Thalassoterapi ve SPA

Deniz suyu ve deniz iklimi ile yapılan kür “talassoterapi” (Özbek, 1991:16) olarak adlandırılmakta ve her türlü su ve çamur uygulaması SPA kapsamına girmektedir. Deniz Kürleri (Thalassoterapi), deniz kenarında belli bir süre kalmak ve bu sırada bölgeye has iklimsel faktörler, deniz, kum, güneĢ banyosundan yararlanmaktır.

Deniz suyu ve deniz iklimlerinin tedavi amacıyla kullanılmaları çok eskilere dayanmaktadır. Platon, Mısırlı papazlar tarafından tedavi edildikten sonra, denizin insanın tüm ağrılarını giderdiğini belirtmiĢtir. Spa, Ġngilizce‟de kaplıcanın tam karĢılığı olan sözcüktür, kökeni Walon (Belçika) dilindeki Espa‟dan gelmektedir. Bu kelimede “çeĢme” anlamına gelmektedir. Romalıların Termelerinde SPA sözcüğü duvarlara kazınmıĢ ve kullanılmıĢtır (Karagülle, 2009a:11). Bunun “Salus Per Aqua” (su ile sağlık) anlamında Latince söylemin baĢ harfleri de olduğu iddia edilmektedir (Karagülle, 2009a:11, Kültür ve Turizm Bakanlığı, c).

Kelime anlamından daha geniĢ bir kapsama sahip olan SPA günümüzde yalnızca su ve çamur terapilerini değil sıcak su havuzu, çeĢitli masaj terapileri, aromaterapileri, güzellik ve bakım gibi sağlık kür hizmetleri veren tesislere verilen

101 bir isim olup su ile iyileĢme, suyun kullanımından gelen sağlık, suyun sıcak, soğuk ve farklı biçimlerdeki akıtma, damlama, duĢlama, püskürtme gibi uygulamaları ile kazanılan dinlenme ve ferahlama duygularının edinildiği bütünleyici terapi anlamında kullanılmaktadır (Kültür ve Turizm Bakanlığı, c).

Kaplıcalar Yönetmeliği‟nde temel talassoterapi birimleri, banyo uygulamaları için gerekli koĢullara ek olarak doğal solaryum mekânları ile deniz suyunun ısıtılarak kullanılması söz konusu ise suyun niteliğinin bozulmadan ısıtılması için kullanılacak donanımın yerleĢtirildiği mekânlar Ģeklinde tanımlanırken spa tesisleri, yüzme havuzları, temel yağ ve otların eklendiği bireysel banyolar, masaj, doğal terapiler ve rahatlama programları ve aromaterapi ile bütünleĢecek Ģekilde mineral ve jeotermal su uygulamalarını geniĢletmiĢlerdir (Victoria Tourism Organisation 2004:8).

SPA – Wellness sektöründeki müĢterilerin yoğun ilgisi ve hızlı geliĢim, bu sektörde yeni arayıĢları da beraberinde getirmiĢtir. Klasik Fin saunalarında uygulanan renk ve ıĢık terapileri, vücudun fiziksel ve ruhsal sağlığı için buhar odalarında uygulanan ve toksin atmaya yardımcı olan aromaterapi seansları, masaj sonrası ısıtılmıĢ koltuklarda vücudu dinlendirme gibi güzellik ve rahatlama amaçlı yapılan uygulamalar SPA merkezlerindeki en çok tercih edilen yöntemlerdir (Kültür ve Turizm Bakanlığı, c). Güzellik merkezleri, doğal rehabilitasyon alanları, sağlıklı yaĢam merkezleri, beslenme ve diyet merkezleri, egzersiz uygulamaları gibi uygulamalar Wellness ve SPA‟nın uygulama alanlarıdır. (Kültür ve Turizm Bakanlığı,2008c)

Balneoterapi ve spa turizmi Avrupalı turistler için epey bir süredir önemli bir motivasyon unsurudur. Bir tesiste spa kurmak için ille de termal su gerekli değildir. Kaplıca ve kür turizminde ise termal su Ģarttır. Termal kaynaklardan faydalanma Ģeklindeki geleneksel sağlık spa turizmi kavramı 1980lerde masaj merkezlerini, sağlık kulüplerini ve merkezlerini, diyet tedavilerini ve fizyoterapileri, güzellik merkezlerini, buhar banyolarını, hidroterapileri, sağlık eğitimi ve rahatlama tekniklerini kapsayacak Ģekilde değiĢmiĢtir (Hall, 1992:153).

Ġkinci Dünya SavaĢına kadar “spa” merkezleri, su ile rahatlama yollarının arandığı yerlerdi. Çekici doğal alanlara yerleĢtirilen spalar, toplumun refah seviyesi yüksek kesimi için seyahatlerini harcayabilecekleri ilk alternatifi oluĢturmaktaydı. Büyük ölçüde spalar pazarlarını spa merkezlerinin fiziksel ve ruhsal gençleĢmeyi

102 sağladığı fikrinin yayılması sayesinde kazanmıĢlardı (Bell ve Vazquezz-Illa 1996:557).

Ġkinci Dünya SavaĢından sonra, spa sektörü, deniz kıyısına yapılan seyahatlerin popülerliğinin artması ile büyük oranda yatırım yapılan deniz otelleri ile rekabet, ilaç endüstrisinde yaĢanan geliĢme gibi faktörlerin etkisi ve spa tedavilerinin pek çok hastalık açısından bilimdıĢı ve bir ilacı kullanmaya oranla daha pahalı olarak kabul edilmeleri gibi nedenlerden pek çok ülkede belirgin bir düĢüĢ yaĢamıĢtır (Bell ve Vazquezz-Illa 1996:558).

En Ģiddetli düĢüĢ ABD, Kanada, Ġspanya, Ġngiltere gibi spa tesislerinin etkinliğine olan inancın daha zayıf olduğu ülkelerde oldu. Fransa, Almanya gibi spa tedavilerinin değerine tarihten gelen kuvvetli bir inanıĢın olduğu ve tıbbı uzmanlığın Spa yönetimiyle bağdaĢtırıldığı bazı ülkelerde, spa endüstrisi büyük sıkıntılar yaĢamadı çünkü (özel ya da kamu) sağlık sigortaları spalarda tedavinin bir kısmını karĢılamaktaydı (Bell ve Vazquezz-Illa 1996:558).

1960lar ve 1970lerde, Kuzey Amerika‟da, hizmet sağlanması için sıcak sulara dayanmayan özel spa türleri (fitness, new age –yeniçağ–, güzellik) geliĢtirildi ve spa otelleri, fitness için gelen, tedavi gören, gezgin veya bir toplantıya katılan ayrımı olmaksızın müĢterinin spa hizmetinden faydalanılabilecekleri bir konaklama tesisi halini aldılar. Bu yeni tanım, Kuzey Amerika‟da uygulanmıĢ olup Avrupa‟da hala spalar sıcak mineral su veya deniz suyunun uygunluğu ile iliĢkilendirilmektedir (Bell ve Vazquezz-Illa 1996:558). Avrupa ve Kuzey Amerika‟daki örnekler sağlık turizm pazarının birbirine bağlı iki bölüme ayrılmakta olduğunu göstermektedir; sağlık durumunun bütüncül iyileĢtirilmesine odaklanan sağlık tesisleri ve hastalıktan sıkıntıları olan kiĢilere tıbbi hizmetler sunan spa merkezleri. Bununla birlikte, bu iki bölüm, büyük oranda örtüĢmektedir ve popülariteleri baĢarılı tanıtıma dayandığı kadar tıbbi ve sosyal eğilimlere bağlıdır (Hall, 1992:153).

3.2.2.3.1. SPA Tesislerinin Sınıflandırılması

Uluslararası SPA Birliği‟nce SPA‟lar yedi kategoriye ayrılmıĢtır (Kültür ve Turizm Bakanlığı, c; Bayer, 1997:85; Verschuren 2006:5-6)

103

1. Kulüp Spa: Temel amacı sağlık olan ve günlük kullanım temelinde uzman

spa hizmeti sunan tesisler olup fitness gibi sağlık hizmetlerini sunan kulüplerdir.

2. Kruvaziyer Spa: Bir kruvaziyer gemide wellness hizmetleri yanında Spa

menüsü de bulunan kulüpler olup profesyonel tedaviler, kiĢisel idman çalıĢmaları ve salon hizmetleri alakart Ģeklinde sunulmaktadır.

3. Günlük Spa: En yaygın Spa türü olup profesyonelce yönetilen günlük Spa

hizmetleri sunulmaktadır. Bu tür tesisler Amerika BirleĢik Devletleri ve Kanada‟da yaygındır.

4. Destinasyon Spa: Fiziksel sağlık ve eğitim amaçlı profesyonelce yönetilen

hizmet programları ile yerinde konaklama yapılması yoluyla yaĢam Ģeklinin geliĢimi ve sağlığın artırılmasına yönelik hizmetler sunulmaktadır. Ayrıca, özel menüler sunulmaktadır.

5. Medispa (Tıbbi Spa): Amacı öncelikle geniĢ kapsamlı sağlık ve wellness

bakımlarını, geleneksel Spa hizmetleri ve tamamlayıcı tedavilerin bütünleĢtirildiği bir ortamda sağlamak olup tıbbi Spa profesyonelleri tarafından verilen uygulamaları da kapsar. MüĢterilerin toptan tıbbi bakım ve tedavisi istemeleri dolayısıyla bu spaların büyük geliĢme göstermesi beklenmektedir.

6. Mineral Kaplıca Spa: Kaynağından alınarak kullanılan doğal mineral,

termal veya deniz suyu ile yapılan wellness - spa hizmetlerini ve hidroterapi uygulamalarını kapsamaktadır.

7. Resort Otel Spa: Bir tatil yeri veya otel içinde yerleĢik Ģekilde profesyonelce

yönetilen spa hizmetlerinin, sağlık ve iyileĢtirme ünitelerinde spa mutfağı menü seçeneklerinin günlük veya daha uzun süreli sunulması olup wellness ve fitness hizmetlerinin de sunulmasını kapsar.

Günümüz sağlık ve güzellik merkezlerinin ana hedefi, müĢterilerin geldikleri zamana oranla daha iyi hissetmelerini sağlamaktır. Eğlence, uygulama, sağlıklı ve dengeli bir diyet, stresle baĢ etme eğitimleri gibi uygulamalar, kendini yenileme Ģansı sunmaktadır. Ayrıca, deniz ile termal su tedavisi birleĢerek aile bütünlüğü sağlanmaktadır. Böylece gençler ve yaĢlılar birlikte deniz ve termal tedaviden faydalanmaktadırlar. Türkiye, termal su ile denizin buluĢtuğu nadir ülkelerdendir. Ülkemizde termal turizm ile denizin entegre kullanılabileceği yerler olarak; ÇeĢme, KuĢadası, Seferihisar, Bodrum, Köyceğiz, Edremit, Kestanbol, Dikili, Güre, Aliağa

104 vd. örnek verilebilir (Türkiye Jeotermal Derneği). YaĢlıların en büyük beklentisi, birinci derecede sağlık hizmetlerine ulaĢabilmektir. YaĢlılar, seyahate baĢlamadan önce sağlık tedbirlerinin önceden alınmasını ve sigorta ettirilmelerini talep etmektedirler (Sengir, 1994:124).

Bu çerçevede, spa pazarındaki yeni eğilimler aĢağıda özetlemeye çalıĢılmıĢtır (Canadian Tourism Commission, 2004:3-5; Tourism Victoria Organisation 2004:22; de la Barre, de la Barre ve Taggart 2005:19-21, Verschuren 2006:8-9);

1. Sağlık tesisleri, günümüz insanının görünümüne ve sağlığına verdiği önemin

artması ile birlikte günlük yaĢamın parçası olmaya baĢlamıĢlardır.

2. KiĢiye özel, anlamlı ve hoĢ deneyimler talep edilmektedir.

3. Spalar ve Wellness uygulamaları müĢterilerin sağlık beklentilerini

sağlamasına yardım edeceklerdir. MüĢteriler spa tesislerini sağlıklı ve iyi görünmek için gerekli görmektedirler. Bu spaların lüks olduğu yönündeki önceki düĢüncelerin değiĢtiğini göstermektedir.

4. Spa merkezleri sağlık iyileĢtirme, koruma ve sağlıklı yaĢam konusunda daha

fazla eğitim merkezi konumuna geleceklerdir.

5. Spa merkezlerinde internet üzerinden rezervasyonlar artacaktır

6. Spa tesisleri ürün yelpazesini geniĢleteceklerdir. Tıbbi spa ürününün

gelecekte büyümesi beklenmektedir. Entegre Wellness merkezi kavramı giderek popüler olmaktadır. Bu çerçevede, geleneksel spa merkezleri, programlarına geleneksel olmayan tıbbi tedavileri tıbbi klinikler ise termal hizmetleri ekleyeceklerdir.

7. Sağlıklı besinler sunan, özel mönüler hazırlayan spa yemeklerine yönelik

talep daha da artacaktır.

8. Ġyi hizmet ve iyi bakım artık yeterli değildir. MüĢteriler stresten uzak bir

çevrenin ve iyi tasarlanmıĢ bir mönünün de eklenmesini istemektedirler. müĢteriler termal tesislerde rezervasyonda esneklik istemektedirler. Daha kısa ama daha sık ziyaretleri tercih etmektedirler.

9. Tıbbi spalar sağlık ve Wellness için reçete uygulayacaklardır. Ġkinci dünya

savaĢı sonrası yaĢanan büyük doğum oranı dönemi çocukları tıbbi spaları önleyici sağlık hizmetleri, diyetler ve sağlık eğitimi gibi konularda gerçek tıbbi amaçlar için kullanacaklardır.

105

10. Sağlık turizmi müĢterileri daha geniĢ bir kültürel eğilimin parçası olarak,

sağlık hizmeti aldıkları tesiste, yerel kültüre özgü ürünler ve deneyimler görmek istemektedirler. Sunulan hizmetlerin müĢterilere uyarlanması giderek spa ziyaretçileri açısından özel ve birebir hizmet uygulandığı hissini vermesinden dolayı önemli hale gelmektedir.

11. Spalar müĢterilerinin evcil hayvanlarını getirmelerini kabul etmeye ve

programlarında, hayvan barınaklarına ve eğitimine yer vermeye baĢlayacaklardır.

12. Spalar erkek müĢterilere yönelik erkek cilt bakım programları, açık hava

faaliyetleri gibi faaliyetler yapacaklar ve erkek müĢterilerin sayısı artacaktır.

13. Spalarda aileler için özel programlar uygulanacaktır. Ailelerin çocuklar için

spa veya çocuklara özel spa programları uygulayan spa merkezlerine çocukları ile birlikte gideceklerdir.