Kredi Desteği

Türkiye’de tarıma yönelik kredi politikasının esas gelişme gösterdiği dönem 1950 ve sonrası yıllar olmuştur. Bu dönemle birlikte faiz oranları diğer kredilere oranla yapay olarak düşük tutulmuş, böylelikle tarım sektöründe yaşanacak risklere karşı tarım sektörü koruma altına alınmıştır. 1980 sonrası gündeme gelen yeniden yapılanma politikaları

sonucunda, tarıma yönelik uygun koşullarla sağlanan finansman imkanı büyük ölçüde daralmaya başlamıştır (Eşiyok, 2004).

1995 yılından sonra, bütçede yer alan Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu’nda (DFİF) ürün alımlarının finansmanı için Tarım Satış Kooperatifleri Birliklerine ve Kamu İktisadi Teşebbüs’lerine (KİT) düşük faizli kredi kullandırılmıştır (Anonim, 2001).

Ancak 9 Aralık 1999 tarihli IMF Niyet Mektubu’nda verilen taahhütler çerçevesinde 2000 yılından sonra tarımsal kredilerde faiz oranları devlet tahvillerinin faiz oranları ile bağlantılı kılınmıştır.

Tarım kesiminde karşılaşılan kredi kullanımına ilişkin sorunlar yeniden kredi desteğini zorunlu kıldığından 2004/6840 Sayılı “Tarımsal Üretimin Geliştirilmesine Yönelik Düşük Faizli Yatırım ve İşletme Kredisi Kullandırılmasına İlişkin BKK” (26/02/2004 tarih ve 25385 sayılı RG) ile tarımda düşük faizli krediler tekrar uygulanmaya başlamıştır. Bu karar göre azami 12 ay vadeli ve azami 250 Milyar TL’ye kadar konularına göre değişik faiz oranlarında kredi verilebilecektir.

2005/9839 Sayılı “Üreticilerin finansman ihtiyaçlarının uygun koşullarda karşılanması, tarımsal üretimin geliştirilmesi, verimliliğin ve kalitenin artırılması amacıyla T.C. Ziraat Bankası A.Ş. ve Tarım Kredi Kooperatiflerince tarımsal üretime dair düşük faizli yatırım ve işletme kredisi kullandırılmasına ilişkin ekli Karar” (31/12/2005 tarih ve 26040 sayılı R.G.) ile işletme kredilerinde 18 ayı, yatırım kredilerinde ise 5 yılı geçmemek üzere , hayvansal üretim konusunda azami 500.000 YTL’ ye kadar, diğer kredi konularında ise azami 250.000 YTL’ ye kadar konularına göre değişik faiz oranlarında kredi verilmesine karar verilmiştir (bkz. Çizelge 7.8). Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarafından yayımlanan 2006/11 No’lu Tebliğ ile 2006/8 No’lu Tebliğ’in 18. maddesi’ne “Kanatlı sektöründe tavuk, hindi, ördek, kaz, devekuşu ve bıldırcın ile ilgili damızlık yumurtacı ve/veya damızlık broiler ve/veya kuluçkalık ve/veya yumurtacı ve/veya broiler yetiştiriciliği yapan işletmelerden; tavukçulukta 5.000 adet, hindicilikte 2.500 adet, ördek, kaz ve bıldırcında 1.000 adet, devekuşunda ise 100 adet ve üzeri kapasitelere sahip

65

işletmelere bio güvenlik önlemleri kapsamında kredi kullandırılır.” Eklenerek 2006 yılı içindeki kredi kullanım dönemine alınmıştır.

2006/11201 ve 2007/12012 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararları gereğince, tarımsal üretim konularına göre değişken olmak üzere T.C. Ziraat Bankası A.Ş. ve Tarım Kredi Kooperatiflerince cari tarımsal kredi faiz oranı üzerinden %25-60 oranında indirim yapılmaktadır. İşletme kredilerinde 18 ayı, yatırım kredilerinde ise 5 yılı geçmemek üzere hayvansal üretim konusunda azami 500.000 YTL’ ye kadar, diğer kredi konularında ise azami 250.000 YTL’ ye kadar konularına göre değişik faiz oranlarında kredi verilmesine karar verilmiştir (bkz. Çizelge 7.8).

03/05/2007 tarih ve 26511 sayılı R.G.’de yayımlanan 2007/12012 karar ile 01/05/2007 tarihinden geçerli olmak üzere “Tarla içi modern basınçlı sulama sistemleri (damla sulama, yağmurlama sulama) (yatırım), Diğer sulama sistemleri (derin kuyu açılması vb.) (yatırım) için kullanılacak kredilerde %60 indirim yapılması kararlaştırılmıştır.

Çizelge 7.5’e baktığımız zaman, 2002 yılında 83 bin çiftçiye 227 Milyon YTL, 2005 yılında 201 bin çiftçiye 2,161 Milyar YTL Kredi kullandırılmış iken, 2006 yılında (ilk 11 ay itibariyle) toplam 261 bin çiftçiye 3,295 Milyar YTL kredi kullandırıldığı görülmektedir. Bu miktarın %92’si sübvansiyonlu kredi olarak kullandırılmış ve 120 Milyon YTL kredi sübvansiyonu sağlanmıştır. Bu dönemde, kullandırılan krediler 2002 yılına göre 14 kattan fazla artmıştır (Eker, 2006; Anonim, 2007ı).

Çizelge 7.5. Türkiye’de Yıllara Göre Tarımsal Kredi Desteği Yıllar Kredi Desteği (Trilyon TL) İndeks

2002 227,00 100,00 2003 246,00 108,37 2004 1 076,00 437,40 2005 2 161,00 200,84 2006* 3 295,00 152,48 *Milyon YTL Anonim, 2007ı.

Çizelge 7.6 da ise yıllara göre kredilerin fon kaynakları görülmektedir. Buna göre Banka kaynaklı krediler de 2004 ve 2005 yıllarında artış olmasına karşın, fon kaynaklı kredilerde fazla bir artış gözlenmemiştir.

Çizelge 7.6. Türkiye’de Yıllara Göre Verilen Tarımsal Krediler

(Milyar TL) 2001 2002 2003 2004 2005 Ziraat Bankası Tarafından Verilen Tarımsal Krediler 2 948 493 2 884 151 3 562 027 4 016 910 5 283 969

Banka Kaynaklı Krediler Toplamı 769 492 599 647 533 771 1 293 079 2 300 242 Doğrudan Üreticilere Kullandırılan Krediler 541 308 443 934 454 739 1 220 362 2 208 145 Tarım Kredi Kooperatifleri 213 198 145 626 73 071 72 717 92 097 Banka Kaynaklı Diğer Krediler (Tohumculuk,

Bağımsız Tütün Satış Koop. vb.) 14 986 10 087 5 961 - - Fon Kaynaklı Krediler 2 179 001 2 284 504 3 028 256 2 723 831 2 983 727

Anonim, 2007i.

Tarımsal kredi faizleri 2002 yılında % 59 iken, 2006 yılına gelindiğinde % 17,5’e indirilmiştir (Çizelge7.7). Ayrıca, bazı tarımsal yatırım ve işletme kredilerinde faiz oranları % 25-60 arasında sübvanse edilerek kullandırılan kredilerin faiz oranları % 7-13 aralığına çekilmiştir .

Çizelge 7.7. Türkiye’de Yıllara Göre Tarımsal Kredi Faiz Oranları Yıllar Tarımsal Kredi Faiz Oranları (%) İndeks

2002 59,00 100,00 2003 39,00 66,10 2004 28,00 71,79 2005 20,00 71,43 2006 17,50 87,50 Anonim, 2007ı.

Çizelge 7.8. de T.C. Ziraat Bankası’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiftçiler tarafından tarımsal amaçlı kullanılan kredilere, cari tarımsal kredi faiz oranlarına uygulanacak indirim oranı ve indirimli kredi faizi görülmektedir.

67

Çizelge 7.8. Türkiye’de 2006/11201 ve 2007/12012 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararları Gereğince, Tarımsal Üretim Konularına Göre Ziraat Bankası’nın Uyguladığı İndirimli Faiz Oranları

Kredi Konuları Cari Tarımsal Kredi Faiz Oranı (%) Uygulanacak İndirim Oranı (%) İndirimli Faiz Oranı (%) İYİ TARIM UYGULAMALARI

İyi tarım uygulamaları (işletme - yatırım) 17,50 60 7,00 ORGANİK TARIM

Organik tarım (işletme - yatırım) 17,50 60 7,00

Organik girdi üretimi (işletme - yatırım) 17,50 60 7,00 SERTİFİKALI TOHUM KULLANIMI/SERTİFİKALI TOHUM, FİDE VE MEYVE FİDANI

ÜRETİMİ/KULLANIMI

Sertifikalı tohum ve fide kullanımı (işletme) 17,50 60 7,00 Sertifikalı tohum ve fide üretimi (işletme - yatırım) 17,50 50 8,75 Sertifikalı meyve fidanı üretimi/kullanımı (işletme - yatırım) 17,50 50 8,75

ARGE

Tarımsal AR - GE (yatırım) 17,50 40 10,50

HAYVANSAL ÜRETİM

Süt sığırcılığı (işletme - yatırım) 17,50 60 7,00

Büyükbaş hayvan yetiştiriciliği (sığır - manda) (işletme - yatırım) 17,50 40 10,50 Küçükbaş hayvan yetiştiriciliği (koyun - keçi) (işletme - yatırım) 17,50 40 10,50 Kanatlı sektörüne yönelik bio güvenlik (işletme) 17,50 60 7,00

Arıcılık (işletme) 17,50 40 10,50

TARIMA DAYALI İHTİSAS ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİNDE YAPILACAK HAYVANSAL ÜRETİM FAALİYETİ

Besicilik (işletme - yatırım) 17,50 60 7,00

Süt hayvancılığı (işletme - yatırım) 17,50 60 7,00

SU ÜRÜNLERİ

Su ürünleri yetiştiriciliği (işletme - yatırım) 17,50 50 8,75 TARIMSAL SULAMA

Tarımsal sulama (yatırım) 17,50 60 7,00

TARIMSAL MEKANİZASYON

Tarımsal mekanizasyon (traktör - biçerdöver hariç) (yatırım) 17,50 30 12,25 KONTROLLÜ ÖRTÜALTI TARIMI

Kontrollü örtü altı yetiştiriciliği (işletme - yatırım) 17,50 40 10,50 İHRACATI YAPILAN DOĞAL ÇİÇEK SOĞANLARININ ÜRETİMİ

İhracatı yapılan doğal çiçek soğanlarının üretimi (işletme - yatırım) 17,50 50 8,75 TIBBİ AROMATİK BİTKİ YETİŞTİRİCİLİĞİ

17,50 40 10,50

DİĞER İŞLETME VE YATIRIM KREDİLERİ

17,50 25 13,13

TARIMSAL SULAMA (Münhasıran T.C.Ziraat Bankası A.Ş. tarafından kullandırılacaktır.) Tarla içi modern basınçlı sulama sistemleri (damla / yağmurlama

sulama - yatırım) 17,50 100 0,00

Diğer sulama sistemleri (derin kuyu açılması vb. - yatırım) 17,50 60 7,00

Anonim, 2007h. Anonim, 2007k.