Meksika’da Doğrudan Gelir Desteği Uygulamaları

Meksika’da doğrudan gelir ödemeleri, 1994 yılından itibaren 15 yıllık bir süre için geçerli Ulusal Doğrudan Ödemeler Programı (Programme of Direct Payments to the Countryside, PROCAMPO) ile başlamıştır. PROCAMPO çerçevesinde doğrudan gelir ödemeleri uygulaması Tarımsal Pazarlama Destek Hizmetleri (Support Services for Agricultural Marketing, ASERCA) adlı kurumun 16 bölgesel merkezi tarafından uygulanmaktadır (Demirci, 2000).

Bu Programın amaçları üç başlık altında toplanabilir:

I) NAFTA’nın üreticiler tarafından benimsenmesini sağlamak (politik amaç),

II) Çitçilere likidite yaratarak üreticilerin üretim miktarlarını değiştirmeden yeni fiyat düzeyine uyumlarını sağlamak (Ekonomik amaç),

III) Küçük üreticilerin önemli boyuta ulaşmış fakirlik düzeyinin ve kuzey sınırına ve şehirlere yönelik göçün daha da artmasını engellemektir (Sosyal amaç)(Gençler, 2002).

PROCAMPO’nun diğer amaçları ise şöyledir;

I. Tarımsal fiyat desteklerinden yeterince yararlanamayan çok sayıdaki küçük işletmeye gelir transferi sağlamak,

II. Düşük gıda fiyatlarının tüm tüketicilere olumlu etkide bulunması,

III. Yem fiyatlarının dünya fiyatları seviyesinde olacağı tahmini ile hayvancılık sektörünün gelişmesini sağlamak,

IV. Erozyon ve aşırı gübre kullanımı ile oluşan çevre problemlerinin çözüme kavuşturulması,

V. Doğal kaynakların etkin kullanımı ve orman arazilerinin genişletilmesidir (Tanışık, 2001).

Doğrudan gelir ödemelerinden yararlanabilmek için ekim alanının Ağustos 1993 tarihinden geriye doğru son üç yıllık ürün döneminin herhangi birinde buğday, arpa, sorgum, mısır, pirinç, soya fasulyesi, pamuk, baklagiller ve aspir ekimine tahsis edilmesi şartı getirilmiştir. Bu tarihten sonra bahis konusu ürünlerin üretimini gerçekleştiren üreticiler ödemelerden yararlanamamaktadır. Ödemeler, tarım arazisini işleyen veya kiralayan özel ya da tüzel biçimde faaliyet gösteren çiftçilere verilmektedir. İlk ödemeler 1993/ 1994 üretim döneminde yapılmış 1994 yılında tarım arazisine herhangi bir gelir getirici faaliyete tahsis eden üreticilerde ödemelerden faydalanmış, ancak 1995 yılında

45

uygulama kaldırılarak, ödemeler sadece yukarıda bahsedilen dokuz ürün için sınırlandırılmıştır. 1995/1996 üretim dönemi sonrası ise ekim alanlarının herhangi bir ürün, hayvancılık ve ormancılık ile uygun görülen çevre içerikli bir program için tahsis edilebilmesi imkanı getirilmiş ve üreticilerin aynı ödemelerden faydalanması sağlanmıştır. Ancak, tarım arazisinin boş bırakılmasına ve başka bir amaçla kullanımına izin verilmemiştir (Babacan, 1999).

Ödemeler, kışlık ve yazlık üretim sezonuna göre yapılmaktadır. Ödemeler yılda iki kere verilmekte ve hektara ödemede üst limit 100 ha olarak düşünüldüğü için bir işletme en fazla 6 700 Dolar ödeme yapılmaktadır. Her üretim sezonunda programa katılan çiftçiler 700 den fazla şubeden oluşan Kırsal Kalkınma Ofisi’nden ödemeleri almaktadır.

Program çeşitli amaçlara erişilmesi hedeflenmiştir. Bunlar yaklaşık üç milyon üreticiye doğrudan destek ödemeleri yapmak, karşılaştırmalı avantaja sahip ürünlerin üretimini teşvik etmek, üretici gelirini desteklemek ve gelecekteki durumuna kararlılık kazandırmak, üretici organizasyonlarının gelişimini destekleyerek pazarlamada etkinlik sağlamak, gıda fiyatlarının piyasada oluşumunu kolaylaştırmak, tüketici tercihini genişletmek, çevreye uyumlu sürdürülebilir bir tarıma yönelmek şeklinde özetlenebilir. Bu program çerçevesinde üreticilere para transferi girdi kullanımını artırmıştır. Ancak teknolojik değişme veya yeni faaliyet girişimine rastlanılmamıştır. Tarımda devlet desteğinin azaltılması ile üreticilerin kredi kullanma kaynakları çeşitlenmiştir. Uygulama ile 3 hektardan küçük işletmelerde gelir azalması, orta ve büyük işletmelerde ise olumlu değişimler gözlenmiştir (Demirci, 2000).

Bu uygulamaya ilişkin olarak 2001 yılında yeni bir program başlatılmıştır. Programın amacı kuru tarım yapan küçük ölçekli işletmelerin üretim faaliyetlerinde mevcut kaynaklarını daha etkin kullanmaları için kapasite yaratmaktır. Buna yönelik olarak hedef çiftçilere bahar/ yaz ekimlerinden önce destek vermek veya stok artırımı ve/veya yeniden orman oluşturma faaliyetlerini desteklemek, PROCAMPO yönetiminin güçlendirilmesine teknik yardım vermek (Coğrafi bilgi sisteminin güçlendirilmesi, PROCAMPO programının gözden geçirilmesi), programın çevreye etkilerinin takdiri öngörülmektedir. 500 Milyon Doları banka, 980,7 Milyon Doları Meksika Hükümeti

tarafından karşılanmak üzere toplam 1.480,7 Milyon Dolarlık finansman ile 4 yıl için başlatılan projenin yabancı finans kaynağı Inter - American Development Bank (IDB)’tır (Eraktan ve ark., 2004).

Çizelge 5.4’te görüldüğü üzere Meksika Pazar fiyat desteğinde 1990 yılında toplam tarımsal destekler içerisinde %25,4’lük bir paya sahip iken bu destek zaman içerisinde değişim göstererek 2005 yılında %37 olarak gerçekleşmiştir. Destekleme çeşitlerinden asıl önemli artış üretime bağlı ödemeler ve ekilen alan/ hayvan sayısına bağlı ödemelerde gerçekleşmiştir. Üretime bağlı ödemelerde 2000 yılında toplam tarımsal desteklemeler içindeki pay %0,24 iken 2001 yılında % 5,9 ve 2005 yılında %2,4 olmuştur. Ekilen alan/Hayvan sayısına bağlı ödemelerde toplam desteklemeler içerisindeki pay 1990 yılında %0,03, 1997 yılında %1,1, 2003 yılında %3,3 ve 2005 yılında ise %3,7 olarak gerçekleşmiştir. 2004 yılında uygulamaya konulan doğrudan gelir ödemelerinden sonra geçmişe bağlı ödemeler yıllara göre artış göstermiştir. Bu ödeme siteminde ciddi artışlar 2004 yılında %23 ve 2005 yılında %20 olarak gerçekleşmiştir.

47

Çizelge 5.4. Meksika’da Tarıma Verilen Tahmini Destek Miktarları

(MXN Milyon) 1990 1997 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Toplam Üretim Değeri 69 975,3 220 588.0 280 696.0 305 838,0 305 380,4 336 552,7 377 469,8 385 662,1 Üretici Destek Tahmini 12 457,8 34 602,9 70 794,3 64 201,5 87 273,0 71 073,7 50 103,4 60 194,0 Pazar Fiyat Desteği 5 176,6 21 654,4 52 505,1 36 702,0 60 850,2 37 346,3 17 854,9 25 900,5 Üretime Bağlı Ödemeler 48.0 30.0 69.1 4 195,6 3 269,9 2 774,3 2 121,3 1 654,3 Ekilen Alan/Hayvan

Sayısına Bağlı Ödemeler 6.7 531.6 395.1 565.7 667.1 2 678,6 2 546,0 2 571,4 Geçmişe Bağlı Ödemeler 0.0 7 547,1 10 378,9 11 004,6 11 850,5 13 110,7 13 810,0 14 230,6 Girdi Kullanımına Bağlı

Ödemeler 7 226,5 4 539,8 6 897,0 11 136,9 10 099,3 14 963,7 13 771,1 15 837,2 Girdi Kısıtlamalarına

Bağlı Ödemeler 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 Toplam Tarımsal Gelire

Bağlı Ödemeler 0.0 300.0 549.1 596.8 536.0 200.0 0.0 0.0 Diğer Ödemeler 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 % Üretici Destek Tahmini 16.1 14.8 23.7 19.3 26.3 19.2 12.2 14.3 Üretici Nominal Yardım

Katsayısı 1.19 1.17 1.31 1.24 1.36 1.24 1.14 1.17 Genel Hizmetler Destek

Tahmini 3 607,4 2 932,1 5 935,5 6 061,7 6 074,2 9 474,1 9 342,5 9 444,9 Toplam Destek Tahmini 20 509,0 48 408,0 83 073,5 71 651,0 94 271,6 80 914,7 59 835,8 70 015,6 1 MXN (Meksika Pezosu) = 9,073 YTL ( YTL/USD; TCMB 26/10/2007 tarihli kur, USD/MXN; Erişim Tarihi: 26/10/2007, Erişim Adresi: http://finance.yahoo.com/currency)

Anonymous, 2006c

5.4.4. Doğrudan Gelir Desteği Uygulamalarına Örnek Olabilecek Diğer