İnanç Dünyası

3.1.3.3.1. Tezkiretü’l-Hattâtîn’de İnanç Dünyası

Tezkiretü’l-Hattâtîn’de kimi hattatların mezhep, tarikat, bazı ibadet ve inanç durumları biyografilerinde anılır.

Hz. Osman’nın Humusluların isteği üzerine yazdığı mushaf-ı şerif sayesinde, Humus’a yağmur yağması eserde şöyle anlatılır: “Ĥumuś ahālisi ķaĥŧ-ı maŧardan ĥażret-i emįrü’l- mü’minįn ‛Oŝmān-ı źünnūreyn ĥażretlerine şikāyete vardılar. Ĥażret-i ‛Oŝmān rażıya’l-lāhu anha buyurdular ki: “ Sene-i ātiyede size bir muśĥaf-ı şerįf yazup, irsāl ideyim ki her ķaçan ol muśĥaf-ı şerįf ĥürmetine Allāh te‛ālā ĥażretinden maŧar ricā idesiz. Vābil-i ‛ažįm vāķı‛ ola.” Bi-iźni’llāh deyü, du‛ā itmişler. Ĥālā kerāmet-i žāhire ve velāyet-i bāhireleridür ki her ķaçan ol muśĥaf-ı şerįfi sūr-ı ķal‛adan ŧaşra çıķarsalar fi’l-ĥāl ra‛d u berķ peydā olup, fi’l-ĥāl maŧar-ı ‛ažįm nüzūl ider.”393

Hz. Hızır’ın Abdullah es-Sayrafî’nin ezik parmaklarını rüyasında iyi etmesi tezkirede anlatılır: “Ol derd-i elemde iken aña nevm ġalebe itdi. Menāmında Ĥażret-i Ĥıżır ‛aleyhi’s- selām ķatında gördi. Barmaġınuñ cerĥinden su’āl itdiler. Ol daħi mācerā-yı sābıķdan ħaber virdi. Mecrūĥ olan aśba‛įnin mess idüp ve du‛ā idüp, eytdi ki: “Şimden śoñra yine kitābete

391 _{“ Hat ilminde bana denk bir mürşid-i kamil varsa onu bana gösterin! İslam memleketinde yazı yazmayı kim}

canlandırdı? Şark’ta bana denk ve benzeyen biri yok! Garp topraklarında da bana benim ictihadıma ulaşan kimse yok!”

392 _{Bkz. Tezkiret’ül-Hattatin, v. 9a.} 393 _{Bkz. Tezkiret’ül-Hattatin, v. 7b.}

iştiġāl üzre ol ki Musta‛śımī olasın.” didi. Menāmından uyanup gördi ki barmaġı kemāl-i śıĥĥat bulup, veca‛ı def‛ olmış.”394

Yine Sayrafî için babası tüm samimiyetiyle dua eder. Duasının kabul olduğu ve Sayrafî’nin alanında istediği makama erdiği eserde anlatılır. “Śayrafį merĥūma daħi ‛an śamįmi’l-ķalb du‛ā itdi. Du‛āları icābete ķarįn olup, rūz-be-rūz-ı ħaŧŧda üstād-ı mümtāz olup, ŝülüŝ’de ve ħaŧŧ-ı muĥaķķaķ’da cümleden ser-efrāz olmışdur.”395

Mübarekşah-ı Kutub için yüce kerametlerin sahibi olduğu, namaz, takva ve kutbiyet makamının ona miras bırakıldığı anlatılır. “Bu daħi kerāmāt-ı bülendį śāĥibi idi. Śalāĥ u taķvā vü maķām-ı ķuŧbiyyet aña mevrūŝ idi.”396

Şeyh Hamdullah’ın babası Mustafa Dede’nin Sühreverdi tarikatının pirlerinden biri olduğu tezkirede zikredilir: “Ŧarįķ-i Sühreverdį’de bir pįr-i münįr ü ‛azįz-i bį-nažįr olduġı...”397 Şeyh Hamdullah da bu tarikata mensuptur: “Ŧarįķ-i meşāyiħde ŧarįķ-i Sühreverdį’den idi.”398

Abdullah Kırımî, tambur çaldığı ve bundan dolayı işlediği günahlar için rüyasında uyarılır. Bunu üzerine tamburı kırıp tövbe ve istiğfar eder. Bu durum şöyle hikaye olunur: “Üstādımız Yūsuf Efendi merĥūm ĥikāyet itdiler bir gün gördüm ol ŧanbūrı şikest eylemiş aġlar. Ol ŧanbūruñ ancaķ bir ķılı var idi. Eytdüm ki: “Bir ķıl ile itdügüñüz günāha mı aġlarsız?” Eytdi ki: “Eytdigi alan bir ķıldan alur, ben bu bir ķıl ile on iki maķāmı yigirmi dört şu‛beyi icrā iderdim ki. Feĥvā-yı şerįfi üzre baña cezā olup, ‛iķāb u ‛itāb olınur ise benüm ĥālim nice olur?” didi. Ve ĥālā cümle ma‛āśime tövbe vü istiġfār itdüm ki baña menāmımda tenbih olınmuşdur.”399

Karahisarî Ahmed Efendi vaktini boşa harcamayan, namaz ve niyaz konusuna özen gösteren bir zattır. Geceleri, yazdığı her varaktan sonra nafile namaz kıldığı eserde bildirilmiştir: “Geceleri iĥyā ile ġāyet muķayyed olup, śabāĥa dāĥil olunca ekŝer leyālįde her

394 _{Bkz. Tezkiret’ül-Hattatin, v. 11a.} 395 _{Bkz. Tezkiret’ül-Hattatin, v. 11a.} 396 _{Bkz. Tezkiret’ül-Hattatin, v. 11a.} 397 _{Bkz. Tezkiret’ül-Hattatin, v. 12a.} 398 _{Bkz. Tezkiret’ül-Hattatin, v. 13b.} 399 _{Bkz. Tezkiret’ül-Hattatin, v. 18b.}

varaķ kitābeti ‛aķįbetde bir ķaç rek‛āt nevāfil ķılmaġı iltizām itmişlerdi. Anuñ śalāĥı ve ma‛rifeti, nūrı ‛inān-ı felege irişmişdi.”400

Mir Ali peygamber soyundan ve büyük evliyalardan biridir. Nakşibendî tarikatına mensuptur: “Mįr ‛Alį merĥūm sādāt-ı kirāmdan ve evliyā-i ‛ižāmdan bir kimesnedür. Ve ŧarįķ-i Ĥaˆce-gān’da ehl-i tevĥįd ü ehl-i źikr olduķları meşhūrdur.” Hac sırasında harem şeyhi ile Mir Ali arasındaki olay şöyle hikaye edlilir: “Mįr merĥūmuñ yār-gārlarından biri ĥacc-ı şerįfe müteveccih olduķda Mįr merĥūm bir na‛t-ı şerįf leŧāfet-i enįf nažm idüp, ol kimesne ile Ravża-i şerįf-i şeref-nümā-yı ‛āleme irsāl idüp, ol kimesne daħi varup, Ravża-i Muŧahhara-i şerefeha’l-lāhu te‛ālā ŧarafına vuśūl bulduķda Şeyħü’l-Ĥarem olan kimesneye Mįr merĥūmuñ ħaŧŧını ‛arż eyledikde Şeyħü’l-Ĥarem daħi anı ķabulde tekāsül ü ihmāl itdükden śoñra bir gice iki cihān güneşi śalla’l-lāhu ‛aleyhi vesellem Şeyħü’l-Ĥarem meźbūruñ menāmında ŧulū‛ idüp, śalla’l-lāhu ‛aleyhi vesellem anuñ ķabūlüne tenbih ü te’kįd buyurup, irtesi Şeyħü’l- Ĥaremü’l-muĥterem o kimesneye gelüp, kendü rü’yāsını taķrįr ü ta‛bįrden śoñra na‛t-ı şerįf-i merġūbı ĥüsn-i ķabūl ile alup, Ĥücre-i şerįfenüñ dįvār-ı envār esāsına vaż‛ itmişlerdür.”401

Sultan Ali Meşhedî’nin öğrencileri Muhammed bin Muizüddin ve Ahmed el-Hüseynî Hz. Hüseyin soyundandır: “Muĥammed bin el-Mu‛izü’d-dįn el- Ĥüseynį ve biri daħi Aĥmed el- Hüseynį’dür. Bu ikisi eşref-i kirāmuñ śaĥįĥü’n-nesebleridür.”402

Mir İmad; Nakşibendî tarikatına mensup, Hz. Hasan soyundan, Hanefî mezhepli, Sünnî ve hacıdır: “‛İmād merĥūm ŧarįķ-i Naķşıbendiye ulūlarından olup ve Ĥasenį’n-neseb ve Ĥanefį’l-meźheb ĥāccü’l-ĥaremeyn olup, Sünnį senevį vü dįn-i İslām’da kaviyy kimesne olmaġla...”403

Nefeszâde, Mir Halil’in inanç ve itikadı hakkında bilgi olmadığını yazar: “Lākin ‛aķįdesi ĥāli nā-ma‛lūmdur.”404

Mir Abdullahü’l-Hassenü’l-Buharî ve Derviş Abdi Buhara erenlerinden ve Nakşibendî tarikatı mensuplarındandır: “Buhārā erenlerinden ve ŧarįķ-i Naķşıbendiyye aśĥābından olup, anda münzevį olan ĥasįb ü nesįb Mįr ‛Abdu’l-lāhü’l-Ĥassenü’l-Buhārį ve Dervįş ‛Abdį...”405

400 _{Bkz. Tezkiret’ül-Hattatin, v. 19b.} 401 _{Bkz. Tezkiret’ül-Hattatin, v. 23a.} 402 _{Bkz. Tezkiret’ül-Hattatin, v. 23a.} 403 _{Bkz. Tezkiret’ül-Hattatin, v. 23b.} 404 _{Bkz. Tezkiret’ül-Hattatin, v. 24b.}

3.1.3.3.2. Muhtasar Tezkire-i Hattâtîn’de İnanç Dünyası

Muhtasar Tezkire-i Hattâtîn’de Mübarekşah’ın Zerrinkalem unvanını alması evliyaların ruhaniyetlerine dayandırılır. Bu durumu eserde karşılayan cümle şudur: “Ser- çeşme-i evliyā-yı kirām rūĥāniyeti ile Mübārekşāh zerrįn-ķalem olur.”406