İttihat ve Terakki Cemiyeti Trablusgarp Muavenet-i Milliye Şubesi

178

ve 11 Aralık 1912 (28 Teşrin-i sani 328) tarihinde Tobruk’tan ayrılarak İstanbul’a dönmüştür.⁹⁴³

2.2.5. İttihat ve Terakki Cemiyeti Trablusgarp Muavenet-i Milliye Şubesi (İTC

179

doktorlar, Muhile Merkez Hastanesinin tesisine görevlendirilmişler, 3 ay Muhile’de ve 6 ay Bingazi’de görev yapmışlardır.⁹⁵⁰

Selanik Sağlık Heyeti’nin Bingazi bölgesinde istihdamı planlanmıştır. Dr.

İbrahim Tali Bey’in, Enver Bey’e 23 Nisan 1912’de gönderdiği yazı, personel sıkıntısı yaşandığını göstermişti. Bu yazıda, MHAC doktorlarından Ahmet Hilmi Bey’in Mısır’a dönmesi sebebiyle Bingazi’deki hastaneden sağlanan faydanın çok azaldığı, sağlık personelinin de yetersiz olduğu bildirilmişti. Yaşanan sorunlara çözüm olması için Selanik Sağlık Heyeti’nin Bingazi’de görevlendirilmesi planlanmıştı. Bu doğrultuda Selanik Sağlık Heyetine Bingazi’ye gitmesi Mart ayı başında tebliğ edilmiş ve durum Enver Bey’e de arz edilmişti.⁹⁵¹

Muhile’de faaliyet gösteren Selanik Sağlık Heyetine, 12 Mart 1912’de Bingazi’ye hareket emri verilmiştir.⁹⁵² Heyet bölgeye gelişinde mali sebeplerle Defne’den daha ileriye gidememiş ve Muhile Merkez Hastanesini teşkil etmekle görevlendirilmişti. Bingazi Kuvvetleri Komutanlığından gönderilen emir, Selanik Sağlık Heyeti tarafından 19 Mart 1912’de alınmıştır. Ancak Heyet mali sorunlar sebebiyle hareket edememiş ve gerekçesini 21 Mart 1912’de BKGK’ya bildirmiştir.

Heyet ulaşım için gerekli maddi imkanlardan yoksundur ve Selanik’ten harcamaları için gönderilecek paranın gelmesini beklemektedir. Bu süreç içerisinde muharebelerin devam etmesi ve yaralı sayısının yükselmesi Selanik Sağlık Heyetine duyulan ihtiyacı artırmıştır. 24 Mart 1912’de BKGK Sıhhiye İşleri Vekili, Bingazi’de sürdürülen faaliyetler sebebiyle yaralı sayısında artış olduğu belirterek Selanik Sağlık Heyetine Ordu tarafından yardım edilmesini ve hareketlerinin hızlandırılmasını istemiştir.⁹⁵³ . Bingazi Komutanı Aziz Ali Bey de 22 Mart 1912’de Enver Bey’e telgraf çekerek Muhile’de bulunan Selanik Sağlık Heyeti’nin süratle sevk edilmesini istemiştir.⁹⁵⁴ Heyetin Muhile’den Bingazi’ye gitmesinden sonra Muhile’deki sağlık hizmetlerinin aksamaması için bir sağlık noktası oluşturulmasına Şubesine tayin edilmiş, Gülhane, Gümüşsuyu ve Erzurum Hastaneleri ile Genelkurmay Başkanlığı Sıhhiye Müfettişliği ve değişik askeri birliklerde baştabiplik görevlerinde bulunmuştur. (B.k.z., Fethi Erden, Türk Hekimleri Biyoğrafisi, Çituri Biraderler Basımevi, İstanbul, 1948. s. 15-16)

950 ATASE Arşivi, OİH Kol., Kls. 59, Ds. 285, Fhr. 2-94.

951 ATASE Arşivi, OİH Kol., Kls. 59, Ds. 285, Fhr. 2-21.

952 ATASE Arşivi, OİH Kol., Kls. 59, Ds. 282, Fhr. 3-1.

953 ATASE Arşivi, OİH Kol., Kls. 59, Ds. 285, Fhr. 2-2.

954 ATASE Arşivi, OİH Kol., Kls. 59, Ds. 285, Fhr. 2-6.

180

yönelik planlama yapılmıştır. Muhile’de Tabip Kolağası Hakkı Efendi⁹⁵⁵ görev yapacaktır. Selanik Sağlık Heyeti, Muhile’deki sağlık hizmetleri için gerekli malzemeyi bırakacak ve mevcut çadırlardan iki tanesi Bingazi Komutanlığı tarafından satın alınacaktır.⁹⁵⁶

Duyulan ihtiyaç ve yapılan planlamalara rağmen Selanik Sağlık Heyeti beklenen zamanda Bingazi’ye gelememiştir. 23 Nisan 1912’de Dr. İbrahim Tali Bey, Enver Bey’e konuyla ilgili bilgi vermiştir. Hareket emrinin verilmesinden itibaren geçen bir buçuk aylık zaman içinde ulaşım için gerekli develer bulunamamıştır.

Selanik Sağlık Heyeti özür beyan ederek ihmalkâr davranmaktadır. Bu sebeple Selanik Sağlık Heyeti Reisine ve Muhile’deki Komutanlığa etkili emirler verilerek intikalin bir an önce sağlanması gerekmektedir.⁹⁵⁷ İlerleyen günlerde Selanik Sağlık Heyeti, Bingazi’ye gelerek altı ay süreyle görev yapmıştır.⁹⁵⁸

BKGK Sağlık İşleri Vekili (Umur-ı Sıhhiye Reis Vekili) Hasan Bey, 21 Mart 1912’de Bingazi’ye gitmekte olan eczacılar hakkında bilgi istemiştir. İstanbul’dan gelerek Tobruk’ta görev yapan Eczacı Yüzbaşı Mehmet Ali Efendi ile Selanik Sağlık Heyetinde görev yapan askeri eczacının ödenek ve maaşlarına ilişkin kayıtlar araştırılmaktadır.⁹⁵⁹ Bu yazışma Selanik Sağlık Heyetinde görev yapan Kimyager Yüzbaşı Nureddin Efendi’nin⁹⁶⁰ orduya geçme isteğiyle alakalıdır. Selanik Sağlık Heyet Reisi, 1 Nisan 1912’de BKGK’ya başvurarak tıbbi faaliyetlerin bir eczacı ile sağlanamadığını bildirmiştir. Nureddin Efendi’nin askeri personele sağlanan imkânlardan dahilinde istihdam edilmesine ihtiyaç vardır. Bu sebeple Nureddin Bey’in Selanik Sağlık Heyeti bünyesinde görevlendirilmesi ve kendisine de bu

955 İsmail Hakkı Aslan: (?) (1883-İstanbul) 1905 yılında Askeri Tıbbiyeden mezun olmuştur.

Trablusgarp, Balkan, Birinci Dünya Savaşları ile İstiklal Harbine katılmıştır. (B.k.z., Fethi Erden, Türk Hekimleri Biyoğrafisi, Çituri Biraderler Basımevi, İstanbul, 1948. s. 21)

956 ATASE Arşivi, OİH Kol., Kls. 59, Ds. 285, Fhr. 3.

957 ATASE Arşivi, OİH Kol., Kls. 59, Ds. 285, Fhr. 2-21.

958 ATASE Arşivi, OİH Kol., Kls. 59, Ds. 285, Fhr. 2-94.

959 ATASE Arşivi, OİH Kol., Kls. 59, Ds. 285, Fhr. 3-1.

960Nureddin Efendi, Taif Hastanesinin Başeczacısıdır. Selanik’te bulunduğu sırada Harbiye Nezaretinin müsaadesiyle 3 ay süre ile izinli olarak Selanik HA ekibine katılmıştır. (B.k.z., ATASE Arşivi, OİH Kol., Kls. 59, Ds. 285, Fhr. 3-3.) ; Nurettin Ener: (?) (1880-İstanbul) 1899 senesinde Askeri Tıbbiyeden mezun olmuştur. Selanik Askeri Merkez Hastanesi’nde bakterioloğ olarak çalışırken istifa etmiştir. 1904-1905 yıllarında Hicaz Sağlık Heyeti ile Cide’ye gitmiştir. 1910 yılında Hudeyde’de zuhur eden kolera ile mücadele için gönderilen heyette yer almıştır. OHAC Gümüş Madalyası sahibidir. (B.k.z., Fethi Erden, Türk Hekimleri Biyoğrafisi, Çituri Biraderler Basımevi, İstanbul, 1948. s. 82)

181

doğrultuda emir verilmesi istenmiştir. Bu talep 7 Nisan 1912’de Sağlık İşleri Reis Vekili Hasan Bey tarafından uygun görülmüştür.⁹⁶¹

Maddi sorunlarla karşılaştığı anlaşılan Selanik Sağlık Heyeti’nin rahat şekilde görev yapabilmesi için Heyetin harcamaları değerlendirilmiş ve Heyete ödenek çıkarılmıştır. Yapılan mali tahkikat, Bingazi Komutanı Aziz Ali Bey tarafından 10 Temmuz 1912’de Derne’de bulunan Enver Bey’e bildirilmiştir. Enver Bey, aylık 250 lira masrafı olan Selanik Sağlık Heyetine her ay için 250 lira tahsisat çıkarılmasına karar vermiştir.⁹⁶² Bu karar 14 Temmuz 1912’de Bingazi Komutanlığına telgrafla iletilmiştir. Selanik Sağlık Heyeti için yapılacak ödemeler Bingazi Komutanlığına verilen tahsisatından ayrı olarak her ay gönderilecektir.⁹⁶³

Dr. İbrahim Tali Bey, 29 Temmuz 1912’de Enver Bey’e Bingazi’de bulunan sağlık teşkilleri hakkında bir yazı göndermiştir. Mevcut sağlık birimleri Bingazi ve Tobruk’ta faaliyet gösteren iki asker hastanesi, Derne’de faaliyet gösteren MHAC Seyyar Hastanesi ve ordugâhta tesis edilen polikliniktir. Faal durumdaki bu kuruluşlara ait istatistik raporları ile Bingazi genelindeki sağlık durumunu gösteren rapor bu yazıya eklenmiş ve Harbiye Nezareti Sağlık Dairesine gönderilmek üzere BKGK’ya arz edilmiştir.⁹⁶⁴ Bingazi bölgesindeki askeri birliklerde personel mevcudunun yetersiz olduğu tartışmasızdır. Bununla beraber 1912 senesinin ilk yarısında kolordu düzeyinde teşkilatlanmaya yetecek personelin mevcut olduğu görülmektedir. Yapılan planlamalar kapsamında sağlık hizmetlerinin ele alınarak düzenlenmesi ve yaşanan tüm sıkıntılara rağmen yeterli seviyelere çıkarılabilmesi önemli bir gelişmedir.