Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti (OHAC) Trablusgarp Sağlık

OHAC Trablusgarp Sağlık Heyeti Aziziye’ye ulaştığında çok sayıda yaralı bulunmaktaydı. Heyet reisi Dr. Kerim Sebati Bey’in vekaleten tümeni komuta eden Neşet Bey’le yaptığı görüşme neticesinde Heyetin, Aziziye’de faaliyet göstermesi kararlaştırılmış⁶⁵⁷ ve bu konuyla ilgili emir verilmiştir. Bundan sonra Heyet, çadırlarını kurarak hastane tesisine başlamıştır. Aziziye’de muntazam halde bulunan okul binası yaralılara tahsis edilmiş, binadaki odalardan biri ameliyathane haline getirilmiştir. Pansumanların yapılması için de kurulan çadırlardan bir tanesi tanzim edilmiştir.⁶⁵⁸

Sfaks’dan dikildikçe gelen çadırların kurulması ile Aziziye’de kurulan hastanenin yatak kapasitesi 160’a ulaşmıştır. Hastanenin faaliyete başlaması ile tedavi için gelenlerin sayısında önemli artış olmuştur. Hastabakıcıların etrafı pansuman için gelen yaralılarla dolmuş, iki gün içinde 300’e yakın yaralıya pansuman yapılırken ağır durumda olan hastaların da ameliyatları gerçekleştirilmiştir.⁶⁵⁹ 160 yatak kapasitesiyle faaliyet gösteren hastane, grip ve tifo gibi bulaşıcı hastalıkların ortaya çıkmasıyla kapasitesini artırmıştır. Bunun için muhtelif odalar ve binalar hastane haline getirilmiştir. Yatak kapasitesinin 300’ü

655 Tanin, 14 Nisan 1912, s.2.

656 Tanin, 17 Nisan 1912, s.4.

657 Dr. Saip Bey, HA ekibinin faaliyetleri ile ilgili olarak daha farklı bilgiler vermektedir. Buna göre HA ekibi; biri karargahın bulunduğu Aziziye’de ve diğeri Garyan kasabasında olmak üzere iki hastane açmıştır. Bu hastanelerden birine Dr. Rıfkı ve Dr. Ziya Beyler reis olurken, diğerine Dr. Abdüsselam Bey reis seçilmiştir. Yaralılara ilk müdahalenin yapılması için Trablus Bahçeleri adı verilen yerde bir ilk yardım merkezi açılmıştır. Ayrıca ileri hatta iki çadırdan oluşan bir ilk yardım noktası daha kurulmuştur. Bir doktorun bulunduğu bu noktada her an göreve hazır sedyeciler de bulundurulmuştur.

Kurulan seyyar hastanelerde; 12 yatak kapasiteli 5 hasta çadırı, 1 ameliyathane çadırı, 1 doktor odası, muhtelif eşya ve erzağın konulduğu çadırlar ile mutfak çadırı yer almıştır. (B.k.z., Saip Giray,

“Trablus Harbinde Kızılay (Hilal-i Ahmer)”, Dirim Aylık Tıp Gazetesi, Yıl:1955, Sayı: 11-12, Kağıt ve Basım İşleri A.Ş. Matbaası, İstanbul, 1955, s. 486.)

658 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu No.1138, Belge No. 24.11.

659 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu No.1138, Belge No. 24.12.

124

aştığı bu dönemde nakle uygun hastalar Garyan ve Yifrin (Nifrin) Hastanelerine sevk edilmişlerdir.⁶⁶⁰

OHAC Sağlık Heyeti, Aziziye’ye varışının 3 gününde yaralıların hastanelere taşınabilmesi için yerli halktan oluşan sedyeci kolları⁶⁶¹ kurdurmuştur. Yerli halkın, savaş sırasında yaralanan yakınlarını köylerine taşımalarından dolayı gerekli tıbbi müdahaleler aksamıştır. Bu durum karşısında OHAC Sağlık Heyeti doktor bulunan kaza merkezlerine tıbbı malzeme göndererek doktor olmayan yerlere personel görevlendirerek yaralıların tedavisini sağlamaya çalışmıştır.⁶⁶² Sağlık personelinin ve malzemenin hiç olmaması ya da yetersiz olması sebebiyle OHAC Sağlık Heyeti tarafından malzeme ve personel gönderilen yerler Yifrin, Zaviye, Zuvara ve Münşiye’dir.⁶⁶³ Zaviye’de görev yapan Dr. Zeynel Abidin Bey’e bu anlamda tıbbi malzeme gönderilmiş ve yaralıların tedavileri temin edilmiştir. Garyan ve Yifrin’e birer doktor ve hastabakıcıyla birlikte gerekli tıbbi malzeme gönderilmiştir. Böylece Garyan⁶⁶⁴ ve Yifrin’deki hastanelere hasta sevki yapılabilmiştir.⁶⁶⁵

Uceylat’ta Heyet’ten ayrılan doktor ve hastabakıcılar tarafından Garyan’da bir hastane kurulmuştur. Önceden okul olarak kullanılan binada faliyet gösteren hastanede Dr. Rıfat ve Dr. Yusuf Beyler görev yapmışlardır. Hastanenin yeterli miktarda ilaç ile cerrahi malzemeye ve düzenli hasta koğuşlarına sahip olduğu belirtilmiştir. Garyan Hastanesi’nde yaralanan ve esir alınan İtalyan askerler gözetim altına alınarak tedavileri yapılmıştır.⁶⁶⁶ Esir alınan İtalyan askerlere iyi muamele edildiği basına da yansımıştır.⁶⁶⁷

Aziziye’de bulunan OHAC Sağlık Heyeti, hasta naklinde yaşanan eksiklikleri görerek müdahale etmiş ve düzenleme yapılmasını sağlamıştı. Bu kapsamda gönüllü askerlerden 96 kişi seçilerek sedyeci yapılmışlardır. Sedyecilerin ücretleri OHAC Trablusgarp Sağlık Heyeti tarafından, iaşeleri ise Tümen Komutanlığı tarafından

660 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu No.1138, Belge No. 24.13.

661 Oluşturulan sedyeci kolları ile ilgili görseller Ekler bölümünde Ek.14’de görülebilir.

662 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu No.1138, Belge No.24.14.

663 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu No. 148, Belge No. 77

664 Garyan’da teşkil edilen hastane, Alman Kızılhaç sağlık heyetinin Garyan’a gelmesi sonrasında Almanların isteğiyle tahliye edilmiş ve mevcut hastane Almanlara teslim edilmiştir. (B.k.z., Türk Kızılayı Arşivi, Kutu No. 1138, Belge No. 24.15.)

665 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu No.1138, Belge No.24.15.

666 Seppings-Wright, a.g.e., s.67.

667 Tanin, 7 Ocak 1912, s.2.

125

karşılanmıştır.⁶⁶⁸ Üç kol halinde tanzim edilen sedyeciler, faaliyete başlamadan önce kendilerine yapacakları görevin ulviyeti anlatılmış, pansuman paketlerinin tatbiki ve yaralıların taşınmaları ile ilgili uygulamalı dersler verilmiştir. Her bir kol 8 sedye ile bu sedyelerin taşınmasından sorumlu 32 sedyeciden oluşmuştur. Her sedyeci kolunda bir doktor ve bir hastabakıcı görevlendirilmiştir. Sedyeciler çantaları içinde bulunan pansuman ve sargı malzemeleri ile görev yapmışlardır. Ayrıca sedyeci kolunda görevli hastabakıcılarda birer pansuman seti, doktorlarda ise birer küçük ameliyat seti bulundurulmuştur. Buna ilave olarak her bir sedyeci koluna, pansuman mahalli oluşturmaları için birer adet küçük çadır da verilmiştir. Oluşturulan sedyeci kolları daha sonra ordugâhların bulunduğu Saniyet ben-i Adem, Saniyet ben-i Gaşir ve Bugmiye(?) bölgelerine gönderilmişlerdir. Muharebeler sırasında orduyu takip ederek görev yapan sedyeci kolları, ilk başarılı hizmetlerini Beni Tobras Muharebesi sırasında göstermişlerdir.⁶⁶⁹ Yaralıları ateş hattından alarak hizmet eden sedyeciler aynı zamanda Aziziye gibi 4-5 saatlik mesafelere kadar nakletmişlerdir. Buna ilave olarak ağır durumdaki bazı hastaların Garyan’a nakillerinde görev almışlardır. Askeri birlikler dâhilinde görev yapan sedyeci tabipler ve hastabakıcılar her gün müracaat eden hasta ve yaralıları tedavi etmişler, hafif durumdaki hastaların bakımlarını ve tedavilerini düzenlenen 8 yataklı çadırlarda sağlamışlardır.⁶⁷⁰

İlk OHAC Sağlık Heyetinden Dr. Kerim Sebati Bey ve Eczacı Suphi Bey, hastalanmışlardır. Doktorlardan Eşref Bey de tifüse⁶⁷¹ yakalanmıştır. Bu durum sağlık hizmeti veren personel sayısını iyice düşürmüştür. Bu şartlarda ortaya çıkan personel açığı, Fransa’da eğitim görürken gönüllü olarak savaşa katılan ve Garyan’da görev yapan Dr. Eşref, Dr. Orhan, Dr. İzzet, Dr. Hüsnü ve Dr. Nedim ile Zaviye’de görev yapan Dr. Zeynel Abidin Bey’in çalışmaları ile giderilmiştir.⁶⁷²

668 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu No.1138, Belge No.24.15.

669 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu No. 1138, Belge No. 24.16. ; Türk Kızılayı Arşivi, Kutu No. 1138, Belge No. 24.17.

670 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu No. 1138, Belge No. 24.18.

671 Tifüs:Bazı Rickettsia türlerinin yol açtığı bulaşıcı ve epidemik akut enfeksiyon. (B.k.z.,İsmet Dökmeci, Tıp Dilinde Yeni Cep Sözlüğü, Nobel Tıp Kitapları, İstanbul, 2002, s. 689.)

672 Giray, a.g.m., s 488.

126

2.1.2.Alman Kızılhaç Cemiyeti Sağlık Heyeti’nin Garyan’daki Faliyetleri