Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu Çerçevesinde Sağlanan Vergisel

Teknolojik yeniliklerle ürünlerini geliştirebilen işletmeler, kendilerine bu sayede uluslararası rekabet üstünlüğü sağlamaktadırlar. İleri teknoloji gerektiren sektörlere bil- gisayar, internet bağlantılı servis sağlayıcılar, elektronik, insan sağlığı ve tıp ile ilgili biyo-teknoloji sektörleri örnek olarak verilebilmektedir. Teknoloji yoğun sektörler, dünya ekonomilerinde her geçen gün hızla gelişen sektörler arasındadır. Teknolojik

yenilikler, büyük ölçekli işletmelerin Ar-Ge departmanlarında ortaya çıkabileceği gibi küçük ölçekli işletmelerde de ortaya çıkabilmektedir162.

Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nun 1. maddesinde kanunun amacı üniver- siteler, araştırma kurum ve kuruluşları ile üretim sektörlerinin işbirliği sağlanarak, ülke sanayinin uluslar arası rekabet edebilir ve ihracata yönelik bir yapıya kavuşturulması maksadıyla teknolojik bilgi üretmek, üründe ve üretim yöntemlerinde yenilik geliştir- mek, ürün kalitesini veya standardını yükseltmek, verimliliği arttırmak, üretim maliyet- lerini düşürmek, teknolojik bilgiyi ticarileştirmek, teknoloji yoğun üretim ve girişimci- liği desteklemek, küçük ve orta ölçekli işletmelerin yeni ve ileri teknolojilere uyumunu sağlamak, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun kararları da dikkate alınarak teknoloji yoğun alanlarda yatırım olanakları yaratmak, araştırmacı ve vasıflı kişilere iş imkanı yaratmak, teknoloji transferlerine yardımcı olmak ve yüksek/ileri teknoloji sağlayacak yabancı sermayenin ülkeye girişini hızlandıracak teknolojik alt yapıyı sağlamak şeklin- de tanımlanmıştır.

4691 sayılı kanunda Teknoloji Geliştirme Bölgesi, yüksek ileri teknoloji kullanan ya da yeni teknolojilere yönelik firmaların, belirli üniversite veya ileri teknoloji enstitü- sü ya da Ar-Ge merkez ve enstitüsünün olanaklarından yararlanarak teknoloji veya yazı- lım ürettikleri/geliştirdikleri, teknolojik bir buluşu ticari bir ürün, yöntem veya hizmet haline dönüştürmek için faaliyet gösterdikleri ve bu yolla bölgenin kalkınmasına katkı- da bulundukları, aynı üniversite, ileri teknoloji enstitüsü ya da Ar-Ge merkez veya ens- titü alanı içinde veya yakınında, akademik, ekonomik ve sosyal yapının bütünleştiği site veya bu özelliklere sahip teknopark olarak tanımlanmıştır.

4691 sayılı kanuna göre yönetici şirket anonim şirket olarak kurulan, Teknoloji geliştirme Bölgesinin yönetimi ve işletmesinden sorumlu şirket olarak tanımlanmıştır. Yönetici şirketin kurucuları arasında Teknoloji Geliştirme Bölgesi’nin içinde veya bu- lunduğu ilde yer alan en az bir üniversite veya ileri teknoloji enstitüsü ya da kamu Ar- Ge merkezi bulunur. Bu kurum ve kuruluşlar, şirketleri ve/veya vakıf işletmeleri ile de yönetici şirkete katılabilirler.

162 _{Ayfer KAYACAN; “Teknolojik Yeniliklere ve Araştırma-Geliştirme Harcamalarına Yönelik Vergisel Teşvik-} ler”, Vergi Sorunları Dergisi, S:163, Nisan 2002, s.99.

Yönetici şirkete ayrıca, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ne bağlı odalar ve bor- salar, yerel yönetimler, bankalar ve finansman kurumları, yerli ve yabancı hukuk tüzel kişileri, ar-ge ve teknoloji geliştirme ile ilgili vakıf ve dernekler, ilgili kamu kuruluşları, ihracatçı birlikleri kurucu ya da sonradan ortak olarak iştirak edebilirler.

4691 sayılı Kanun’un 8. maddesi ne göre “Yönetici Şirket Teknoloji Geliştirme Kanunu’nun uygulanması ile ilgili işlemlerde her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır.

Teknoloji Geliştirme Bölgeleri’nde yer alan gelir ve kurumlar vergisi mükellefle- rinin, münhasıran bu bölgelerdeki yazılım ve araştırma ve geliştirmeye dayanan üretim faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları faaliyete geçilmesinden itibaren 5 yıl süre ile gelir ve kurumlar vergisinden istisna edilmiştir. Bakanlar Kurulu seçilen, hedef alınan, belirli teknolojik alanlar ve ürünler için 10 yıla kadar süreyi uzatabilir.

Bölgede çalışan araştırmacı, yazılımcı ve ar-ge personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri Teknoloji Geliştirme Bölgesinin kuruluş tarihinden itibaren 10 yıl süre ile her türlü vergiden istisnadır.

Gelir ve Kurumlar vergisi mükelleflerince bu bölgelerde ar-ge faaliyetlerinde bu- lunan kişi, kurum ve kuruluşlara makbuz karşılığı sponsor olarak yapılan bağış ve yar- dımlar toplamı 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 89’ncu maddesinin 2 numaralı bendi ile, 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 14’ncü maddesinin 6’ncı bendinde belirtilen oran ve esaslar dahilinde indirime tabi tutulur”. Bu çerçevede bakıldığında teknoloji geliştirme bölgelerinde Ar-Ge çalışmalarına yönelik vergisel teşvikleri 4 baş- lık halinde toplamak mümkün olabilmektedir:

i) Teknoloji geliştirme bölgesinin yönetimini üstlenen, anonim şirket olarak kurulacak olan yönetici şirketin Teknoloji Geliştirme Kanunu’nun uygula- ması ile ilgili işlemlerine ilişkin olarak tanınan muafiyettir. Böylece yönetici şirket Teknoloji Geliştirme Kanunu’nun uygulamasında her türlü vergi, re- sim ve harçtan muaftır.

ii) Teknoloji geliştirme bölgelerinde bulunan gelir ve kurumlar vergisi mükel- leflerinin, sadece bu bölgelerdeki yazılım ve Ar-Ge’ye dayalı üretim faali-

yetlerinden elde edilen kazançları, faaliyete geçilmesinden itibaren 5 yıl süre ile gelir ve kurumlar vergisinden istisna edilmiştir.

iii) Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde çalışan araştırmacı, yazılımcı ve ar-ge personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri Teknoloji Geliştirme Bölgesinin kuruluş tarihinden itibaren 10 yıl süre ile her türlü vergiden istisnadır. Böy- lece bu bölgelerde faaliyette bulunan yönetici şirket ile gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, istihdam ettikleri kişilerin ücretleri üzerinden vergi ödemeyecekler, böylece üretim maliyetlerini düşürebileceklerdir.

iv) Getirilen sonuncu düzenleme ile gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tara- fından teknoloji geliştirme bölgelerinde Ar-Ge faaliyetlerinde bulunan kişi, kurum veya kuruluşlara makbuz karşılığı, sponsor olarak yapılan bağış vs. yardımlar toplamı Gelir Vergisi Kanunu’nun 89/2 ve Kurumlar Vergisi Ka- nunu’nun 14/6 bendi uyarınca belirtilen oran ve esaslar dahilinde indirime tabi tutulacaktır.

Ar-Ge çalışmaları en zor çalışmalardır. Nitelikli "araştırma iş gücü" yanında özel laboratuvar, makine ve teçhizata da gereksinme göstermektedir. Çalışma ortamını oluş- turan özel laboratuar, makine ve teçhizatın toplandığı yere "Teknopark", "araştırma par- kı", "ileri teknoloji geliştirme merkezi" gibi isimler verilmektedir. Teknoparklar Ar-Ge çalışmalarının yapıldığı yerlerdir. Teknopark olmadan Ar-Ge çalışması yapmak hemen hemen olanaksızdır.

Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarında, 5228 sayılı Kanunun 28 ve 31 inci mad- deleri ile yapılan değişikliklerle, mükelleflerin işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları üzerinden hesaplanacaktır.