Tezkiretü’l-Hattâtîn’de Mekân (Hattatın Doğduğu, Bulunduğu, Öldüğü Yerler)

Tezkiretü’l-Hattâtîn’de bahsi geçen mekanlar ve eserdeki karşılıkları aşağıda verilmiştir.

İbni Bevvab, İmam Ahmed bin Hanbel civarında defnedilmiştir. “İmām Aĥmed bin Ĥanbel civārında medfūnlardur.”208. Abdullah es-Sayrafî, Bağdat’ta yaşamıştır; “Bir gün şehr-

200 _{Bkz. Tezkiretü’l-Hattatin, v. 23a.} 201 _{Bkz. Tezkiretü’l-Hattatin, v. 11b.} 202 _{Bkz. Tezkiretü’l-Hattatin, v. 42b.} 203 _{Bkz. Muhtasar Tezkire-i Hattâtîn, v. 3b.} 204 _{Bkz. Muhtasar Tezkire-i Hattâtîn, v. 4a.} 205 _{Bkz. Muhtasar Tezkire-i Hattâtîn, v. 3b.} 206 _{Bkz. Muhtasar Tezkire-i Hattâtîn, v. 9a, 9b.} 207 _{Bkz. Muhtasar Tezkire-i Hattâtîn, v. 10b.} 208 _{Bkz. Tezkiretü’l-Hattatin, v. 10a.}

i Baġdād’da meşķe kemāl-i iştiġāl üzre iken”209 ve Abdullah Aşpaz; Bağdat’ta bulunmuştur. “Sūķ-ı Baġdād’da giderken”210 _{sözü bunu doğrular.}

Yakut için Amasyalı olduğu tezkiredeki şu cümleyle rivayet edilir: “Ba‛żılar dirler ki Amāsiyye ħākinden idi.”211

Şeyh Hamdullah bin Mustafa Dede Amasya’da doğmuş ve bir süre burada bulunmuştur. Amasya’da iken Sultan Bayezid Han’ın sancakta -Amasya’da- olması aralarında bağ kurulmasına vesile olur. Şeyh Hamdullah’ın babası Mustafa Dede de Amasya’da bulunmuştur. Şeyh Hamdullah 1481-1482 yıllarında Amasya’da iken şöhrete ulaşır. Bunların tezkiredeki karşılıkları şöyledir: “Sekiz yüz seksen altı212da Şeyħ merĥūm şehr-i Amāsiyye’de şöhret bulup, ħaŧŧları daħi i‛tibār bulmışdı.”213 Yine aynı tarihte Sultan Bayezid’in İstanbul’a gelmesiyle Şeyh Hamdullah da İstanbul’a gelmiş ve Kazasker Hamamı karşısındaki Cemaleddin ve Abdullah Amâsî’nin sakin oldukları eve intikal etmiştir. Bunu tezkirede; “Tārįħ-i mezbūrda Sultan Bāyezįd Ħan ‛aleyhi-r-raĥmete ve’l-ġufrān sancaķdan serįr-i ‛izzet- maśįre ‛azm idüp, salŧanat-ı ĥaķānį kendülere intiķāl idüp, sūy-i İstānbūl’a ‛avd buyurdıķlarından śoñra Şeyħ merĥūm daħi dār u diyārın terk idüp, şehr-i İstānbūl’a gelüp, eski odalar ķurbunda Ķāżį‛asker Ĥamāmı muķābilinde ŧarįķ-i ħāśda Cemāle’d-dįn el-Amāsį ve ‛Abdu’l-lāh el-Amāsį sākin olduķları ħāneye nüzūl idüp,”214 sözleri anlatmaktadır.

Şeyh Hamdullah ok atma idmanları yaptığı meydanın bu işi yapanlara vakfedilmesine vesile olur. Bugün İstanbul’da hala Okmeydanı diye anılan mekan burasıdır. Bu durum eserde; “Ħālā Oķmeydanı’nda ıldız yirinde vāķi‛ olan ibtidā-yı menāzili vaż‛ idüp, meydān-ı mezbūrda merĥūm-ı meźkūr idmān-i āzmāyiş itdikleri Ĥażret-i Sulŧan Bayezįd Ħan ‛aleyhi’r- raĥmetehu ve’l-ġufrān ĥażretlerinüñ sem‛-i şerįflerine irüşdügünde, Şeyħ merĥūmuñ sebeb-i muĥabbetleri ile ol meydān-ı meźkūrı tįr-endāzlar içün vaķf itmişlerdür. Vaķfiyyetine Şeyħ merĥūmuñ menzil-i meźkūrı sebeb olmışdur.”215 _{şeklinde karşılık bulur.}

209 _{Bkz. Tezkiretü’l-Hattatin, v. 10b.} 210 _{Bkz. Tezkiretü’l-Hattatin, v. 11a.} 211 _{Bkz. Tezkiretü’l-Hattatin, v. 10b.} 212 _{H. 886 (M. 1481-1482) senesi.} 213 _{Bkz. Tezkiretü’l-Hattatin, v. 12b.} 214 _{Bkz. Tezkiretü’l-Hattatin, v. 12b.} 215 _{Bkz. Tezkiretü’l-Hattatin, v. 13b.}

Şeyh Hamdullah ve oğlu Mustafa Dede Üsküdar’da Karaca Ahmet Mezarlığı’nda defnedilmiştir. Eserdeki ifade şudur: “Üsküdār’da Ķaraca Aĥmed Tekyesi ķurbında vāķı‛ olan merāķıdda babası defn olınan śofada defn olınmuşdur.”216

Mustafa Dede bir süre Mısır’da bulunmuş ve tekrar Üsküdar’a yerleşmiştir. Metindeki ifadeler şunlardır: “Ba‛dehu zamān Mıśra gidüp, babası Ĥamdu’l-lāhuñ ħaŧŧından meşķ u taķlįd idüp ve yine gelüp Üsküdār’da sākin olup”217

Celalzâde Muhiddin el-Amâsî Amasya’da ve İstanbul’da bulunur. Celalzâde Muhiddin el-Amâsî İstanbul’da bir müddet bulunmuş; fakat Amasya’da vefat etmiştir. Tezkirede; “Şehr- i Amāsiyye’ye gidüp, intiķālleri daħi Amāsiyye’de vāķı‛ olmışdur.”218cümlesi bu durumu anlatmaktadır.

Abdullah Kırımî, Edirnekapı mezarlığında Emir Buharî civarında defnedilmiştir. Zamanındakilerden biri Kırımî’nin kendi mezarını yaptığını görünce vefat tarihini sormuş ve Kırımî vefat tarihini o kişiye söylemiştir. “Edirne Ķapusı gūristānında Emįr Buhārį merĥūmuñ civārında kendü maķberesini ta‛mįr idüp, kendü eli ile maķberesinüñ ŧaşların yazup, lākin tārįħinde tevaķķuf itmişler. Hemdemlerinden biri görüp su’āl itdi. Ya bunuñ tārįħi nice olur, didi. Merĥūm meźbūr Ķırįmį eytdi ki benüm şākirdlerimden biri bulunmaya mı ki üç ŧoķuz yazmaġa ķādir olmaya mı dursuñ, deyü cevāb virmişler.”219 sözleri bu kıssanın tezkiredeki karşılığıdır.

Hasan Çelebi ve Karahisarî Ahmed Efendi, İstanbul’da bulunmuşlar ve burada defnedilmişlerdir. Mezarlarının Sütlüce’de Cemaleddin mezarı yakınlarında olduğu tezkirede nakledilir: “Südlüce’de Cemāle’d-dįn ķaddese sırrahu el-‛azįzüñ merķad-i şerįfi civārında medfūnlardur.”220

Demircikulu Yusuf Efendi, İstanbul’da bulunmuş ve burada vefat etmiştir. Mezarı Tophane Camisi yakınlarındadır. Tezkiredeki ifade; “Medfen-i şerįfleri Ŧopħāne Cāmi‛ ķurbundadur.” 221 _{şeklindedir.} 216 _{Bkz. Tezkiretü’l-Hattatin, v. 17a.} 217 _{Bkz. Tezkiretü’l-Hattatin, v. 17b.} 218 _{Bkz. Tezkiretü’l-Hattatin, v. 16a.} 219 _{Bkz. Tezkiretü’l-Hattatin, v. 18b.} 220 _{Bkz. Tezkiretü’l-Hattatin, v. 19b.} 221 _{Bkz. Tezkiretü’l-Hattatin, v. 20b.}

Mir İmad’ın, Isfahan’da bulunduğu ve burada Şah Abbas tarafından katlettirildiği tezkirede şöyle nakledilir: “Şah ‛Abbās-ı pür-vesvās dā’imā ŧaraf-ı ħilāfında olduġuna muġberr olmaġın ‛āķibetü’l-emr Mįr ‛İmād merĥūmı ķatl-i maślaĥatçün iki ķaśśāb şākirdi irsāl idüp, Isfahān’da kendü sa‛ādet-ħānesinden çıķarup, saña Rūm’da olan Sünnįlerden mektūb geldi, deyü bir muvarraķ bıçaķ ile dürtüp, şehįd itmişler.”222 _{Mir İmad’ın öldürülmesi} etrafta geniş yankı bulur. Hint şahı İbni Celaleddin (Cihangir), Buhara’daki azizler ve şeyhler, Şam ve Halep’teki aziz kimseler onun katlinden dolayı üzülüp ağlamışlar ve ardından Kur’an- ı Kerim okuyup dua etmişlerdir. Metindeki açıklamalar şunlardır: “Merĥūm meźkūrı şehįd itdüklerini Şāh Hind İbni Celāle’d-dįn istimā‛ itdükde ‛ažįm bükā idüp, buyurmuşlar ki: “Ben anuñ aġırınca altun virürdüm. Eger ‛İmād-ı Mįr merĥūmı ķatl itdürmeyüp, benüm ŧarafıma irsāl itmiş olaydı.” deyü buyurmuşlar. Ve Buhārā’da olan e‛izze-i kirām u meşāyiħ-i ‛ižām anuñ ķatline nāle-i āh-güzār idüp, anuñçün dergāh-ı Ĥaķķa ‛itiźār idüp, nice günler nūr-ı pür- fütūĥuna ba‛dehu ķırā’atü’l-Ķur’ān du‛ā itmişler. Ve Şām u Ĥaleb’de daħi kendüleri ile müşerref olan e‛izze-i źevį’ü’l-iĥtirām Mįr ‛İmād merĥūmuñ fevtine ažįm bükā itmişler.”223

Mir Ali Herat’ta vefat eder: “Ŧoķuz yüz elli birde Herāt’da fevt olmışdur.”224

Mir Abdullahü’l-Hassenü’l-Buharî ve Derviş Abdi Medine’de inzivaya çekilmiş Buhara erenleri ve Nakşibendî dervişleridir: “Ve ĥālā Medįne-i Münevvere şerefeha’l-lāhu te‛ālā”da mücāvir olan Buhārā erenlerinden ve ŧarįķ-i Naķşıbendiyye aśĥābından olup, anda münzevį olan ĥasįb ü nesįb Mįr ‛Abdu’l-lāhü’l-Ĥassenü’l-Buhārį ve Dervįş ‛Abdį”225

3.1.1.2.2. Muhtasar Tezkire-i Hattâtîn’de Mekân (Hattatın Doğduğu, Bulunduğu, Öldüğü