşımızda
Görüldüğü üzere bu çizimde de bilim insanı gözlüklü, laboratuar önlüklü. Bilim insanının yanında bilgisayar olması öğrencinin bilim insanıyla teknoloji arasında bir bağ kurabildiğini gösteriyor fakat kafasındaki bilim insanı modeli basma kalıp olmaktan kurtulamamış.
Resimdeki bilim insanı modelinin de çalışmaktan saçlarının beyazladığı, taktığı gözlüğün de yaşlılıktan değil çok okumaktan ve çalışmaktan olduğu belirtilmiş. Bu resim ve öğrencinin resmin yanında yaptığı açıklama, öğrencinin kkında ne düşündüğünü açıkça ortaya koyuyor, bilim insanı imajının klişeleş
bilim insanı ha
Öğrencilerin kafalarındaki klişeleşmiş bilim insanı modeline bir başka örnek. Öğrenci bunun yanında, bilim insanının çılgın düşüncelere sahip ve her şeyi göze alabilecek bir insan olduğunu çizdiği resmin altına yazmış.
___________________________________________________________________
u resmi çizen öğrenci de bilim insanına çılgın ve deli sıfatlarını yakıştırmış, bilim insanının çok zeki olduğunu ama çok zekiliğinde kötü bir şey olduğunu düşünüyor.
Bu resimde de bilim insanıyla ve bilimle; tıpın benzeştirildiği dikkat çekiyor. Bilim insanı ölü bebek vücudu inceliyor ve kemik yapısına bakıyor. Bilim insanının klişeleşmiş özellikleri bu resimde de mevcut, gözlük, sakal, önlük ve kravat.
Bu resimdeki bilim insanı da, yaptığı deney sonucunda başarısız olduğunda çok üzülmüş. Öğrencinin kafasındaki bilim insanı, yaptığı deneyler sonucunda başarısız olup üzülen bir bilim insanı. Klişeleşmiş bilim insanı karakterine bir örnek.
Öğrenci görüldüğü gibi bilim insanını kadın olarak tasvir etmiştir. Bu durum nadir rastlanan bir durum. Resmin altında kadınların daha iyi, daha güzel deney yapabileceğine bu yüzden de kadından bilim adamı olacağına dair bir açıklama var.
ğrenci çizdiği bilim insanının altına bu bilim insanını çizgi filmde gördüğ ne dair bir açıklama yapmış. Görüldüğü gibi öğrenciler medya aracılığıyla gördükleri bilim insanı imajından çok etkilenmektedirler. Bence öğrencilerin kafalar daki yanlış düşünceleri pozitif yönde etkilemek için medya çok güçlü bir araç.
Ö ü
resimd edyanın öğrencilerin kafalarındaki bilim insanı imajında ne kadar etkili olduğunu görüyoruz. Öğrencinin resim altındaki açıklaması çok ilginç.
Bir dönem Türkiye, Marmara depremiyle sarsıldı ve bilim insanları televizyon aracılığıyla deprem ve alınabilecek önlemler konusunda konuşmalar yaptı. Öğrencinin televizyonda gördüğü bu insanlardan etkilendiği ortada. Bu
Klişeleşmiş bilim insanı modeline bir örnek daha. Öğrenci bilim insanının sürekli deneyler yaptığını ve akli dengesinin yerinde olmadığını düşünüyor. Resimdeki bilim insanı yine gözlüklü ve giydiği pantolonla ilgili bir şeyler düşünüyor.
Görüldüğü gibi öğrenci Edisonun nasıl ampulü bulduğunu anlatmaya yönelik bir resim çizmiş. Resimde ilginç olan ise, Edison masada ampulü bulmak için uğraşırken, bulunduğu mekanda ampulün yanıyor olması. Öğrencinin bunu bilinçsizce çizmesi ihtimali olayı daha komik bir hale getiriyor ya da öğrencinin karikatür çizme yeteneği çok iyi. Öğrencinin 6. sınıfta olması yanan ampulü bilinçsizce çizmesi ihtimalini kuvvetlendiriyor.
Öğrenci çizdiği bilim insanı resmini, resmin altında yazdıklarıyla anlatmaya alışmış. Yazdıklarına bakılırsa bilim insanı yine klişeleşmiş özelliklerde. Gözlüklü, çok ze
enidir” diye belirtmiş. Bu nedenle öğretmenlerin, özellikle de Fen ilgisi öğretmenlerinin; bilim insanı imajını pozitif yönde etkilemeye yönelik alışmalar yapmaları çok faydalı olacaktır.
ç
ki. Öğrenci laboratuar önlüğü yerine çizdiği bilim insanının üniformalı olduğunu söylemiş. Bu resimde ayrıca öğrencilerin bilim insanıyla fen bilgisi öğretmenlerini özdeşleştirebileceğini görüyoruz. Öğrenci anlatımında “ Şu anda Fen Bilgisi öğretm
B ç
Görüldüğü üzere bu resimde bilim insanının bulunduğu mekan ile ilgili klişeleşmiş bir örnek. Bilim insanı laboratuarda deney yapıyor. Kimyasal maddeler ortamda. Deney tüpleri yine mevcut. Bilim insanı dış özellikleriyle ilgili çok ayrıntıya girilmemiş. Sadece kel ve sakallı diyebiliriz.
EK – 2
Öğrencilere Uygulanan Anket ve Mülakat Soruları