Tohum-Fidan Desteği

10/12/1985 tarih ve 85/10151 sayılı kararname ile başlayan Sertifikalı tohum desteklemesine 1993 yılında sertifikalı fidan da dahil edilmiştir (Kızılaslan., 1996). Ancak bu uygulamaya da 2001/3488 sayılı BKK ile (31/12/2001 tarih ve 24627 sayılı RG) son verilmiştir.

Ancak 2005/20 No’lu “Sertifikalı Tohumluk ve Fidan Desteği ile Patates Siğili Görülen Alanlarda Alternatif Ürün Desteği Hakkında Tebliğ’e (15/04/2005 tarihli ve 25787 sayılı R.G.) göre, bazı ürünlerde sertifikalı tohumluk kullanımının ve bitkisel üretimi tehdit eden hastalık ve zararlılara karşı önlem olarak tavsiye edilen alternatif ürünlerin yetiştirilmesinin desteklenmesi amacıyla ÇKS’de kayıtlı olmak ve 2004 yılında üretilerek sertifikalandırılan sertifikalı sınıftaki tohumluklardan stoklanan ve "Tohumluk Sertifikasyonu Uygulama Esasları Hakkında Talimat" hükümlerine uygun olarak 2005 yılında Tohumluk Analiz Raporu alarak satışa sunulan tohumluklar desteklemeden yararlandırılabilecektir.

Çizelge 7.10’da 2006 ve 2007 yıllarında Tohumluk ve Fidan desteğine dair birim ödeme fiyatları bulunmaktadır.

2006 yılında sertifikalı tohumluk ve fidan desteklemeleri kapsamında bulunan yarı bodur kiraz, bodur elma, bodur armut bahçe tesisi ile bağ, üzümsü meyveler, çilek ve yarı bodur elma bahçesi tesisi 2007 yılında kapsama alınmamıştır. 2007 yılında ise 2006 yılına göre farklı olarak, virüsten ari meyve fidanı ile bahçe tesisi, Zeytin (Gemlik Hariç), Narenciye, Kivi, Badem, Ceviz ile Bahçe Tesisi, Zeytinde Gemlik çeşidi Fidanı ile Bahçe Tesisi ve Sertifikalı Antepfıstığı ile bahçe tesisi kapsama alınmıştır (Çizelge 7.10).

Çizelge 7.10. Türkiye’de 2006 ve 2007 Yıllarında Verilen Sertifikalı Tohumluk ve Fidan Desteği Birim Ödeme Miktarları

DEKARA DESTEKLEME MİKTARLARI (YTL) 2006 2007

Arpa, Tritikale, Yulaf ve Çavdar 3,00 3,00

Buğday 3,00 5,00

Susam, Kolza (Kanola), Aspir - 4,00

Nohut, Kuru fasulye ve Mercimek 5,00 6,00

Çeltik, 5,00 8,00

Yerfıstığı - 8,00

Patates 18,00 20,00

Virüsten Ari Meyve Fidanı ile Bahçe Tesisi - 300,00

Zeytin (Gemlik Hariç), Narenciye, Kivi, Badem, Ceviz ile Bahçe

Tesisi - 250,00

Yarı bodur kiraz, bodur elma ve bodur armut bahçe tesisi 160,00 -

Bağ, üzümsü meyveler, çilek ve yarı bodur elma bahçe tesisi 100,00 -

Zeytinde Gemlik çeşidi Fidanı ile Bahçe Tesisi - 45,00

Sertifikalı Antepfıstığı ile bahçe tesisi - 50,00

Diğer meyve türleri ile bahçe tesisi 30,00 200,00

Desteklemeye tabi arazi miktarı, faturada belirtilen tohumluk miktarının her bitki türü için aşağıda belirtilen ekim normuna bölünmesi ile ortaya çıkan miktardan büyük olamaz.

EKİM/DİKİM NORMLARI

Buğday, arpa, tritikale, yulaf, çavdar ve çeltik 20 kg/da -

Nohut ve mercimek 13 kg/da -

Kuru fasulye 10 kg/da -

Patates 250 kg/da -

Anonim, 2005e Anonim, 2007d

Giresun, Ordu, Niğde ve Nevşehir İllerinde patates siğili hastalığından etkilendiği tespit edilen patates alanlarında 2005 yılında alternatif ürün olarak yağlı tohumlu bitkiler, hububat, yemeklik dane baklagiller, yem bitkileri ile tekniğine uygun meyve bahçesi ve bağ tesis eden çiftçiler Yönetmelikte belirtilen usul ve esaslara göre ÇKS’ye kayıtlı olmak şartı ile tek yıllık bitkilerden, Yağlı tohumlu bitkiler için 75 YTL/da, Yem Bitkileri için 60 YTL/da, hububat+yemeklik dane baklagiller için 20 YTL/da ve çok yıllık bitkilerden, yem bitkileri için 200 YTL/da ve meyve ve bağ için 340 YTL/da destekleme ödemelerinden yararlanabileceklerdir (2005/20 No’lu Tebliğ).

71

Ayrıca sertifikalı tohum kullanımı ve sertifikalı tohum, fide ve meyve fidanı kullananlara işletme ve yatırım teşviki olarak 2004, 2005 ve 2007 yıllarında kullanılan kredilerde çeşitli faiz indirimi yapılarak desteklenmeye çalışılmıştır (bkz. Çizelge 7.8).

Çizelge 7.11’de ise, 1996-2002 yılları arasında Türkiye’de uygulanan tohum ve fidan desteklemeleri görülmektedir. Buna göre, tohum desteği için yapılan indeks hesaplamasında, 1998 yılında bir önceki yıla göre yaklaşık ‰80,6 oranında bir artış ile 1 661.565 Trilyon TL olmuş, ancak ilerleyen yıllarda düşüşler yaşanarak 2002 yılında 798.988 Trilyon TL olarak gerçekleşmiştir.

Fidan desteklemesinde ise, tohum desteklemesinde olduğu gibi 1998 yılında bir önceki yıla göre yaklaşık ‰120 oranında büyük bir artış yaşanarak 50.938 Trilyon TL olarak gerçekleşmiş, 2002 yılında ise bir önceki yıla göre yaklaşık %65,5’luk bir azalış göstererek 58.949 Trilyon TL olarak gerçekleşmiştir.

Çizelge 7.11. Türkiye’de Yıllara Göre Verilen Tohum ve Fidan Destekleme Miktarları (Trilyon TL)

Yıllar Tohum Desteği Fidan Desteği

1996 190 405,00 3 758,00 1997 183 421,00 3 758,00 1998 1 661 565,00 50 938,00 1999 1 339 612,00 69 065,00 2000 2 338 113,00 158 167,00 2001 1 199 908,00 170 255,00 2002 798 988,00 58 949,00 Anonim, 2004b.

7.2.5. Sulama Desteği

Türkiye’de 167 sayılı yasa gereği bütün su hakları (bazı istisnalar hariç) devlete verilmiştir. Devletçe yapılan ve işletilen sulama yapılarının yıllık bakım ve onarım giderleri Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından yapılmakta veya yaptırılmakta, bir sonraki yılın sulama bedelinin hesaplanmasında bu değer dikkate alınmaktadır. Çiftçiler, kamu veya özel sulama şebekelerinden gelen su için ücret, işletme ve bakım masrafları karşılığı belli bir katkıda bulunmaktadırlar. Sulama için yapılan sübvansiyon miktarı ise toplam masraftan katkı payının düşürülmesi ile oluşmaktadır (Çetin, 2005).

Ayrıca 2007/12012 No’lu karar gereği “Yatırım amaçlı, Tarla içi modern basınçlı sulama sistemleri (damla sulama, yağmurlama sulama) kuran kişilere, T.C. Ziraat Bankası A.Ş. tarafından 01/05/2007 tarihinden itibaren kullandırılmak üzere % 60-100 oranında kredi indirimi öngörülmüştür.

Diğer bir sulama desteği de, tarımsal sulamada elektrik enerjisi kullanan üreticilerin enerji maliyetlerini azaltmak ve kullanıcıların borçlarını düzenli ödemelerini teşvik etmek için enerji borcunu ödemiş bulunan tarımsal sulama abonelerinin, Tarımsal sulamada tüketilen aktif elektrik enerjisinin beher kilowatt başına 1,70 YKr desteklenmesidir[5]_.

Çizelge 7.12’de yıllara göre tarımsal sulama amaçlı verilen destek miktarları görülmektedir. 1996-2005 yılları arasında yaklaşık 4,3 katlık bir artış ile 2005 yılında destekleme miktarı yaklaşık 2,74 Trilyon TL olarak gerçekleşmiştir.

73

Çizelge 7.12. Türkiye’de Yıllara Göre Verilen Tarımsal Sulama Destekleme Miktarları Yıllar Sulama Desteği ( Trilyon TL ) İndeks

1996 0,64 100,00 1997 0,62 96,88 1998 0,39 62,90 1999 0,61 156,41 2000 0,89 145,90 2001 1,30 146,07 2002 1,89 145,38 2003 2,37 125,40 2004 2,60 109,70 2005 2,74 105,38 Anonymous, 2006c. 7.2.6. Elektrik Desteği

Tarımsal sulama için kullanılan elektrik fiyatları da indirimli tarifeden belirlenmektedir. 25/12/1997 tarihinden sonra kültür balıkçılığı ve kümes hayvanları çeşitlerinde kullanılan elektrikte de indirimli tarife uygulanmıştır. Ancak 21/12/2001 tarihinde tarımda uygulanan indirimli elektrik tarifesine de son verilmiştir (Yeni ve Dölekoğlu, 2003).

Ancak, 2005/22 Karar No’lu “Tarımsal Sulamada Kullanılan Elektrik Enerjisi Desteği Hakkında Tebliğ (04/05/2005 tarih ve 25805 sayılı R.G.) ile Tarımsal üretim için, yeraltı ve yerüstü elektro pompaj (terfili) sulamalarında kullanılan, aktif elektrik enerjisinin beher kilowatt başına 1,70 Yeni Kuruş destekleme ödemesi yapılmasını öngörülmüştür.

Çizelge 7.13’de 1997-2002 yılları arasında, sulama amaçlı kullanılan elektriğe yapılan destekleme miktarları görülmektedir. Buna göre, 1997 yılından 1999 yılına kadar destekleme miktarı devamlı artış göstermiş, 2000 yılında ise önceki yıla göre yaklaşık % 3,7’lik bir azalma görülmüştür. 2001 yılında ise bir önceki yıla göre % 159’luk bir artış ile 58,71 Trilyon TL, 2002 yılında ise %24,56’lık bir artış ile 73,13 Trilyon TL destekleme yapılmıştır.

Çizelge 7.13. Türkiye’de Yıllara Göre Sulama Amaçlı Kullanılan Elektriğe Verilen Destekleme Miktarları

Yıllar Elektrik Desteği (Trilyon TL) İndeks

1997 5,97 100,00 1998 13,97 234,00 1999 24,43 174,87 2000 23,53 96,32 2001 58,71 249,51 2002 73,13 124,56 Anonymous, 2006c. 7.3. Teşvikler 7.3.1. Süt Teşvikleri

Süt teşvik primi, çift cidarlı kazana ve pastorizatör veya UHT sistemine sahip süt ürünleri imal eden süt işleme tesislerine süt satan üreticilere beher litre süt için her yıl Para ve Kredi Kurulu tarafından belirlenen miktarda ödenen miktardır.

29/04/1987 tarihli ve 87/11705 sayılı “Süt Üreticilerine Teşvik Primi Ödemesine İlişkin Kararname ile başlayan süt teşvikleri primleri, zaman içerisinde artırılmış ancak 2001/3488 sayılı BKK ile (31/12/2001 tarih ve 24627 sayılı RG), 87/11706 sayılı BKK ile belirlenen süt teşvik primi uygulamasına son verilmiştir. Öte yandan 2001/467 sayılı “Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkındaki Karar’ın 2. maddesine (e) bendi eklenerek süt teşvik primi desteklemesine tekrar başlanmıştır (Abay ve ark., 2005).

Bu kapsamda, çift cidarlı kazana, pastorizater veya UHT sistemine sahip, süt ürünleri imaleden süt işleme tesislerine süt satan süt üreticilerine beher litre süt için 2003 ve 2004 yılları için 20.000, Aynı vasıftaki işletmelere süt satan soy kütüğüne kayıtlı işletmelere ise beher litre süt için 40.000 TL destekleme verilmesine, ayrıca 2004 yılı için Sütün, hastalıktan ari bölge oluşturmak üzere Trakya Bölgesinde , TKB’nca çıkarılacak tebliğde belirtilen kriter ve özellikler sahip hayvancılık işletmelerinden elde edilmesi

75

halinde beher litre için ayrıca %50 oranında ilave teşvik primi ödenmesine karar verilmiştir[6]

Ayrıca T.K.B tarafından yayımlanan 2005/13 No’lu “Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkında 2005/8503 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararının Uygulama Esasları Tebliği” nde Üretmiş olduğu sütü Gıda sicili ve çalışma izni olan işletmelere satan üreticilere belirli şekil ve şartlarla Sabit Süt Sağım Ünitesi ve Soğutma Tankı Kurulmasına ilişkin yapacakları yatırımlar da destekleme verilmesine karar verilmiştir. Daha sonra 2006/10811 No’lu “Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar (12/08/2006 tarih ve 26257 sayılı RG.) ile Üretmiş olduğu sütü, Bakanlıktan süt teşvik kod numarası almış, gıda sicili ve çalışma izni olan süt işleme tesislerine satan, soy kütüğüne kayıtlı olan işletmeler ile diğer örgütlü üreticilere farklı olmak üzere beher litre süt için destekleme ödemesi yapılmasına, ayrıca ıslah, üretim ve pazarlama yaptıkları her mahalde olmak üzere, teknik eleman çalıştıran ve altyapı geliştirme ve laboratuvar kurma gibi sütün kalitesini iyileştirmeye yönelik çalışmalar yapan örgütlere de, beher litre süt için destekleme ödemesi yapılmasına karar verilmiştir.

Çizelge 7.14’de 1999-2005 yılları arasında verilen süt teşvik prim miktarları görülmektedir. 1999 yılında 10,36 Trilyon TL olan teşvik, zamanla değişerek 2007 yılında 49,79 Milyon YTL olarak gerçekleşmiştir.

[6]

2003/6672 No’lu “Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Karar” (03/01/2004 tarih ve 25335 sayılı R.G.)

Çizelge 7.14. Türkiye’de Yıllara Göre Verilen Süt Teşvik Miktarları Yıllar Süt Teşvikleri (Trilyon TL) İndeks

1999* 10,36 100,00 2000* 11,65 112,45 2001* 11,70 100,43 2002* 17,55 150,00 2003* 38,19 217,61 2004* 64,97 170,12 2005** 68,17 104,93 2006 (1)** 174,62 256,15 2007 (1)** 49,79 28,51 (1) Milyon YTL *Anonymous, 2006c. **Anonim, 2007m. 7.3.2. Et Teşvikleri

Mayıs 1990’da başlamış olan ilk et teşvik primi uygulamasına, Ocak 1995’de son verilmiştir. Son yıllarda yem fiyatlarının yüksek olması, et alım fiyatlarının düşük kalması, kredi faizlerinin yüksekliği, hayvan pazarları ile kombina ve mezbahaları ruhsatlandırma ile etkinliğinin tam olarak kazandırılamaması ve en önemlisi kaçak hayvan ve et girişlerinin etkin olarak önlenememesi besicilik yapan yetiştiricileri zor durumda bırakmıştır. Tüm bu nedenlerden dolayı et teşvik primi tekrar 2004 yılının ikinci yarısında gündeme gelmiştir .

Bakanlık tarafından ruhsatlandırılan kombina ve mezbahalarda kesimin teşvik edilmesi ve buralarda kesilen hayvan sayısının artırılması ile sağlıklı ve güvenilir ürünler elde edilmesini amaçlayan 2004/21 sayılı Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkındaki BKK’nda değişiklik yapılmasına Dair Karar ait Uygulama Tebliği yayınlanmıştır (Anonim, 2005d).

2004/37 sayılı tebliğ ile Teşvik primi, karkasın tartılması sonucu bu kilograma isabet eden miktara, kilogram başına 500 000 TL prim ödemesi yapılır.

77

Ayrıca 2005/8503 sayılı “Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkında BKK” ile Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'ndan ruhsatlı kombina ve mezbahalarda kesim yaptırma şartı ile sığırlarda 190 kilogram ve üzeri ağırlığında kesim yaptıran üreticilere Bakanlıkça gerek görüldüğünde beher kilogram için et destekleme ödemesi yapılmasına karar verilmiştir.

Yukarıda bahsedilen kapsamlar çerçevesinde Çizelge 7.15’de görüldüğü üzere 2004 yılında 87,12 Milyon YTL, 2005 yılında ise %35,19 azalarak, 56,46 Milyon YTL et teşvik primi ödemesi yapılmıştır.

Çizelge 7.15. Türkiye’de Yıllara Göre Verilen Et Teşvik Miktarları Yıllar Et Teşvikleri (Trilyon TL) İndeks

2004 87,12 100,00

2005 56,46 64,81

Anonymous, 2006c.

7.4. Tazminatlar