Tekstil sektöründe çevreci standartlar

 Hammadde sarfiyatını ve maliyetleri düşürür,

 Arıtma maliyetini düşürür,

 Olası kirliliği önler,

 Çalışma ortamını iyileştirir,

 Çalışma koşullarının iyileştirilmesi ile iş ve işçi sağlığı standartlarına uyulmasını kolaylaştırır,

 Çalışma koşullarının iyileştirilmesi ile işçilerin işini değiştirmesi önlenir bununla da uzun vadede işlerinde uzman olmaları sağlanır,

 Proses verimini arttırır,

 Temiz üretim teknolojilerinin transferini kolaylaştırır,

 Çevre ile ilgili yönetmelik ve standartlara uyumu kolaylaştırır,

 İşletmenin imajını iyileştirir.

kullanılabilmektedir. Bugün mevcut olan çevre etiketleri çeşitli kıstaslara dayanmaktadır. Bu kıstaslar ürünün hammaddesinden nihai haline ve hatta atık haline kadar olan süreçte kullanılan kimyasalları, atık su, çalışma ortamında gürültü düzeyi, emisyon vb. unsurların bazılarını veya tamamını içerebilmektedir.

Tekstil konusunda ekolojik üretim 1990’ların başından itibaren gittikçe önem kazanmaya başlamıştır. Esprit, Otto gibi hazır giyim alanında alım yapan büyük işletmelerin ürünleri arasında artık ekolojik kıstaslara uygun olarak üretilmiş ürünler yer almakta ve bu ürünlerin oranı gittikçe artmaktadır. Ekolojik ürünler ve ekolojik ürün etiketleri, özellikle Türkiye’nin tekstil ve hazır giyim ihracatında en önemli pazar olan Avrupa Birliği’nde oldukça yaygınlaşmıştır. Avrupa Birliği’nde geliştirilmiş olan çevre etiketlerine bakıldığında, üye ülkeler bazında geliştirilmiş özel etiketleri ve tüm Avrupa Birliği’nde geçerli olan AB çevre etiketidir. Türk tekstil ve hazır giyim sektöründe ürün çeşitliliği arttırılmalıdır. Bu doğrultuda ekolojik ürünler, üretimi yaygınlaştıracak ürünlerden biri olarak görülmektedir.³²

5.1.4.1.1.Birinci derecede üretim ekolojisini değerlendiren eko etiketleri ve sertifikaları

Bu gruptaki etiketler değerlendirmelerinde birinci derece:

 Tekstil mamullerinin üretimi sırasındaki enerji, su ve yardımcı madde tüketimini

 Kullanılan boyarmadde ve kimyasal maddelerin insan ve eko toksikolojik etkilerini

 Üretimin çevreye (atık su, atık hava, katı atıklar) etkileyişini göz önüne almakla birlikte:

 İş güvenliği ile

 Çevre (Atık su/Atık hava arıtılması, Atık yönetimi ve geri dönüşüm yöntemleri) teknolojisinin kalitesini ve

 Ambalaj ve nakliye, çalışanların sosyal güvenliği gibi hususlar da göz önüne almaktadır.

32 Çatalbaş, Özden,a.g.e.,s.5,2001,

Bu gruba dâhil etiketler, eco-tex-Konsorsiyumunun eco-tex®-Sertifikası, planlanan Öko-Tex Standard 1000 (dolayısıyla MUT standardları) ile Doğal Tekstiller Çalışma Grubu (Arbeitskreis Naturtextilien) ve Nordic Çevre Etiketi (Nordic Environment Label) sertifikalarıdır.³³

-Eco-tex®

Scotdic, Textile Farben GmbH, Köln, ile Textile Design Group Milano’nun kurdukları eco-tex-Konsorsiyumu’nun verdikleri bir etikettir. Bu etiketle;³⁴

 Ekolojik bakımdan sakıncalı işlemlerden vazgeçilmekte

 Eko toksikolojik bakımdan sakıncalı kimyasal maddelerin yerine başkaları kullanılmaya başlanmakta

 Kalite güvenliği sistemi başlatılmakta

 Hammadde, yardımcı madde, su ve enerji tüketiminde optimizasyon ve dolayısıyla tüketimin en aza indirilmesi sağlanmakta

 Atık su, atık hava ve katı atıklarla ilgili hususlarda danışmanlık hizmetleri verilmektedir.

Eco-tex etiketi üç seviyede mevcuttur. Eco tex-Traditional (Geleneksel), Eco Tex Human(İnsancıl), Eco-Tex Natural (Doğal).

-Ekolojik tekstil etiketleri

İnsan ekolojisine uygunluğu gösteren M.S.T etiketinden sonra, üretim ekolojisine uygunluğu gösteren bir etikettir. 1992 yılında Almanya’da Tüketici ve Çevre Dostu Tekstil Ürünleri Derneği tarafından M.U.T (Markenzeichen umweltschonende Textilien) adıyla oluşturulmuştur.

33 Seventekin,a.g.m.,1996.

34 Seventekin,a.g.m.,1996.

5.1.4.2.Tekstil mamullerinin toksikolojik özelliklerini değerlendiren etiketler

Bu etiketler, tekrarlanabilir ve iyi tanımlanmış testler sonucu tekstil mamulü üzerinde zararlı maddelerin etiketi veren kuruluşun kriterler kataloğunda belirtilen miktarlardan daha az bulunduğunu belgelemektedirler.

-Zararlı maddeleri kontrol edilmiş tekstil ürünleri etiketi

M.S.T adıyla anılmaktadır. Tüketici Çevre Dostu Tekstil Ürünleri Derneği tarafından verilen bu etiketin kriterleri kataloğu Öko-Tex 100 standardınınkine benzemektedir. Bu etiketi diğer etiketlerden ayıran en önemli husus, kriterler kataloğunu belirleyen ve etiket kullanma sertifikasını veren dernek ile ürünün kriterler kataloğuna uygunluğunu kontrol eden laboratuarların ayrı ayrı olmalarıdır. Oysa başta Öko_Tex Standardları etiketi olmak üzere birçok ekolojik tekstil etiketinde, kontrolleri yapan ve sertifikayı kullanma hakkını veren aynı kuruluştur.³⁵

-Öko-Info DTB

7 Avrupa ülkesinden 100’ün üzerinde tekstil ve konfeksiyon kuruluşunun bir araya gelerek oluşturdukları DTB (Dialog Textil-Bekleidung) da çoktandır var olan Ürün-Info’ya ilaveten bir Öko-Info yayınlamıştır. DTB üyesi tekstil ve hazır giyim kuruluşlarının kendi aralarındaki alış verişlerinde ürünlerde ekolojik bakımdan nelerin nasıl kontrol edileceği bildirilmektedir.

-Doğal tekstil ürünleri çalışma grubu

1988 yılında 4 tekstil üreticisi firmanın bir araya gelip oluşturduğu AK (Arbeitskreis Naturtextilien) Kriterlerine göre; doğal tekstil ürünleri, bitkisel veya hayvansal kaynaklı doğal liflerden belirli kriterlere dikkat edilerek üretilmiş giysiler veya diğer tekstil kullanım ürünleridir. Doğal lifler hiç işlem görmemiş veya tehlikeli olmayacak şekilde işlem görmeli ve/veya boyanmalıdır.

5.1.4.3.Firma etiketleri

Çok sayıdaki etiket ve genellikle bu etiketler için (gerek kontrolleri, gerekse sertifika-lisans verilmesi için) talep edilen fahiş ücretler nedeni ile birçok işletme kendi kriterler

35 Seventekin,a.g.m.,1996.

kataloglarını saptamaktadırlar. Bu işletmeler, çeşitli ülkelerde anlaştıkları tarafsız enstitülere yaptırdığı testlerin sonuçlarının, belirli oranda kendi laboratuarlarının sonuçlarıyla uyumunu kontrol etmektedirler.

5.1.4.4.Öko-Tex standard 100

Textilex Vertrauen- Schadstoffgeprüft nach Öko-Tex Standard 100/ Tekstilde Güven-Öko-Tex Standardı 100’e göre zararlı madde kontrolü yapılmış etiketi, AB üyesi ülkenin her birinde bir Tekstil Araştırma Enstitüsünün üye olduğu bir grubun üye enstitüsü tarafından verilmektedir. Tekstil ve hazır giyim ürünlerinin insanlar üzerindeki ekolojik etkilerini esas alarak ölçümleyen ortak bir standarttır. Standart, insan ekolojisine sorun yarattığı bilinen zararlı maddelerin analizini içerir ve her madde için bilimsel olarak saptanmış sınır değerleri belirler. Tekstil ürünü Standardın öngördüğü bütün koşullara sahip olduğu takdirde, başvuru sahibine ürünlerinde Öko –Tex Standard 100’e göre Zararlı Madde İçermez sözünün yer aldığı etiketi kullanma yetkisi verilir.

Aynı zamanda Standardın öngördüğü kalite güvencesinin gereklerini sağlama yönünde de önlemler alınmıştır.³⁶ Üründe azaltılmış veya en aza indirgenmiş zehir tortusuna sahip tekstil için pazar hızla güçlü bir kitle pazarına doğru gelişmiştir.

Oeco-Tex Standard 100 adı altında uluslararası belge standardı oluşturulmuştur.

1993’ün başından 1999’un sonuna kadar yaklaşık 16.000 bağımsız olarak kontrol edilen belge, giyim ve yatak malzemesi gibi yakın ten temasına sahip tekstil ürünleri için verilmiştir. İyi pazarlama, kolay ve kontrol edilebilen kriterler, tüketicilerin temel endişesi olarak sağlık unsuru üzerine odak ve yaklaşımın uluslararası niteliği kitle pazarına doğru hızlı bir adım için başarılı bir temel olmuştur. Bu arada, ALDI gibi indirimciler bile Oeco-Tex 100 belgeli iç çamaşırı ve nevresim sunmaktadır.³⁷ Oeco-Tex 100’ün pazar başarısından bağımsız olarak, çevreci organizasyonlar ve eko-tekstil sanayindeki diğer hissedarlar Oeco-Tex Standard’ın her şekilde açık olması gereken ve Avrupa’da ortak standart olan zehri azaltılmış tekstil kriterini temin ettiğini ifade eder.

Bu, üretim ekolojisine yönelik daha azimli tekstillerin neden hala pazarda uygun

36 Soy, Muzaffer, “Öko-Tex 100 Genel Bilgiler”, Tekstil Terbiye Sanayicileri Derneği, Yön.1023. Ekim 1995.

37 Lorek, Sylvia-Lucas, Painer, a.g.e.,2003.

mevkide kaldığına dair bir sebeptir. Avrupa kamuoyu Tekstil ve Hazır Giyime, giderek daha fazla, ekolojik açıdan yaklaşmaktadır. Bu eğilimi her şeyden önce Medya

“Tekstilde Zararlı Maddeler” ve “Sağlık” gibi manşetlerle yaygınlaştırmıştır.

Ekoteks Sisteminin avantajları şunlardır;

 Test standartları dünya çapında uygulanmaktadır.

 Uluslararası kabul, standardize test ve sertifikasyon prosedürü, yüksek kalite ve güvenlik seviyesi anlamına gelmektedir.

 Tekstil zinciri içinde daha düşük maliyet

 Ürünlerin kriterlere uymaması halinde yasak getirme, sağlıklı denetimlerin olması.

 Tekstil üreticileri ve tekstil ticareti yapan işletmeler için Ekoteks 100 Standardı ürün kalitesini arttırmak için bir enstrümandır. Bu enstrüman, hem müşteri/tüketicinin ihtiyaçları ile uyuşmak için aktif bir stratejidir hem de

“sessiz satıcı” da denilen bir pazarlama enstrümanıdır.³⁸