Hayvancılık Teşvikleri

Tarım politikalarında reform kapsamındaki bir diğer düzenleme de ülke hayvancılığının geliştirilmesine yönelik olarak 2000/467 sayılı “Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkında BKK” dır (10/05/2000 tarihli ve 24045 sayılı RG). Uygulama beş yıllık olup 2000-2004 yılları arasını kapsamaktadır. Kararname yem bitkileri üretiminin teşviki, belgeli damızlık sığırların teşviki, suni tohumlama teşviki, yeni kurulacak suni tohumlama ekiplerinin teşviki gibi konuları düzenlemektedir. 2000/467 sayılı Karar kapsamında yer alan destekleme politikası araçlarının başlıcaları şu şekilde özetlenebilir:

I. Yem bitkileri üretim projelerinin nakliye, ilaç ve gübre bedelleri hariç, çok yıllık yem bitkileri ekilişlerinde birinci yıl yatırım giderleri ve uygun görülen işletme giderlerinin %35’i, ekiliş alanları ile uyumlu alet ve makine alım giderlerinin %30’u, tek yıllık yem bitkilerinde ise uygun görülen işletme giderlerinin ve ekiliş alanları ile uyumlu alet ve makine alım giderlerinin %20’si doğrudan üreticilere ödenir.

II. 2000/1464 sayılı BKK ile (25.11.2000 tarih ve 24241 sayılı RG) 2000/467 sayılı BKK’nda yapılan değişiklikle besi hayvanı ve kaba yem için de destekleme kararı alınmış olup, erkek besi hayvanı başına (en az 5 en fazla 50 baş için) ve kullanılan kaba yem miktarına bağlı olarak üreticiye Bakanlıkça belirlenen miktarlarda doğrudan destekleme yapılması öngörülmüştür. Ancak bu desteklemeden her hayvancılık işletmesi bir kez yararlanması koşulu ile destekleme 31/12/2000 tarihine kadar devam ettirilmiştir.

III. 5 yıllık süre içerisinde toplam 100 bin başı geçmemek koşulu ile yurt içinde çiftçi veya Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) tarafından yetiştirilen ve TKB tarafından damızlık belgesi veya sertifika verilmiş kültür ırkı damızlık gebe düveleri satın

91

alan üreticilere hayvan fiyatının %30’u, saf ırk sertifikasına sahip kültür ırkı süt sığırları için ise bu fiyatın %15’inin doğrudan ödenmesi kararı alınmıştır (2000/467 Sayılı BKK).

IV. 5 yıl içerisinde 10 milyon başı geçmemek kaydıyla suni tohumlama yaptıran yetiştiricilere 2000/467 sayılı BKK’na dayanılarak 2003/16 sayılı Tebliğ ile kalkınmada öncelikli illerde ve işletmelerde suni tohumlama bedelinin %50’sinin, diğer illerde ise %25’inin teşvik primi olarak ödenmesi kararlaştırılmıştır,

V. 2000/467 sayılı BKK gereğince, gerçek ve tüzel kişi ve kuruluşlarca yeni kurulacak suni tohumlama ekiplerinin demirbaş malzeme bedellerinin kalkınmada öncelikli illerde %50 si, diğer illerde %25 i teşvik primi olarak ödenir.

VI. 2000/467 sayılı BKK’nın 2003/16 Sayılı Uygulama Esasları Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair 2004/7 Tebliğe (28.02.2004 tarih ve 25387 sayılı RG) göre soy kütüğüne kayıtlı sığırlardan suni tohumlama sonucu doğan buzağılara 2004 yılı için 60 Milyon TL ve önsoy kütüğüne kayıtlı sığırlardan suni tohumlama sonucu doğan buzağılara 2004 yılı için 30 Milyon TL teşvik primi ödemesi yapılır.

VII. 2000/467 sayılı BKK’nın 2004/13 Sayılı Uygulama Esasları Tebliğinde Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ (01/04/2004 tarih ve 25420 sayılı RG) ile 2004 yılı için hastalıklardan arı işletmeler de hayvan başına ödenecek tutar 40 Milyon TL olarak belirlenmiştir. Destekleme sadece Edirne, Kırklareli, Tekirdağ illeri ile İstanbul ve Çanakkale illerinin Avrupa yakasında kurulu bulunan süt hayvancılığı işletmelerinde uygulanacaktır. Daha sonraki yıllar da destekleme için yeni uygulama bölgeleri Bakanlıkça belirlenecektir. Desteklemeden faydalanabilmek için son iki yılda Brucelloz ve son bir yılda tuberküloz hastalıklarının işletmede görülmemiş olması ve işletmelerdeki sütün çift cidarlı kazan, pastorizatör veya Ultra Yüksek Isı (UHT) sistemine sahip, süt ürünleri imal eden süt işleme tesislerine satıldığının belgelenmesi şartı aranmaktadır.

VIII. 2004/13 sayılı Tebliğ ile “Hastalıktan Ari” sertifikası alan işletmelerden elde edilen beher litre süt için ayrıca %50 oranında ilave süt teşvik primi ödenmesi karara bağlanmıştır (01.04.2004 tarih ve 25420 sayılı RG).

IX. 2000/467 sayılı BKK’nda Değişiklik Yapılmasına Dair 15/10/2001 tarihli ve 2001/3170 sayılı BKK (14/11/2001 tarih ve 24583 sayılı RG) ile çift cidarlı kazana, pastorizatör veya UHT sistemine sahip, süt ürünleri imal eden süt işleme tesislerine süt satan üreticilere, beher litre süt için 20 bin TL süt desteklemesi ödenmesi kararı alınmıştır.

Aynı vasıftaki süt işleme tesislerine süt satan soy kütüğüne kayıtlı işletmelere beher litre süt için 40.000 TL süt teşvik primi ödenmesi kararlaştırılmıştır.

X. Bakanlıkça üretim izni verilmiş işletmelerden o yıla ait üretim sezonu boyunca ana arı satın alarak kullanan üreticilere ana arı başına doğrudan destekleme ödemesi yapılmaktadır. 2003/16 sayılı uygulama Esasları Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğe (2004/7) (28/02/2004 tarih 25387 sayılı RG) göre 2004 yılı için ana arı başına 5 Milyon TL, desteklemeden yararlanacak arıcının Arı Yetiştiricileri Birliği üyesi olması halinde ise bu destek ana arı başına 10 Milyon TL’dir.

XI. 2000/467 sayılı BKK’nın 2003/16 Sayılı Uygulama Esasları Tebliği ile Su Ürünleri Yetiştiricilik Belgesine sahip olan alabalık, çipura ve levrek yetiştiricilerine destekleme ödemesi yapılmaktadır. 2000/467 Sayılı BKK'nın 2004/13 sayılı “2003/16 sayılı Uygulama Esasları Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ” (01/04/2004 tarih ve 25420 sayılı RG) ile 2004 yılı için su ürünleri desteklemeleri çipura, levrek ve alabalık için 400 bin TL/kg olarak belirlenmiştir.

XII. 23/03/2000 ve 2000/467 sayılı kararnameye, 2004/7299 sayılı “Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına ilişkin Karar” ile 15/5/2004 - 15/11/2004 tarihleri arasında, 11/09/2000 tarihli ve 24167 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Kırmızı Et ve Et Ürünleri Üretim Tesislerinin Kuruluş, Açılış, Çalışma ve Denetleme Usul ve Esaslarına Dair Yönetmeliğe” göre ruhsatlı kombinalara ve mezbahalara kesim yaptıran yetiştiricilere, 190 kg ve üstü karkas ağırlığına ulaşmış erkek sığır karkas ağırlığının beher kilogramı için 1.000.000 TL et teşvik primi ödenmesine karar verilmiştir. 2004/37 sayılı (23/10/2004 tarih ve 25622 sayılı RG.) Tebliğ ile teşvik primi 500.000 TL olarak belirlenmiştir.

2005/8503 No’lu “Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkında Karar (24/02/2005 tarih ve 25737 sayılı RG.)” ile

I. Yem bitkileri ve sertifikalı yem bitkileri tohum üretimi yapan, II. Kültür ırkı damızlık düve satın alan,

III. Suni tohumlama sonucu doğan buzağılardan soy kütüğüne ve ön soy kütüğüne kayıtlı olan hayvan başına,

93

V. Çift cidarlı kazana, pastorizatör veya UHT sistemine sahip süt ürünleri imal eden işleme tesislerine süt satan üreticilere, kendi öz kaynakları ile işletmesine sabit süt sağım ünitesi kurarak ve soğutma tankı koyarak sanayiye aktarılacak sütte belirli kalite ve hijyen kriterlerine uygun üretim yapan üreticilere,

VI. TKB’dan ruhsatlı kombina ve mezbahalarda kesim yaptıran üreticilere,

VII. Hastalıktan ari bölge oluşturmak üzere Trakya Bölgesinde TKB’nce çıkarılacak tebliğde belirtilen kriter ve özelliklere sahip sığır işletmelerine,

VIII. Hayvan hastalıkları ile mücadele çerçevesinde Bakanlıkça her yıl belirlenen programlı aşılamalar için Bakanlıkça belirlenecek uygulayıcılara,

IX. Bakanlıkça yapılacak sözleşme kapsamında; hayvansal orijinli gıda kontrollerinde etkinliğin sağlanması, hayvan hastalıklarıyla mücadele, mezbaha ve denetim hizmetlerinin iyileştirilmesi amacı ile Bakanlığın belirlediği bölge ve işletmelerde veteriner hekim çalıştıran,

X. Hayvan gen kaynaklarının korunması amacı ile Bakanlıkça uygulanan programa katılan çiftçilere büyükbaş ve küçükbaş hayvanlarda farklı olmak üzere hayvan başına doğrudan ödeme yapılır.

XI. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nca üretim izni verilmiş işletmelerden o yıla ait üretim sezonu boyunca ana arı satın alarak kullanan üreticilere, birlik üyesi olanlara daha fazla olmak üzere ana arı başına doğrudan destekleme ödemesi yapılır. Kriterleri tebliğ ile belirlenecek süzme bala satış faturası veya müstahsil makbuzu üzerinden beher kilogram için prim ödenir. Polinasyon sağlamak amacı ile Bombus arısı satın alarak kullanan üreticilere koloni başına destekleme ödemesi yapılır.

XII. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'ndan su ürünleri yetiştiricilik belgesi alan gerçek ve tüzel kişilere; alabalık, levrek ve çipura balıkları ile bunlara ödenen miktarlardan farklı olmak üzere yeni türlere, beher kilogram başına su ürünleri yetiştiriciliği destekleme primi ödenir. Ayrıca, denizlerde ve iç sularda su ürünleri yetiştiriciliğinde kullanılmak üzere yavru alanlara ve kendi işletmesinde büyütmek üzere yavru balık üretenlere, adet üzerinden destekleme primi ödenir.

2005/47 sayılı tebliğ ile Kümes hayvanlarında tavuk vebası (Avian influenza) hastalığı ile mücadele kapsamında hastalık görülen ve/veya görülme riski bulunan

bölgelerde kümes hayvanı ve/veya kümes hayvanı maddelerinin itlaf ve imha edilmesinde üreticilerin katılımcılığını teşvik etmek, hastalık bildirimlerinin hızlı yapılmasını temin etmek ve hastalığın yayılmadan kontrol altına alınmasını sağlamak amacıyla çiftçilere destekleme verilmesine karar verilmiştir.

Ayrıca 2005/26 sayılı “Mezbaha ve Kombinalarda Sağlıklı Üretimi Teşvik Amacıyla Çalışacak Veteriner Hekimlerin Desteklenmesine Dair Uygulama Tebliğ” ile Ruhsatlandırılmış mezbaha ve kombinalarda görev yapan, ilgili merci ile sözleşme yapmış veteriner hekimlerin desteklenmesine karar verilmiştir.

I. 2006/14 No’lu “Yumurtacı Çıkma Tavukların Kesilmesi, Rendering Tesislerinde Değerlendirilmesi İle Yetiştiricilerinin ve Tesis Sahiplerinin Desteklenmesine Dair Tebliğ” ile Bakanlıktan çalışma izni almış yumurtacı çıkma tavuk kesimi yapan kanatlı hayvan kombina ve kesimhaneleri ile rendering tesis sahipleri ve yumurta üretimi yapan yetiştiricilerin desteklenmesi sağlanmıştır. 2006/4 No’lu " Çıkma Yumurtacı Tavukların İmhası ve Yetiştiricilerinin Desteklenmesine Dair Tebliğ” ile Yumurta tavukçuluğu yapan işletmelerdeki çıkma yumurta tavuklarının itlaf ve imhasını yapan üreticilerin desteklenmesine karar verilmiştir.

II. 2007/10 No’lu “Sözleşmeli Besiciliğin Desteklenmesine Dair Uygulama Tebliği” ile Et ve Balık Kurumuna ait kombinalarda 190 Kg. ve üzeri karkas ağırlığına sahip, en fazla 3 yaşında ve besi kombinasyonları asgari %55 randımanlı erkek sığır kestiren ve Tarım Kredi Kooperatifleri ile sözleşmeli besicilik yapan 28 ildeki (Adıyaman, Ağrı, Ardahan, Artvin, Batman, Bayburt, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Gümüşhane, Hakkari, Iğdır, Kars, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Mardin, Muş, Siirt, Sivas, Şanlıurfa, Şırnak, Tunceli, Van) Tarım Kredi Kooperatifi ortağı yetiştiricilere, karkasın tartılması sonucu bu kilograma isabet eden miktar üzerinden destekleme primi ödenir.

III. En son 2007/20 No’lu “Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkında Uygulama Esasları Tebliğ” ile Türkiye’nin hayvancılığının geliştirilmesi ve hayvansal üretimin artırılması amacıyla, kaliteli kaba yem açığının kapatılması için yem bitkileri ekilişleri ve sertifikalı yem bitkileri tohumluğu üretiminin teşvik edilmesi, genetik ıslahı daha etkili ve yaygın hale getirmek için suni tohumlama ile soy kütüğü kayıtları tutulması ve belgeli

95

damızlık kullanımının teşvik edilmesi, hayvan varlığımız içerisinde genetik yönden ilerleme sağlayarak üstün verimli hayvanlar elde etmek ve suni tohumlama oranını yükseltmek için, suni tohumlama uygulamasının ve soy kütüğü ve ön soy kütüğü sistemine kayıtlı hayvanlardan suni tohumlama sonucu doğan buzağıların desteklenmesi, küçükbaş hayvancılığın geliştirilmesi ve kayıt altına alınması, ipekböcekçiliğinin ve tiftik üretiminin desteklenmesi, ana arı ve bombus arısı kullanımının, süzme bal ve su ürünleri üretiminin artırılması, sanayinin talep ettiği kaliteli süt ve et temininin desteklenmesi, hastalıklardan ari işletme ve bölge oluşturulması için hayvancılık işletmelerinin desteklenmesi, besicilik sektöründe istikrarın sağlanmasını, hayvansal üretim ve verimin arttırılarak maliyetlerin düşürülmesi, kaçak ve kontrolsüz kesimlerin önlenmesi, Bakanlıkça ruhsatlandırılan kombina ve mezbahalarda kesimin teşvik edilmesi ile buralarda kesilen hayvan sayılarının artırılması, canlı hayvan ve hayvansal ürünlerin daha sağlıklı bir şekilde muayenelerinin yapılması ve hijyen kuralları içinde üretimlerini sağlayarak insan ve hayvan sağlığını korumak, sağlıklı ve güvenilir ürünler elde edilmesi, hayvan kimlik sisteminin geliştirilmesi, yerli hayvan gen kaynaklarının korunması ve geliştirilmesi ve hayvan hastalıkları ile mücadele gibi hususlardan üreticilerin desteklenmesine karar verilmiştir.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın 2006-2010 yıllarını kapsayan beş yıllık dönemde, hayvancılık faaliyetlerinde ırk ıslahı, kaba yem üretiminin artırılması, verimliliğin artırılması, işletmelerin ihtisaslaşması, işletmelerde hijyen şartlarının sağlanması, hayvan sağlığı ve refahı, hayvan kimlik sisteminin teşviki, hayvansal ürünlerin işlenmesi ve pazarlanması ile bunlarla ilgili kontrol, takip ve standartların iyileştirilmesi amacıyla mevcut destekleme araçlarına ek olarak et primleri, pazarlama destekleri, hayvancılık işletmelerinin modernizasyonu destekleri ile çevresel önlemlere yönelik tedbirler uygulamaya konulacaktır. Su ürünleri üretiminin artırılması amacıyla, içsu ve deniz balıkçılığının geliştirilmesi, avcılığın kontrolü ve desteklenmesi, işletmelerin kurulması ve modernizasyonu, su ürünleri işleme tesislerinin iyileştirilmesine yönelik desteklemeler yapılacaktır.

Yeni destekler yoluyla hayvancılık alt sektöründe ihtisaslaşmış hayvancılık işletmelerinin sayısının artırılması da sağlanacaktır. Uygulamanın kapsamının genişlemesi

sonucunda hayvancılık desteklerinin tarım destekleme bütçesi içindeki payının %12 seviyesine yükselmesi hedeflenmektedir (Anonim, 2005ı).

Çizelge 7.22’de 2002-2006 yılları arasında yapılan hayvancılık destek ödemeleri görülmektedir. 2002 yılında 75 Trilyon TL olan ödeme, en son 2006 yılı itibariyle 661 Milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. 2007 yılı için öngörülen destekleme tahmini 711 Milyon YTL’dir. Tarım ve Köyişleri Bakanlığın 2008 yılı için programladığı destekleme miktarı ise 731 Milyon YTL’dir.

Çizelge 7.22. Türkiye’de Yıllara Göre Verilen Hayvancılık Destek Ödeme Miktarları Yıl Destekleme Miktarı (Trilyon TL) İndeks

2002* 75,00 100,00 2003* 126,00 168,00 2004* 209,00 165,87 2005* 345,00 165,07 2006** 661,00 191,59 2007(1) ** 711,00 107,56 2008(2) ** 731,00 102,81 (1) Tahmin (2) Program *Anonim, 2006a.

**Anonim, 2007a. (Milyon YTL)