Doğrudan Gelir Desteği Uygulamalarına Örnek Olabilecek Diğer

Romanya 1997 yıllarında bütün destekleri kaldırarak, bütün üreticileri sisteme dahil etmiş ve ürün sayısı için kısıtlamaya gidilmeyerek üretilen tüm ürünler için ödeme kararlaştırılmış ve tıpkı diğer örnekleri gibi doğrudan gelir ödemelerinin (hektara) ödenmesi düşünülmüştür.

Tarımsal üretim ve geliri artırmak için modern girdi kullanımını desteklemek, tarımsal desteklerin kaldırılması ile çiftçilerin bundan kaynaklanan gelir kayıplarını telafi etmek daha düşük kredi faiz oranları sağlamak ve de özel sektörü girdi piyasasına çekmek gibi amaçlarla Dünya Bankası ile “Tarım Sektörü Reform Programı” imzalanmıştır (Anonymous, 2005).

Ödemeler nakdi olarak değil, %90’ının girdi temininde kullanılmak üzere kupon veya pul olarak ödenmiştir.

Programın göze çarpan özelliği temel lojistik düzenlemelerinin ve programın yönetilmesinden sorumlu özel bir devlet kuruluşunun olmamasıdır (Demirci, 2000).

Norveç’te 1993 yılından itibaren yürürlüğe giren Tarım Kanunu, doğrudan gelir ödemelerini ve hedefe yönelik ödemeleri beraberinde getirmiştir. Doğrudan gelir ödemesi olarak üretimle belirli derecede bağımlı fark ödeme sistemi (Deficiency payments) uygulanmaktadır.

Kırsal alanların sosyo - ekonomik yapısında önemi fazla olmayan kümes hayvanları, domuz yetiştiriciliği ve yumurta üretimi için de az miktarlarda bütçe yardımı yapılır. İthalat sınırlamalarıyla desteklenen bir piyasa fiyatı ve fiyat desteği ile çiftçi korunmaktadır. Ancak et ve sütteki ürün fazlasını azaltmak ve çevreye daha duyarlı bir üretim şekli oluşturmak amacıyla üretim miktarına değil, ekim alanı/ hayvan varlığına göre destekler verilmektedir. Çizelge 5.5’de ekilen alan/hayvan varlığına göre ödemeler 1990 yılında 1.903 NOK iken, 1997 yılında 2.522 NOK, 2002 yılında 3.304 NOK ve 2005 yılında ise 3.629 NOK olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemlere toplam tarımsal desteklemeler içindeki payına nispi olarak bakacak olursak yaklaşık olarak sırasıyla, %8, %12, %14 ve %18 olmuştur (Çizelge 5.5.).

Son yıllarda organik tarıma geçenlere yapılan yardımda artırılmıştır. Organik ürünlere olan talebin yükselmesinin bu ürünler için yeni bir piyasa potansiyeli yaratması durumu değerlendirilmeye çalışılmaktadır (Eraktan ve ark.,2004).

49

Çizelge 5.5. Norveç’te Tarıma Verilen Tahmini Destek Miktarları

(NOK Milyon) 1990 1997 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Toplam Üretim Değeri 20 038 18 022 17 120 17 580 17 974 18 543 18 704 18 317 Üretici Destek Tahmini 22 206 19 942 19 033 19 212 22 013 21 185 19 732 18 584 Pazar Fiyat Desteği 11 358 9 005 7 706 7 984 10 400 10 085 8 821 8 001 Üretime Bağlı Ödemeler 5 355 3 379 2 837 2 830 3 010 1 519 1 390 1 359 Ekilen Alan/Hayvan Sayısına Bağlı

Ödemeler 1 903 2 522 3 199 3 215 3 304 3 912 3 920 3 629 Geçmişe Bağlı Ödemeler 0 0 0 0 0 1 689 1 679 1 685 Girdi Kullanımına Bağlı Ödemeler 3 409 4 779 4 653 4 466 4 386 2 888 2 892 2 917 Girdi Kısıtlamalarına Bağlı Ödemeler 181 257 372 233 410 431 432 428 Toplam Tarımsal Gelire Bağlı

Ödemeler 0 0 266 484 503 662 597 566

Diğer Ödemeler 0 0 0 0 0 0 0 0

% Üretici Destek Tahmini 72 69 67 67 74 71 67 64

Üretici Nominal Yardım Katsayısı 3,56 3,21 3,02 3,00 3,91 3,50 3,00 2,80 Genel Hizmetler Destek Tahmini 1 006 965 2 019 1 332 1 576 1 688 1 883 1 769 Toplam Destek Tahmini 23 918 21 062 21 251 20 764 23 759 22 984 21 723 20 466 1 NOK (Norveç Kronu) = 0,21974 YTL (TCMB 26/10/2007 tarihli kur)

Anonymous, 2006c

İsviçre’de 1997 yılından sonra fiyat destek seviyelerinin azaltılması ve garanti fiyatların kaldırılması ile doğrudan gelir destek ödemelerine geçiş yapılmıştır. Bu reformun yapılmasında çevrenin korunması ve eğimli arazilerde hayvancılığın geliştirilmesi amaçlanmıştır.

DGD ödemeleri 2002 yılında toplam tarımsal desteklemenin %15,8 ile 1.316 Milyon İsviçre Frangı (CHF) ile başlamıştır. Ayrıca bunun dışında ekolojik dengenin korunması amacıyla bitki koruma ilacı kullanmayan, nitrat ve fosfat kullanımını azaltarak toprak ve sularda kirliliğe yol açmayan yetiştiricilere de, girdi kısıtlamalarına bağlı olarak desteklemeler yapılmaktadır.

İsviçre’de toplam desteklemeler içinde Pazar fiyat desteği ve girdi kullanımına bağlı ödemelerde azalma görülürken, üretime bağlı ödemeler, ekilen alan/ hayvan sayısına bağlı ödemelerde artış gözlenmiştir (Çizelge 5.6.).

Çizelge 5.6. İsviçre’de Tarıma Verilen Tahmini Destek Miktarları

(CHF Milyon) 1986-88 2002-04 2002 2003 2004p

Toplam Üretim Değeri 11 624 8 629 8 631 8 350 8 908

Üretici Destek Tahmini 8 553 7 339 7 605 7 175 7 238

Pazar Fiyat Desteği 7 094 4 085 4 329 3 949 3 976

Üretime Bağlı Ödemeler 102 348 363 349 332

Ekilen Alan/Hayvan Sayısına Bağlı Ödemeler 494 936 923 936 950

Geçmişe Bağlı Ödemeler 0 1 307 1 316 1 284 1 320

Girdi Kullanımına Bağlı Ödemeler 647 332 350 321 324

Girdi Kısıtlamalarına Bağlı Ödemeler 0 141 129 142 151

Toplam Tarımsal Gelire Bağlı Ödemeler 0 0 0 0 0

Diğer Ödemeler 216 191 195 194 185

% Üretici Destek Tahmini 78 71 73 71 68

Üretici Nominal Yardım Katsayısı 3.88 2.36 2.51 2.34 2.25

Genel Hizmetler Destek Tahmini 688 518 521 535 498

Toplam Destek Tahmini 10 261 8 019 8 345 7 920 7 792

1 CHF (İsviçre Frangı) = 1,0127 YTL (TCMB 26/10/2007 tarihli kur) p: Geçici

Anonymous, 2006d

Kanada, 1988 yılı sonrasında üretimden bağımsız doğrudan gelir ödemeleri ve Net Gelir İstikrar Hesabı (Net Income Stobilization Account) sistemleri uygulamasına geçilmiştir.

Kanada’da geçmişe bağlı ödemeler ve toplam tarımsal gelire bağlı ödemelerde yıllara göre azalma olmakta iken girdi kısıtlamalarına bağlı ödemelerde önemli derecede artışlar olmuştur (Çizelge 5.7).

51

Çizelge 5.7. Kanada’da Tarıma Verilen Tahmini Destek Miktarları

(CAD Milyon) 1990 1997 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Toplam Üretim Değeri 20 071 28 694 30 107 32 803 32 452 29 598 31 653 31 522 Üretici Destek Tahmini 8 023 4 376 6 621 5 731 7 715 8 332 7 410 7 289 Pazar Fiyat Desteği 4 824 2 690 3 445 2 493 3 690 3 964 3 230 3 288 Üretime Bağlı Ödemeler 664 181 474 674 1 215 432 981 513 Ekilen Alan/Hayvan Sayısına

Bağlı Ödemeler 0 3 811 811 923 1 407 676 179

Geçmişe Bağlı Ödemeler 1 087 634 507 483 445 476 536 501 Girdi Kullanımına Bağlı

Ödemeler 0 0 0 0 0 2 47 80

Girdi Kısıtlamalarına Bağlı

Ödemeler 409 445 778 892 1 029 1 521 1 606 2 347

Toplam Tarımsal Gelire Bağlı

Ödemeler 366 84 126 14 113 173 34 32

Diğer Ödemeler 34 14 20 16 21 25 21 21

% Üretici Destek Tahmini 1,53 1,17 1,25 1,19 1,27 1,33 1,26 1,26 Üretici Nominal Yardım

Katsayısı 2 126 1 819 2 074 2 192 2 331 2 385 2 556 2 875 Genel Hizmetler Destek

Tahmini 10 950 6 196 8 695 7 924 10 046 10 803 9 966 10 163 1 CAD (Kanada Doları) = 1,2253 YTL (TCMB 26/10/2007 tarihli kur)

Anonymous, 2006c

Bulgaristan, 1997 yılından sonra ürün maliyetleri kullanılarak elde edilen destekleme fiyatları yoluyla izlediği tarım politikasını terk ederek, piyasa fiyatlarını esas alan bir reform başlatmıştır (Tanışık, 2001).

Bulgaristan’da üreticilere uygulanan tarımsal destekler krediler ve ürünlere uygulanan sübvansiyonlardan oluşmaktadır.

Ürünlere uygulanan sübvansiyonlar; alternatif ürün yetiştirme, tohumluk, bakım, hasat, nakliye ve depolama ile ihracata verilen desteklerdir (Anonymous, 2006a).

Bulgaristan Tarım ve Gıda Bakanlığı’ndan alınan bilgilere göre, tarımsal üreticilere verilen doğrudan destekler ağırlıklı olarak sübvansiyonlar şeklinde verilmektedir. Verilen sübvansiyon desteklerinin doğrudan destekler içerisindeki payı 2002 yılında %50, 2003 yılında %79 ve 2004 yılında %83 olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 5.8).

Çizelge 5.8. Bulgaristan’da Yıllara Göre Tarımsal Amaçlı Verilen Sübvansiyonlu Kredi Miktarları

(000 BGL) Krediler Ürünlere Verilen Sübvansiyonlar Yıllar

Toplam Doğrudan

Destek BGL

Toplam Doğrudan Destek İçindeki Payı

(%)

İndeks BGL

Toplam Doğrudan Destek İçindeki Payı

(%)

İndeks 2002 49 700 24 850 50,00 100,00 24 850 50,00 100,00

2003 56 755 11 919 21,00 47,96 44 836 79,00 180,42 2004 75 740 12 500 16,50 104,87 63 240 82,50 141,05

1 BGL (Bulgar Levası) = 0,81592 YTL (TCMB 26/10/2007 tarihli kur) Anonymous, 2006a

Sübvansiyon uygulaması, buğday, ayçiçeği, mısır, patates, sebze ürünleri, kolza, pirinç, şeker pancarı, pamuk, damızlık hayvan yetiştirme ve ihracat sübvansiyonlarından oluşmaktadır. Bu ürünler içerisinde en büyük yeri 39.874 Milyon Bulgar Levası (BGL) ile buğday, ikinci olarak 17.021 Milyon BGL ile gen kaynaklarının araştırılmasına yönelik olarak gerçekleştirilen çalışmalar ve üçüncü olarak da 12.691 Milyon BGL ile ihracat sübvansiyonları oluşturmaktadır (Çizelge 5.9.).

Çizelge 5.9. Bulgaristan’da 2004 Yılı Hasat Dönemi İçin Ürünlere Verilen Doğrudan Destek Ödemeleri

(000 BGL)

Ürün Adı Toplam Doğrudan _Destek %

Buğday 39 874 46,51 Ayçiçeği 5 991 6,99 Mısır 5 084 5,93 Patates 1 046 1,22 Sebze 1 002 1,17 Kolza 231 0,27 Pirinç 128 0,15 Şeker Pancarı 181 0,21 Lepiska ve Pamuk 326 0,38 Üretimden Vazgeçme 495 0,58

Damızlık Hayvan Yetiştirme 1 669 1,95

NCAS’ın (National Clinical Assessment Service - Ulusal Klinik

Değerlendirme Servisi)Gen Kaynakları Araştırmaları için 17 021 19,85

İhracat Sübvansiyonu 12 691 14,80

TOPLAM 85 739 100,00

1 BGL (Bulgar Levası) = 0,81592 YTL (TCMB 26/10/2007 tarihli kur)

53

Kore, yeni “ Tarımsal ve Kırsal Kalkınma Yasa”sı ile tarım politikalarında değişiklik yapmıştır. Tarımda piyasa fiyat desteğinden uzaklaşıp, tarım politikalarını doğrudan ödemelere ve çevreye duyarlı tarıma yönlendirmiştir.

Bu amaçla geçmişe 2004 yılında 10 Milyon Güney Kore Won’u (KRW) olan geçmişe bağlı ödemeler bir önceki yıla göre 61 kat artarak 2005 yılında 614 Milyon KRW olmuştur (Çizelge 5.10).

Çizelge 5.10. Kore’de Tarıma Verilen Tahmini Destek Miktarları

(KRW million)

1990 1997 2003 2004 2005

Toplam Üretim Değeri 17.728 29.258 31.809 36.156 36.092

Üretici Destek Tahmini 13.589 19.167 20.544 23.729 23.874

Pazar Fiyat Desteği 13.068 18.024 18.780 22.177 22.063

Üretime Bağlı Ödemeler 0 0 0 0 0

Ekilen Alan/Hayvan Sayısına Bağlı Ödemeler 0 11 555 498 25

Geçmişe Bağlı Ödemeler 0 0 0 10 614

Girdi Kullanımına Bağlı Ödemeler 260 864 506 473 523

Girdi Kısıtlamalarına Bağlı Ödemeler 9 86 103 109 99

Toplam Tarımsal Gelire Bağlı Ödemeler 252 182 600 463 550

Diğer Ödemeler 0 0 0 0 0

% Üretici Destek Tahmini 74 63 61 63 63

Üretici Nominal Yardım Katsayısı 3,92 2,71 2,58 2,70 2,70

Genel Hizmetler Destek Tahmini 1.819 3.741 3.784 3.157 3.188

Toplam Üretim Değeri 15.490 23.223 24.629 26.983 27.141

100 KRW (Güney Kore Wonu) = 0,126 YTL ( YTL/USD, TCMB 26/10/2007 tarihli kur ; USD/KRW, Erişim Tarihi: 26/10/2007, Erişim Adresi: http://finance.yahoo.com/currency)

Anonymous, 2006c

Japonya, DGD uygulamasını Uruguay Raund görüşmelerinden sonra pirinç için uygulamıştır. Pirinç fiyatını düşürmüş ve bundan dolayı gelir azalmasına maruz kalan pirinç üreticilerine yeni çıkardığı yasa ile yaklaşık 60 Milyar Dolar tazminat ödeme olarak DGD yapmıştır. Ancak ödemeler doğrudan para olarak değil, pirinç üreticisinin gelirine dolaylı etki yapacak kırsal altyapı, tarımsal teknolojiyi geliştirme ve kredi biçiminde verilmiştir (Demirci, 2000).

Japonya, üretime bağlı olarak yapılan desteklemelerde giderek azalma görülmektedir. Buna göre, 1990 yılında 203,7 Milyar Yen olan destekleme, 2001 yılında 196,3 Milyar Yen ve 2005 yılında bir önceki yıla göre %13,12 azalarak 131,1 Milyar Yen’e düşmüştür.

Çizelge 5.11. Japonya’da Tarıma Verilen Tahmini Destek Miktarları

(Milyar ¥ ) 1990 1997 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Toplam Üretim Değeri 11 339,2 9 746,4 9 129,5 8 881,3 8 929,7 8 856,5 8 786,3 8 857,5 Üretici Destek Tahmini 6 202,5 5 607,5 5 841,7 5 347,7 5 545,5 5 587,1 5 339,0 5 222,4 Pazar Fiyat Desteği 5 548,5 5 016,2 5 258,4 4 750,0 4 963,6 5 038,6 4 856,7 4 747,5 Üretime Bağlı Ödemeler 203,7 172,4 176,5 196,3 185,1 171,5 150,9 131,1 Ekilen Alan/Hayvan Sayısına Bağlı

Ödemeler 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 4,2 8,2

Geçmişe Bağlı Ödemeler 0,0 0,0 33,0 33,0 33,0 23,0 17,2 23,2 Girdi Kullanımına Bağlı Ödemeler 277,7 285,9 244,8 218,2 196,1 175,1 175,4 171,9 Girdi Kısıtlamalarına Bağlı Ödemeler 172,6 133,0 129,0 150,2 167,7 179,0 134,7 140,5 Toplam Tarımsal Gelire Bağlı Ödemeler 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

Diğer Ödemeler 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

% Üretici Destek Tahmini 51,7 54,2 60,1 56,4 58,3 59,4 57,6 56,0 Üretici Nominal Yardım Katsayısı 2,1 2,2 2,5 2,3 2,4 2,5 2,4 2,3 Genel Hizmetler Destek Tahmini 1 361,1 1 836,1 1 451,8 1 433,6 1 412,9 1 437,2 1 465,0 1.332,0 Toplam Üretim Değeri 7.591,0 7 468,7 7 299,8 6 787,5 6 964,2 7 028,6 6 808,3 6.558,3 100 ¥ (Japon Yeni)= 1,0282 YTL (TCMB 26/10/2007 tarihli kur)

55