Teknik tekstiller

2005 yılı başından itibaren global tekstil kotalarının kalkmış olması Türk tekstil ve hazır giyim sektörü üzerinde büyük bir rekabet baskısı oluşturmaktadır. Ucuz maliyetle üretim yapabilen başta Çin olmak üzere birçok gelişmekte olan ülkenin yüksek nüfus ve üretim potansiyelleri ile uluslararası pazarlardaki paylarını büyük ölçüde arttırmaları beklenmektedir. Bazı analistlere göre adı konulmamış global üretim planlamasında Çin’e dünyanın terzisi rolü biçilmiştir. Bu açıdan bakıldığında, başta ABD ve AB olmak üzere gelişmiş ülkelerde konvansiyonel tekstil ve hazır giyim ürünleri üreten sektörlerin temsilcilerinin kotaların kalkmasının ertelenmesi yönünde yaptığı girişimlerin devam etmesi daha anlaşılır bir hal almaktadır.⁴³ABD ve Avrupa’nın tekstilde yoğunlaşmaya başladığı alan yüksek teknolojili teknik tekstillerdir. Avrupa ve Amerika’daki tekstil sektörünün, konvansiyonel tekstil ürünlerini bilinçli olarak bırakıp, yüksek getirisi olan ve konvansiyonel ürünlerde olduğu kadar şiddetli bir rekabetin yaşanmadığı, yüksek performanslı teknik tekstil ürünlerine yöneldiği görülmektedir. İleri teknoloji ve yoğun Ar-Ge çalışması gerektiren teknik tekstil ürünlerinde yoğunlaşan gelişmiş ülkeler, bu

42 Lorek, Sylvia-Lucas, Painer, a.g.e.,2003.

43 Kaya,Sükrü,Teknik Tekstiller,22.12.2006, www.ihracatklubu.com,31.12.2008.

alanda rakipsiz olmanın avantajını yaşamaktadır.⁴⁴Teknik tekstil deyince “estetik ve dekoratif özelliklerinden ziyade, öncelikle teknik performansları ve fonksiyonel özellikleri için üretilen tekstil malzemeleri ve ürünleri” anlaşılmaktadır. Özel olarak tasarlanan, herhangi bir üründe veya proses dahilinde veya yalnız başına belirli bir özelliği yerine getirmek amacıyla kullanılan malzemelere teknik tekstil denmektedir.⁴⁵ Teknik tekstiller bu terimden başka; endüstriyel tekstiller, yüksek performanslı tekstiller, yüksek teknik tekstiller, geleneksel olmayan tekstiller, mühendislik tekstilleri diye isimlendirilmektedir. En az geleneksel tekstiller kadar eski olan bu ürünler, geleneksel tekstillerin aksine, tekstil dışındaki alanlarda da kullanılır. Bu ürünler;

kimyasallara, hava şartlarına ve mikro organizmalara dayanımlı, yüksek mukavemet, yanmazlık, yüksek aşınma dayanımı gibi yüksek performans özellikleri gösteren ürünlerdir. Bunun yanı sıra bu ürünler geleneksel tekstillere göre, görünüş ve konforun belirleyici bir kriter olmadığı, pahalı, katma değeri yüksek, doğrudan tüketicinin kendisinin kullanmadığı, fitrelerde, oto lastiklerinde kullanılan tekstiller gibi her hangi bir malzemenin parçası olarak da kullanılan ürünlerdir.⁴⁶ Teknik tekstiller denince, altında teknik işlevleri yerine getirebilecek özellikler katılarak üretilmiş ürünler anlaşılmalıdır.⁴⁷ Teknik tekstiller pahalı, katma değeri yüksek ürünlerdir. Kimyasallara, hava şartlarına, mikro organizmalara dayanıklı, yüksek mukavemet, yanmazlık gibi üstün performans özelliklerine sahip ürünlerdir. Bu ürünler tekstil dışındaki alanlarda da kullanılırlar; ancak alıcı bizzat teknik tekstil ürününü kullanmaz, herhangi bir malzemenin parçası olarak kullanılır.⁴⁸Son kullanım alanlarına göre teknik tekstiller;

Teknik tekstillerin son kullanım alanlarına göre sınıflandırılması konusunda en kapsamlı ve kabul görmüş çalışma Alman fuar organizatörü Messe Frankfurt tarafından yapılmıştır. Bu firma tarafından son kullanıma yönelik olarak yapılan sınıflandırmada

44 Kaya,Sükrü,Teknik Tekstiller,22.12.2006, www.ihracatklubu.com,31.12.2008.

45 İTKİB, Teknik Tekstiller Üzerine Genel ve Güncel Bilgiler, İTKİB Genel Sekreterliği Ar&Ge ve Mevzuat Şubesi, www.itkib.org.tr, Mart 2005.

46 Yıldırım, Kenan-Aydın, Nurcan-Çelikbilek, Aylin- Güçer, Şeref, “Kaliteli Yaşam için Teknik Tekstiller ve Kullanım Alanları”, Kimya Teknolojileri, sayı 17, Mayıs 2002.

47 Wulfhorst, Burkhard, Çev. Ali Demir, Tekstil Üretim Yöntemleri (Textil Fertigungsverfahren), 2003,s265.

48 İTKİB, Teknik Tekstiller Üzerine Genel ve Güncel Bilgiler, İTKİB Genel Sekreterliği Ar&Ge ve Mevzuat Şubesi, www.itkib.org.tr, Mart 2005.

teknik tekstiller 12 ana gruba ayrılmıştır.⁴⁹ Teknik tekstillerin 12 grupta toplanan bu kullanım alanlarının ayrıntıları son derece geniştir. Ayrıca her geçen gün yeni kullanım alanları keşfedilmektedir ve yeni teknik tekstil ürünleri geliştirilmektedir. Özellikle uzay, havacılık, savunma, tıp gibi ileri teknolojinin kullanıldığı alanlarda kritik role sahip olan teknik tekstiller, günlük yaşamımızda da spor, gezinti ve eğlence giysileri, döşemeler, mobilyalar, bina ve bina donanımı gibi alanlarda aktif olarak kullanılır hale gelmiştir. Gelecekte ise teknik tekstillerin insan yaşamında daha çok yer edineceği ve vazgeçilmez ürünler arasına yerleşeceği beklenmektedir.

-Ekolojik ve Çevre Teknik Tekstilleri

Küresel ısınmanın, kuraklığın artması, ani seller, az yağış daha çok güneş ve sıcak hava dalgalarının daha uzun süreli ve şiddetli olması anlamına gelmektedir. Bunun sonucunda daha fazla böcek ve haşere üreyecek, susuzluk ve kıtlık yaşanacak, sık ve uzun süreli orman yangınları, ani seller, yıkıcı sel baskınları yaşanacaktır. Bu süreçte görülen odur ki, teknik tekstillere olan ihtiyaç daha da artacaktır. Tekstil Sektörünün çıkış yolu olarak gördüğü ve son yıllarda yönelimin arttığı teknik tekstiller, küresel ısınmanın yol açacağı etkileri azaltacak ürünlerin üretilmesi anlamına gelmektedir.⁵⁰ Küresel ısınmanın da etkisiyle bakteriyel ve diğer bulaşıcı hastalıklar gün geçtikçe daha fazla sayıda insanın ölümüne yol açmaktadır. Gümüş doğal anti-bakteriyel ve antifungal özelliklere sahiptir. Yunanlılar ve diğer sıvıları taze olarak saklamak için gümüş kapları kullanmışlardır. Lif ve kumaş üzerindeki nano-gümüş partiküller bakterileri elimine edebilmektedir. Malaria, Yellow Fewer, West Nile virüsleri sivrisinekten doğan hastalıklardır ve günümüzde en sık rastlanan ve hızla yaygınlaşan sağlık problemlerinden biridir. Nanoteknoloji kapsülleme prosesi ile kumaşa bağlanan nanopartiküller insan derisinin sivrisinek tarafından ısırılmasını önleyebilmektedir.

Bununla birlikte kumaş ve giysilerde buruşmaz, güç tutuşur ve antistatik gibi diğer fonksiyonlar ticari olarak çoktan erişilebilir durumdadır. Nanoteknoloji uygulamaları için amaçlanan ürünler pamuk, keten, poliamid, rayon ve poliesterden yapılmış

49 Emek, Alpaslan, Teknik Tekstiller Dünya Pazarı, Türkiye’nin Üretim ve İhraç İmkanları, T.C.Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Ağustos 2005, s.14.

50 Karataş, Seher, “Küresel Isınma, Planları Değiştirecek”, Hedef, ITKIB, İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri Aylık Dergi, Ocak-Şubat, 2007,s.69.

kumaşlar, günlük giysiler, spor giysiler ve üniformalar gibi kıyafetlerdir.⁵¹ Ekolojik ve çevre teknik tekstilleri taşıt araçlarında ve sanayide kullanılan filtreler,

erozyonu önlemede kullanılan jeotekstiller gibi diğer alanlarda kullanılan” ürünlerden oluşmaktadır. Bu ürünler ayrıca mikro organizmalara karşı koruma, anti-bakteriyel özellik, vücuda uyumlu ve biyolojik olarak bozunabilme, ateşe karşı koruma gibi insan sağlığı ile ilgili özellikler de taşımaktadırlar. Teknik tekstil üretiminde dünyada önde gelen bölgeler sırasıyla Kuzey Amerika, Batı Avrupa, Doğu Avrupa, Güney Amerika, Güney Asya ve Güneydoğu Asya ülkeleri sayılmaktadır. Ülke olarak bakıldığında ABD, Hindistan, Çin, Japonya, İngiltere, Almanya, Fransa ve İtalya teknik tekstil üretiminde dünyada önde gelen ülkelerdir. Halen teknik tekstil prosesleri, nisbeten pahalı cihazlar tecrübeli işçiler gerektirdiği için gelişmiş ülkelerde yoğunlaşmış durumdadır. ABD’li teknik tekstil üreticilerinin teknolojik bilgi birikimleri dolayısıyla haklı bir ünü bulunmaktadır.⁵²

Türkiye’de teknik tekstil yatırımları nispeten yenidir ve henüz bir bilgi birikimi yoktur. Teknik tekstil alanında faaliyet gösteren irili ufaklı birkaç firmanın varlığı bilinmektedir. Bunların arasında Kordsa, Vateks, Flokser gibi uluslar arası üreticiler de yer almaktadır. 1 Ocak 2005’te tüm dünyada kotaların kaldırılması ile tekstil ve konfeksiyon ticareti dünya çapında değişikliklere yelken açmıştır. Dünya ölçeğinde Çin ve diğer ucuz maliyetle üretim yapan ülkelerden yapılacak ithalat ile rekabet etmek gerekecektir. Bu çerçevede hazırlanan OECD, WTO gibi kuruluşların raporlarında teknik tekstil üretiminin artacağına işaret edilmektedir. Bilindiği gibi teknik tekstiller halen gelişmiş ülkelerde üretilmekte olup, ileri teknoloji ve vasıflı işgücü gerektirmektedir.⁵³ Teknik tekstiller aynı zamanda geleneksel tekstillerin yıkıcı fiyat rekabetinden kaçabilmek için de avantajlar sunmaktadır. Bu nedenle Türkiye hızla bu alanda hedeflerini belirlemeli ve yapıcı kararlar almalıdır.

51 Akyüz,M.A-Ayyıldız, Hasan.,a.g.m.,2008,s.461.

52 İTKİB, Teknik Tekstiller Üzerine Genel ve Güncel Bilgiler, İTKİB Genel Sekreterliği Ar&Ge ve Mevzuat Şubesi, www.itkib.org.tr, Mart 2005.

53 İTKİB, Teknik Tekstiller Üzerine Genel ve Güncel Bilgiler, İTKİB Genel Sekreterliği Ar&Ge ve Mevzuat Şubesi, www.itkib.org.tr, Mart 2005.