Tobruk Asker Hastanesi’nin Kuruluşu ve Çalışmaları

173

Hassas terazi 2 adet

Gaz İyodoform (ağrı kesici ve antiseptik ilaç (ojenol) emdirilmiş gazlı bez)

200 m.

Konyak 5 sandık

Büstiri 5 adet

Nazım Bey, 24 Mayıs 1912’de, Bingazi Genel Komutanlığına bir telgraf çekerek malzeme sevkiyle ilgili gelişmeleri bildirmiştir. Buna göre Sellum’dan hareket eden doktorlar, beraberinde 2 motosiklet, 2 sandık tutya⁹¹⁹ ve Derne’den istenen 5 sandık tıbbi malzeme ile Tobruk’a gitmek üzere yola çıkmışlardır.⁹²⁰

Bingazi bölgesindeki düzenlemelerle Tobruk’ta 30 Yataklı Alay Hastanesi⁹²¹ kurulmuş ve hastanenin baştabipliğine Kolağası Hüseyin Bey⁹²² getirilmişti.⁹²³ Aşağıdaki başlıkta bu hastanenin kuruluşu ve faaliyetleri görülmektedir.

174

Hadura’ya gitmek üzere 19 Mart 1912’de Sellum’dan hareket etmişti. Tobruk Komutanı Ethem Paşa, Bingazi Kuvvetleri Genel Komutanı Enver Bey’e 20 Mart 1912’de bir telgraf çekerek, Manastır Sağlık Heyeti’nin Tobruk’ta görevlendirilmesini istemiştir.⁹²⁶

Ethem Paşa’nın talebini değerlendiren Enver Bey, Manastır Sağlık Heyeti’nin gelmesiyle birlikte Tobruk’ta bir asker hastanesi tesis edilmesine 11 Nisan 1912’de karar vermiştir. Bu gelişme sonrasında Manastır Sağlık Heyeti, Tobruk Hastanesinin kurulmasında görev almıştır. Hastanenin kuruluşuna baştabip olarak Operatör Kolağası Hüseyin Hüsnü Bey (Sivaslı), tayin edilirken Dr. Fikret Tahir Bey de bu hastanede görevlendirilmiştir. Manastır Sağlık Heyetinin kendi malzemesi ile OHAC Sağlık Heyeti’nden kalan çadırlar ve malzemeler kullanılarak 30 yataklı bir hastane kurulmuştur. Tobruk’ta kurulan bu hastanenin idaresi Ordu tarafından sürdürülürken hizmetlerin, askerler ve gönüllüler tarafından yapılması sağlanmıştır. Hastanenin kuruluşu tamamlandıktan sonra geri kalan malzemeler listelenerek Bingazi Hastanesine gönderilecektir.⁹²⁷

OHAC Sağlık Heyetinden kalan malzeme ile Manastır HA Heyetinin noksanları tamamlanmış ve kalan malzeme Muhile’ye gönderilmiştir. Bununla beraber bazı malzemelerle ilgili sorunlar çıkmıştır. Nazım Bey, İskenderiye’den sipariş edilen eşyanın 15 Nisan 1912’de gelmesiyle kullanılmaz durumdaki mutfak eşyaları ile battaniyelerin yerine yenilerin konulacağını ve malzeme konusunda sorunların aşılacağını bildirmiştir. Enver Bey, Tobruk Hastanesi Baştabipliğine getirilen Dr.Hüseyin Hüsnü Bey’e emir göndererek kullanılmaz durumda olduğu bildirilen malzemeye bakmasını istemiştir. Dr. Hüseyin Hüsnü Bey, bu malzemeden işe yararları seçip ayıracak Mısır’dan gelecek eşyanın miktarını ve cinsini listeleyerek gönderecektir.⁹²⁸

Tobruk’ta kurulan hastane, sağlık hizmetlerinin devamında önemli bir yer tutmuştur. Aylık masrafı 100 liraya yaklaşan hastanenin giderleri, Ordu tarafından karşılanmıştır. OHAC adına işletilmesi düşünülen hastanede çalışan personel mevcudu yeterli olduğundan başkaca doktora gerek duyulmamıştır. Tobruk

926 ATASE Arşivi, OİH Kol., Kls. 59, Ds. 285, Fhr. 2.

927 ATASE Arşivi, OİH Kol., Kls. 59, Ds. 285, Fhr.3-5.

928 ATASE Arşivi, OİH Kol., Kls. 59, Ds. 285, Fhr.2-16.

175

Hastanesiyle ilgili olarak OHAC Genel Merkezine bir telgraf çekilmiştir. Ordu, hastanenin OHAC adına işletilmesini düşünmektedir. Mevcut şartlarda yalnızca eksilen tıbbi malzemenin tamamlanmasına ihtiyaç vardır. Bu ihtiyacın OHAC tarafından tedariki istenmiştir.⁹²⁹

Temmuz ayı başından itibaren hastanenin OHAC adına idare edileceği Tobruk Komutanlığına bildirilmiştir. Bu gelişme daha önce yapılan yazışmanın OHAC tarafından olumlu yanıtlandığını göstermektedir. Yine bu yazışmada Fikret Bey ve diğer çalışanların tahsisatlarının Ordu tarafından karşılanacağı belirtilmiş, masraf cetvellerinin her ay sonunda düzenli olarak gönderilmesi için gerekli işlemlerin yapılması istenmiştir.⁹³⁰

Tobruk’ta faaliyet gösteren hastanenin vaka istatistiklerine göre hastanede tedavi gören, sünnet edilen ve çiçek aşısı uygulanan hasta sayısı 2100 civarındadır.

Ayaktan ve yatarak tedavi edilen hastalara ilişkin veriler Bingazi Bölgesinde Görülen Sağlık Sorunları başlığı altında ele alınmıştır.⁹³¹

2.2.4.1. Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin (OHAC) Bingazi Murahhası Dr. Fikret Tahir Bey

OHAC Bingazi Sağlık Heyeti üyesi olarak Bingazi’ye gelen ve gönüllü olarak bölgede kalan Dr. Fikret Tahir Bey önemli görevlerde bulunmuştur. Tobruk Hastanesi kadrosunda yer almış, bu hastanenin OHAC’ye bağlı olarak faaliyet göstermesiyle birlikte OHAC’nin temsilcisi durumuna gelmiştir. Sonradan OHAC’nin Bingazi Murahhaslığına getirilerek bölgeye gelmesi beklenen üç seyyar hastaneyle ilgili işlemlerde OHAC adına yetkili kılınmıştır. Aşağıda Dr. Fikret Bey’le ilgili bazı yazışmalar görülmektedir.

Harbiye Nezaretine 12 Nisan 1912’de Dr. Fikret Bey’in durumuyla ilgili bir yazı gönderilmiştir. Tıp Fakültesi asistanı Dr. Fikret Bey’in kendi isteği ile Bingazi’de kalarak orduya katılmış halen göreve devam etmektedir.Tıp Fakültesi’ndeki kadrosunun saklı kalması için Tıp Fakültesine bilgi verilmesi gerekmektedir.⁹³²

929 ATASE Arşivi, OİH Kol., Kls. 59, Ds. 285, Fhr. 2-53.

930 ATASE Arşivi, OİH Kol., Kls. 59, Ds. 285, Fhr. 2-64.

931 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu No. 148, Belge No. 48.3.

932 ATASE Arşivi, OİH Kol, Kls. 59, s. 285, Fhr. 2-15.

176

Dr. Fikret Bey’in durumu, 7 Mayıs 1912’de Harbiye Nezareti vasıtasıyla OHAC Genel Merkezine bildirilmiştir. Bingazi’deki görev süresini doldurarak geri dönen OHAC Sağlık Heyeti yerine, mevcut doktorlarla bir asker hastanesi kurulmuş ve Dr Fikret Bey bu hastanede görevlendirilmiştir.⁹³³

Dr. Fikret Bey’in idari açıdan nereye bağlı olacağı konusu sorun olmuştur. 6 Temmuz 1912’de OHAC Genel Merkezi tarafından Cemiyetinin Bingazi Bölgesi Murahhaslığına getirilmiştir.⁹³⁴ 9 Temmuz 1912’de OHAC Genel Merkezi’ne çekilen bir telgrafla, Dr Fikret Bey’in ordu personeli olarak kalmak arzusunda olduğu belirtilmiştir. Yine de Tobruk’ta bulunan hastaneye ilişkin masraf cetvelleri her ay sonunda OHAC’ye gönderilecek ve hastane OHAC adına idare edilecektir.⁹³⁵

OHAC, Bingazi murahhası olarak görevlendirdiği Dr. Fikret Tahir Bey’e, 25 Eylül 1912’de bir talimat göndermiştir. Talimat doğrultusunda Bingazi bölgesine Londra’dan gelmesi beklenen üç hastane teşkilatının bulunduğu anlaşılmaktadır. Dr Fikret Tahir Bey’in bu hastanelerle ilgili işlerden sorumlu olacağı talimatta belirtilmiştir. Bu hastanelerde görev yapacak personelin BKGK tarafından görevlendirileceği ve tahsisatlarının verileceği bildirilmiştir. BKGK, bu hastanelere masrafları için aylık 100 lira tahsisat çıkaracaktır. Hastanelerde sarf edilen malzemeler, OHAC Genel Merkezine bildirilecek ve ihtiyaç duyulan malzemeler istenecektir. İngiltere’den getirtilen hastanelerin kurulacağı yerler, Komutanlıkla yapılan görüşmeler neticesinde belirlenecektir. Hastanelerde görevlendirilecek personel seçimi Komutanlıkla birlikte yapılacaktır. Seçilen personelle ilgili evraklar düzenli şekilde tutularak Genel Merkeze gönderilecektir. Hastanelerde ameliyat edilecek personele ilişkin resmi raporların bir sureti, hastanede saklanırken bir sureti de Harbiye Nezaretine gönderilecektir. Hastanelerin idaresi, hastane başhekimlerinin yetkisinde olmakla beraber gereken idari heyetlerin kurulması Dr. Fikret Bey tarafından sağlanacak, idari anlamda Genel Komutanlıkla iletişim halinde olunacak ve kurulacak hastanelerin teftişi yapılacaktır.⁹³⁶

933 ATASE Arşivi, OİH Kol, Kls. 59, s. 285, Fhr. 2-31.

934 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu No.148, Belge No.48.

935 ATASE Arşivi, OİH Kol, Kls. 59, s. 285, Fhr. 2-66.

936 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu No.148, Belge No. 47.

177

Mısır Osmanlı Fevkalade Komiserliği seyyar hastane takımlarından birincisinin yola çıkarıldığını BKGK’ya bildirmiştir.⁹³⁷ Harbiye Nezaretine de konuyla ilgili bilgi verilmiştir. 31 Ağustos 1912 tarihli yazıda, Londra’dan satın alınan hastane takımının MHAC vasıtasıyla İskenderiye’den Derne’ye gönderildiği bildirilmiştir.⁹³⁸ Bu bilgilendirme sonrasında Erkan-ı Harbiye-yi Umumiye Dairesi (Genelkurmay Başkanlığı), Londra Büyükelçiliğine, OHAC Genel Merkezine ve Sağlık Dairesine 17 Eylül 1912’de bilgilendirme yazısı göndermiştir.⁹³⁹ OHAC Bingazi Bölgesi Murahhası Dr. Fikret Bey, 28 Eylül 1912’de BKGK’ya bir telgraf çekerek gönderilen hastane takımıyla ilgili talimat istemiştir.⁹⁴⁰

Yapılan tüm çalışmalara rağmen Bingazi’ye gönderilmek üzere satın alınan seyyar hastaneler planlanan yerlere ulaştırılamamıştır. Barış Antlaşmasından sonra Bingazi’ye gönderilmesine gerek kalmayan hastaneler Mısır’da bırakılmış, İstanbul’a da getirilememiştir. Bu hastaneler görünüşte MHAC envanterine mal olarak kaydedilmiş ve bunların sonradan İstanbul’a getirilmesi planlanmıştır. Mısır Fevkalade Komiserliği ile MHAC arasında hastanelere ilişkin yazışmalar yapılmıştır.

MHAC, söz konusu hastanelerin Dr Raci Bey ve Dr. Ali İbrahim Bey’den oluşan bir heyete emanet edilerek İstanbul’a gönderildiğini bildirmiştir. Yerine ulaşmayan bu hastanelerin akıbeti, Levazımat-ı Umumiye Reisliği (Lojistik Komutanlığı) tarafından da araştırılmıştır. 27 Mart 1914 tarihinde OHAC Genel Merkezine hastanelerin gelip gelmediği ve gelmiş ise nerelerde muhafaza edildiği sorulmuştur.

Bu yazışma, 27 Mart 1914 tarihi itibariyle hastanelerin henüz bulunamadığını göstermektedir.⁹⁴¹

1912 yılı Ekim ayı sonuna kadar Tobruk Hastanesinde görev yapan Dr. Fikret Tahir Bey, barış antlaşmasını imzalanması sonrasında Bingazi Mutasarrıflığı ve Genel Komutanlığından aldığı emir üzerine geri dönmek için hazırlıklara başlamış⁹⁴²

937 ATASE Arşivi, OİH Kol., Kls. 59, Ds. 285, Fhr. 3-17.

938 ATASE Arşivi, OİH Kol., Kls. 39, Ds. 176, Fhr. 3-14.

939 ATASE Arşivi, OİH Kol., Kls. 39, Ds. 176, Fhr 3-15.

940 ATASE Arşivi, OİH Kol., Kls. 59, Ds. 285, Fhr. 2-98.

941 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu No. 333, Belge No. 1

942 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu No.148, Belge No.48.

178

ve 11 Aralık 1912 (28 Teşrin-i sani 328) tarihinde Tobruk’tan ayrılarak İstanbul’a dönmüştür.⁹⁴³

2.2.5. İttihat ve Terakki Cemiyeti Trablusgarp Muavenet-i Milliye Şubesi (İTC