—Bu sistemlerin performanslarının sistematik, tarafsız ve periyodik olarak değerlendirilmesi.
—Çevreci performans hakkında bilginin sağlanması, kamu ve diğer ilgili taraflarla açık bir diyalogun kurulması.
—Organizasyon personellerinin eğitimi ve aktif olarak işin içine girmeleri sayılabilir.
EMAS, ISO 14001 koşullarını içermekte olup, ISO 14001 sertifikası alındığında EMAS ile tekrarlanmasına gerek olmamaktadır.
Şekil.2.1.Çevreyi Merkez Alan İşletmeciliğin Fonksiyonları
Kaynak. AB Türkiye Temsilciliği, Bursa Çevre Merkezi Aktüel, “BTSO Yayın Organı Bursa Ekonomi’nin eki”, Ocak 2003,sayfa 2.
2.3.1. Üretim fonksiyonu
İşletmeler üretim sürecinde, girdi olarak malzeme ve enerji kullanmakta, süreç sonunda ise çıktı olarak ürün ve ürün olmayan çıktı olarak adlandırılan emisyonlar ve katı atıklar gibi çevreye zarar veren unsurlar oluşmaktadır. Sürdürülebilir kalkınma anlayışı çerçevesinde çevreye verilen zararın minimuma indirilebilmesi için işletmelerin bu zararlı etkileri yok etmeleri gerekmektedir.17Mintzberg’e göre ürünlerin tasarımlarını
17 AB Türkiye Temsilciliği, “BTSO Yayın Organı Bursa Ekonomi’nin eki”, Bursa Çevre Merkezi Aktüel, Ocak 2003,sayfa 2.
Üretim fonksiyonu
Eko verimlilik
Yaşam döngüsü analizi
Çevreci tasarım
Çevreci satın alma
Sıfır yayımlı fabrika
Pazarlama fonksiyonu
Yeşil tüketici
Yeşil pazarlama ve reklâm (yeşil etiketleme, fiyatlama, pazarlama ve dağıtım)
Muhasebe ve finansman fonksiyonu
Önleme maliyetleri
Değerleme maliyetleri
İçsel ve dışsal hata maliyetleri
İnsan kaynakları yönetimi fonksiyonu
İşletme kültürü
İşletme kültürünün değişimi
Çevreyi merkez alan
işletmecilik
tamamen değiştirerek farklı bir ürün ortaya koymak böylece ürünlerin şimdiye kadar ki baskın tasarım yapılarından bütünüyle farklı bir özellik ekleyerek müşterileri cezp etmek farklılaştırma türü olarak kullanılmaktadır.18 Mintzberg’in tasarım farklılaştırmasını, günümüz çevreye duyarlı işletmeleri hammadde ve enerji kaynaklarının azalması ve fiyatların yükselmesiyle çevre bilinci dışında da “çevre dostu üretim teknikleri” aracılığıyla uygulamaktadır. Bu durumda teknoloji, ürün verimi en yüksek olan, en az yan ürün oluşturan ve üretim sırasında en az enerji gerektiren teknoloji ile değiştirilmiştir.19
Çevreye duyarlı üretim, çevre dostu teknolojilerin yani çevreyi koruyan, daha az kirleten, tüm kaynakları daha sürdürülebilir şekilde kullanan, atıkları daha yüksek oranlarda geri dönüştürebilen ve daha kabul edilebilir şekilde bertaraf eden teknolojilerin kullanımıdır. Çevreye duyarlı üretim stratejisinin 3R’si olarak adlandırılan ve yenilenemeyen doğal kaynakların daha az tüketilmesini ve kirliliğin azaltılmasını hedefleyen üç önemli strateji vardır. Bunlar: azaltma (Reduce), yeniden üretim (Remanufacture) ve yeniden kullanım (Reuse) dır.20
İşletmelerin çevre dostu üretim politikaları aşağıdaki konuları kapsamaktadır.
Yeni ve farklı ürünler geliştirilmesi ile yeni pazarlar yaratılması
Çevreci ürünlerin üretimiyle işletme imajının kuvvetlendirilmesi
Halen üretilmekte olan ürünlerin, yapılacak değişiklikler ve farklılaşma yolu ile geliştirilmesi, çevreye zararlı bir ürünün çevreci bir ürüne dönüştürülmesi.
Çevreye duyarlı üretim stratejileri hem işletme stratejisinin bir parçası haline gelmeli, hem de işletmenin bütün fonksiyonel alanlarına ve faaliyetlerine entegre edilmelidir.
Fonksiyonel alanlar arasında pek çok noktada karşılıklı bağımlılık bulunduğundan bu bütünleşme çok önemlidir.
18Thompson, Arthur A - Strickland,A.J., Strategic Management Concepts and Cases, McGraw-Hill Irwin Thirteenth Edition, 2003, s.150.
19Usta, Ramazan, “Çevre ve Çevre Yönetim Standardarı”, Standard Dergisi, sy 474, Yıl 40, Haziran 2001, s.55
20 AB Türkiye Temsilciliği, “BTSO Yayın Organı Bursa Ekonomi’nin eki”, Bursa Çevre Merkezi Aktüel, Ocak 2003, sayfa 2.
2.3.2.Pazarlama fonksiyonu
Çevreci ya da Yeşil Pazarlama toplumsal pazarlamadan doğmuştur. Toplumsal Pazarlama, müşterileri sadece memnun etmekle kalmayıp toplumun ilgilerini de göz önüne almayı amaçlayan bir pazarlama yaklaşımıdır. Paydaşlık teorisine göre, hedefler ve politikalar oluşturulurken bir işletmenin faaliyetlerinden etkilenecek herkesin göz önüne alınması gerekir. Bu yaklaşım, işletmelerin yeşilci olma eğilimlerini arttırmıştır.21 Çevreci Pazarlama; sürdürülebilir gelişme, sosyal sorumluluk, çevre koruma ilişkilerine uygun ürünlerin üretilmesi, tüketicilerin istek ve ihtiyaçlarını karşılarken uzun vadede kazançlı olmayı düşünürken çevreye verilen zararı minimum düzeye indirmeyi amaçlayan pazarlama düşünüşüdür. Çevreye duyarlı ve uyumlu ürünlerin üretilmesini teşvik edici önlemler geliştirmek ve uygulamak da bu kapsamda değerlendirilmektedir.
Geri dönüştürülebilir, çevreyle dost ürünlerin üretilerek; fiyatının diğerlerine oranla yüksek olmasına karşın, tüketicilerin bu ürünleri tercih etmelerini sağlamaya çalışan tüm pazarlama çabalarıdır. Sadece ürünün kendisinin çevreye duyarlı olmasından değil aynı zamanda tasarımından başlayarak üretilmesi, dağıtılması, tüketilmesi ve sonrasında yaşanan süreçlerde de çevreye duyarlı olmak anlaşılmaktadır.22
2.3.3.Muhasebe ve finansman fonksiyonu
Çevresel Muhasebe; bir işletmenin tüm faaliyetlerinin çevreci olarak sınıflandırılması, envanterinin tutulması, envanterdeki değişimlerin izlenmesi, bu değişimlerin parasal ve/veya fiziksel boyutlarının ortaya konulması ve bunun, işletme bilânçosuyla bütünleştirilip işletmenin gerçek kârlılığının ortaya konulması yönündeki düzenlemelerdir. Çevresel muhasebe, özellikle büyük işletmelerin yönetiminde giderek daha çok yer bulan çevre yönetim sisteminin bir alt sistemi veya çevre yönetim sistemini geliştirmede iyi bir başlangıç noktası olarak görülebilir.23 İşletmeler çevresel muhasebeyi; kurumun imajını geliştirmek ve toplumlarda yükselen çevre hareketlerine cevap verebilmek için,
21 Blythe, Jim Pazarlama İlkeleri, çev. Yavuz Odabaşı, Bilim Teknik Yayınevi, Eskişehir, 2001, s.305-309.
22 Altunışık, Remzi-Özdemir, Şuayip-Torlak, Ömer., Pazarlamaya Giriş, Sakarya Yayıncılık, Sakarya 2006,s.163.
23 Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği, TÜSİAD, “Şirketlerin Yeni Yönetim Aracı: Çevresel Muhasebe”, Yayın No. TÜSİAD-T/2005-06/404), s.25.
* Yürürlükte bulunan ve yürürlüğe konulması düşünülen çevre mevzuatına uyum sağlamak için,
* Pazar payı ve rekabet gücünü arttırmak için,
* Birçok farklı tarafla iletişime katkı sağlamak, bu anlamda, çevrede yaşayan halk, yerel yönetim ve diğer kuruluşlardan emisyon, koku, gürültü gibi konularda alınan şikâyet ve uyarıların değerlendirilmesi için,
* Yönetimsel riskleri azaltmada önemli bir rol oynadığı için,
* Çevreci performans ve halk sağlığına yönelik iyileştirmeler için,
* Kullanılan kaynaklar ve işletme maliyetlerinden sağlayacağı tasarruflar ve nihayetinde finansal performansın arttırılması için,
* Daha makul değerlerle sigortalanma imkânı sağlamak için,
* Yatırımların çevre dostu faaliyetlere yönelmesi için kullanırlar.24 2.3.4.İnsan kaynakları yönetimi fonksiyonu
İnsan kaynakları yönetimi, çevre yönetim sisteminin etkin biçimde işlemesinde ve çevre politikası ile programlarının başarıyla uygulanabilmesinde önemli bir yere sahiptir. İşletme kültürünün ekolojik çevreye duyarlı özellikler kazanması ve bunun kültürün bir parçası haline gelmesi için insan kaynakları uygulamalarında bazı değişiklikler söz konusu olacaktır.25 İnsan kaynakları yönetimi, çevre yönetimi alanında dört ana konuda ön plana çıkmaktadır. İlk olarak işletme çevreye duyarlı olduğunu ortaya koyan vizyon geliştirmeli, vizyonu politika ve amaçlar takip etmelidir. İkinci aşamada gerekli yeteneklerin geliştirilebilmesi için eğitim verilmelidir. Üçüncü aşamada çevre yönetimi programlarının başarılı olabilmesi için bunların herkesi kapsaması ve her çalışanın değişim sürecinde bir rol alması gerekmektedir. Son aşamada da çevreyle ilgili amaçlara bağlılığın sağlanması ve çalışanların motivasyonunu arttırmak için ödül mekanizmalarına gereksinim vardır.
24 TÜSİAD,a.g.e., s.28.2005.
25 Nemli, a.g.e.,s.179-181,2001.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KÜRESEL YAKLAŞIMLA YEŞİL PAZARLAMA 3.KÜRESEL YAKLAŞIMLA YEŞİL PAZARLAMA
Yeşil Pazarlama; sürdürülebilir gelişme, sosyal sorumluluk, çevre korumaya uygun ürünlerin üretilmesi, tüketicilerin istek ve ihtiyaçlarını karşılarken ve uzun vadede kazançlı olmayı düşünürken çevreye verilen zararı minimum düzeye indirmeyi amaçlayan pazarlama düşünüşüdür. Çevreye duyarlı ve uyumlu ürünlerin üretilmesini teşvik edici önlemler geliştirmek ve uygulamak da bu kapsamda değerlendirilmektedir.
Geri dönüştürülebilir, çevreyle dost ürünlerin üretilerek, fiyatının diğerlerine oranla yüksek olmasına karşın, tüketicilerin bu ürünleri tercih etmelerini sağlamaya çalışan pazarlama çabalarıdır. Sadece ürünün kendisinin çevreye duyarlı olmasından değil aynı zamanda tasarımından başlayarak üretilmesi, dağıtılması, tüketilmesi ve sonrasında yaşanan süreçlerde çevreye duyarlı olmak anlaşılmaktadır.1Küresel düşünme ve iş yapmanın hâkim olduğu günümüz iş dünyasında küresel emirler geçerlidir. Şu an ki küresel yaklaşım da sürdürülebilirliğin koşul olduğunu ortaya koymaktadır. Bu nedenle işletmeler çevreye duyarlı olmak zorundadır. Çünkü kendilerini, her zamankinden daha fazla çevreyi önemseyen ve gelecek nesillere sağlıklı bir çevre bırakmak niyetinde olan tüketiciler beklemektedir. Bu durum sağlıklı giysi konusunda hassas davranan tekstil sektörünün tüketicilerini de çok yakından ilgilendirmektedir. Öte yandan tüketiciler satın alma kriterleri ile işletmeleri denetleme vasfını da üstlenmektedirler.