5. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA
5.4. Girdi Kullanımı
5.4.3. Tarımsal mücadele ilacı kullanımı
Tarımsal ürünlerin verim ve kalitesini artırabilmek için modern tarım teknikleri ve girdilerin kullanılması gereklidir. Bitki koruma ürünleri içerisinde yer alan kimyasal ilaç kullanımı da bu girdilerden biridir. Kimyasal ilaçlar, tarım ürünlerini hastalık, zararlı ve yabancı otların zararlarından koruyabilmek, üretimin kalitesini güvence altına almak için kullanılan bir tarımsal mücadele biçimidir (Tiryaki vd, 2010).
Fidan üretiminde birim alana düşen tarımsal mücadele ilacı kullanımı Çizelge 5.31’de verilmiştir. Kullanılan tarım ilaçları hastalık ve zararlılara karşı mücadele amaçlarına göre üç grupta incelenmiştir. İşletmelerde 14.74 TL/da’lık tarım ilacı kullanılmıştır.
Çizelge 5.31. İşletmede birim alana tarım ilacı kullanım masrafı
İlaçlar
İlaç kullanım masrafı ile işletme grupları arasında istatistikî olarak ilişki yoktur (p=0.069).
69 5.5. Fidan Üretim Faaliyetlerinin Analizi
5.5.1. Fidancılıkta üretim şekilleri
Tüm çiçekli bitkilerde olduğu gibi, bahçe bitkilerinde de tür ve çeşitlerin devam ettirilebilmeleri için çoğaltılmaları gerekmektedir. Bu amaçla yetiştiriciliği yapılacak tür ve çeşitlerin üreme mekanizmasının bilinmesi ve buna göre de çoğaltım yöntemlerinin geliştirilmesi zorunludur. Bahçe bitkileri başlıca iki yöntemle çoğaltılmaktadır. Bunlar; generatif (tohumla) ve vegetatif (eşeysiz) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Generatif çoğaltımda üretim materyali tohumdur. Tohumla çoğaltım bazı meyve türlerinde (elma, armut, vişne, kiraz, kayısı, şeftali, badem, erik) anaç üretiminde kullanılmaktadır.
Tohumla çoğaltımda, anaçların üzerine kültür çeşitleri aşılanarak fidan üretimi yapılmaktadır (Ağaoğlu vd, 2010). Vegetatif üretim bitkilerin klon halinde üretilmesini sağlamaktadır. Klon; tek bir meyve ağacının vegetatif olarak üretilmiş, geneotip ve fenotip özellikleri aynı olan bireylerin oluşturduğu ve bu özellikleri yetkili kuruluşlarca tescil edilmiş olan topluluklardır. Vegetatif üretimde kullanılan başlıca yöntemler ise şunlardır;
daldırma ile üretme, çelikle üretme, kök ve dip sürgünü ile üretme, doku kültürü ile üretme (micropropagation, in vitro), aşı ile üretmedir (Yapıcı, 1992).
5.5.1.1. İşletmelerde generatif üretiminde kullanılan tohumu temin etme kanalları
İşletmelerin generatif çoğaltımla anaç üretebilmeleri için gerekli olan tohumun, tedarik edildiği kanallar, Çizelge 5.32’de verilmiştir. Buna göre;
işletmelerin %26.00’sı kendi damızlık parselinden, %12.00’si tohum tedarik eden firmalardan, %10.00’u kooperatiften, %6.00’sı diğer fidancılardan,
%4.00’ü ise kamu kurumlarından ve doğadan toplayarak gerekli tohumu temin etmektedirler.
III. grupta yer alan işletmelerin tohum ile anaç üretimi yapmadıkları tespit edilmiştir.
70
Çizelge 5.32. İşletmelerde generatif üretiminde kullanılan tohumu temin etme kanalları
Tohum temin edilen kanallar I. grup II. grup III. grup Toplam N
Kendi tohum parselimden 26.32 42.86 0.00 26.00
Kooperatiften 13.16 0.00 0.00 10.00
Diğer fidancılardan 5.26 14.29 0.00 6.00
Kamu kurumlarından 5.26 0.00 0.00 4.00
Tohum tedarik eden firmalardan 13.16 14.29 0.00 12.00
Doğadan toplayarak 0.00 28.57 0.00 4.00
* Birden fazla seçenek işaretlenmiştir.
Katlama; bazı tohumların soğuklama ihtiyacını karşılamak, çimlenmelerini engelleyici etmenleri ortadan kaldırmak, embriyonun su almasını sağlayarak çimlenme gücünü arttırmak ve çimlenmelerini kolaylaştırmak amacıyla, belli bir süre nemli, soğuk ortamda muhafaza edilmesidir (Yapıcı, 1992).
İncelenen işletmelerde generatif çoğaltımda tohumlara katlama işlemi uygulama durumları, Çizelge 5.33’te verilmiştir. Buna göre işletmelerin
%12.00’sinde tohumlara katlama işleminin uygulandığı tespit edilmiştir.
Çizelge 5.33. İşletmelerde generatif üretiminde kullanılan tohuma katlama uygulama durumu
Tohumlara katlama durumu I. grup II. grup III. grup Toplam
N
Katlama uygulamıyor 86.84 85.71 100.00 88.00
Toplam 100.00 100.00 100.00 100.00
Generatif üretimde kullanılan tohuma katlama işlemini uygulayan işletmelerin, katlama uygulama ortamları Çizelge 5.34’te verilmiştir. Buna göre;
işletmelerin %8.00’i dışarıda toprak yüzeyde, %6.00’sı sandık veya kasada açıkta ve %2.00’si sandık veya kasada bodrum ve mahzen gibi yerlerde katlama işlemi uygulamaktadır.
71
Çizelge 5.34. İşletmelerde generatif üretiminde kullanılan tohuma katlama ortamları
Sandık veya kasada, bodrum ve mahzen gibi yerlerde 0.00 14.29 0.00 2.00
Sandık veya kasada, soğuk hava deposunda 0.00 0.00 0.00 0.00
Dışarıda, beton yastıkta 0.00 0.00 0.00 0.00
Dışarıda toprak yüzeyde 10.53 0.00 0.00 8.00
* Birden fazla seçenek işaretlenmiştir.
5.5.1.2. İşletmelerde generatif üretiminde kullanılan çöğürü temin etme kanalları
İşletmelerde generatif fidan üretiminde kullanılan çöğürü temin etme kanalları, Çizelge 5.35’te verilmiştir. Buna göre işletmelerin %46.00’sı kendisi yetiştirmektedir.
Çizelge 5.35. İşletmelerde generatif üretimde kullanılan çöğürü temin etme kanalları
Kendisi yetiştiriyor 44.74 71.43 20.00 46.00
Satın alıyor 57.89 42.86 0.00 50.00
* Birden fazla seçenek işaretlenmiştir.
Saydam (2010), İzmir İlindeki araştırmasında, çöğür anaçlarıyla üretim yapan kooperatife ortak üreticilerin %17.24’ü çöğür anaçlarını tohumdan kendileri yetiştirmekte, %17.24’ü hem tohumdan kendileri yetiştirmekte hem de çöğür olarak satın almakta, %65.52’si ise çöğür halinde satın alarak bir mevsim geliştirdikten sonra aşılama yapmakta olduğunu saptamıştır. Çöğür anaçlarını yetiştiren üreticilerin tohumlarını; kendi damızlık parsellerinden, kooperatiften, özel sektörden veya doğadan toplayarak temin etmekte olduklarını ifade etmiştir.
72
Saydam (2010), bölgede anaç olarak çöğür ve klon anaçlarının kullanılmakta olduğunu, kooperatife ortak üreticilerin %79.31’i hem klon hem çöğür anaçlarıyla, %20.69’u sadece çöğür anaçlarıyla üretim yapmakta olduğunu saptamıştır. Çöğür anaçlarıyla yapılan üretimde, türlerin yabani çeşitleri kullanılmaktadır. Klon anaçları üretiminde ise en fazla elma (işletmelerin
%75.86’sı), erikte (%51.72’si) olurken, en az ayvada (%20.69’u) kullanılmakta olduğunu saptamıştır. Kooperatife ortak olmayan üreticilerin ise tamamının, tohum anacı kullanmakta olduğunu belirlemiştir. Bu grup üreticilerde klon anacı kullanan bulunmamaktadır.
5.5.1.3. İşletmelerde vegetatif üretiminde kullanılan klon anaçları temin etme kanalları
İncelenen işletmelerde vegetatif üretimde kullanılan klonal anacı temin etme kanalları Çizelge 5.36’da verilmiştir. Buna göre; işletmelerin %82.00’si kendisi yetiştirmekte, %34.00’ü ithal ederek, %32.00’si özel sektördeki fidancılardan,
%26.00’sı kooperatiflerden, %16.00’sı ise kamu kurumlarından gerekli olan klon anacı temin etmektedir.
Çizelge 5.36. İşletmelerde vegetatif üretimde kullanılan klon anacı temin etme kanalları
İşletmelerde klon anaçları temin etme kanalları I. grup II. grup III. grup Toplam N
Kendisi yetiştiriyor 84.21 71.43 80.00 82.00
Kooperatiften temin ediyor 34.21 0.00 0.00 26.00
Kamu kurumlarından 15.79 28.57 0.00 16.00
Özel sektörden 31.58 42.86 20.00 32.00
İthal ederek 23.68 42.86 100.00 34.00
* Birden fazla seçenek işaretlenmiştir.
İşletmelerde kullanılan klon anaçların yetiştirilme yöntemleri Çizelge 5.37’de verilmiştir. Buna göre; işletmelerin %82.00’si daldırma, %8.00’i ise doku kültürü ve çelik ile yetiştirilen klon anacı kullanmaktadır.
73
Çizelge 5.37. İşletmelerde kullanılan klon anaçların yetiştirilme yöntemleri
İşletmelerde kullanılan klonal anaçların
* Birden fazla seçenek işaretlenmiştir.
Saydam (2010) kooperatife ortak üreticilerin klon anaçları çoğunlukla (%79.31’i) Bademli Fidancılık Tarımsal Kalkınma Kooperatifi’nden temin etmekte olduklarını ve Kooperatif klon anaçlarını yurt dışından ithal ederek ve kendi klon anaç damızlığından sağlamakta olduğunu belirtmektedir.
Üreticilerin %27.58’i kendi damızlık parsellerinden klon anaçlarını sağlamakta olduğunu ve kendi klon anacını üreten fidancıların kullandıkları klon anacı üretim yöntemleri; daldırma (%63.16’sı), çelik (%36.84’ü) ile çoğaltım yöntemi olduğunu saptamıştır. Üretimde kullanılan yöntemlerden çelik ile çoğaltımı, bölgedeki kooperatif ortağı olan üreticilerin %55.17’si, kooperatife ortak olmayan üreticilerin %20.00’si uygulamakta olduğunu tespit etmiştir.
İncelenen işletmelerde doku kültürü ile klonal anaç üretebilmek için gerekli olan doku kültürü laboratuvarına sahip olma durumu Çizelge 5.38’de verilmiştir. Buna göre 1 işletmede doku kültürü laboratuvarı bulunmaktadır.
Bu işletme kamu işletmesi olup, incelenen dönem itibariyle üretim faaliyetine başlamadığını ifade etmiştir.
Çizelge 5.38. İşletmelerde doku kültürü laboratuvarı durumu
İşletmelerde doku kültürü laboratuvarı
Doku kültürü laboratuvarı yok 100.00 85.71 100.00 98.00
Toplam 100.00 100.00 100.00 100.00
74
5.5.1.4. İşletmelerin fidan üretiminde kullandıkları aşı materyalini temin etme kanalları ve kullanılan aşı çeşitleri
Aşı, iki bitki parçasını birleştirip kaynaştırmak ve tek bir bitki gibi büyüme ve gelişmelerini sağlamaktır. Aşılanan bitkinin tacını oluşturan kısmı kalem, kök sistemini oluşturan kısmı ise anaçtır (Ağaoğlu vd., 2010).
İşletmelerin fidan üretiminde kullandıkları aşı materyalini temin etme kanalları Çizelge 5.39’da verilmiştir. Buna göre; işletmelerin %90.00’ı kendi damızlık parselinden, %32.00’si özel şahıs-firmalardan, %28.00’i kooperatiften,
%26.00’sı kamu kurum ve kuruluşlarından ve %10.00’u ise ithalat yaparak aşı materyali temin etmektedirler.
Çizelge 5.39. İşletmelerin fidan üretiminde kullandıkları aşı materyalini temin etme kanalları
İşletmelerin aşı materyali temin etme kanalları I. grup II. grup III. grup Toplam N
Özel şahıs-firmalardan 26.32 57.14 40.00 32.00
Kamu kurumlarından 18.42 57.14 40.00 26.00
İthalat yaparak 2.63 14.29 60.00 10.00
* Birden fazla seçenek işaretlenmiştir.
İncelenen işletmelerde fidan üretiminde kullanılan aşı çeşitleri Çizelge 5.40’ta verilmiştir. İşletmeler genellikle Durgun T göz aşı (%96.00) kullanarak fidan üretimi yaptığı tespit edilmiştir.
Nitekim Ergun vd. (2000)’de modern fidancılık yapan işletmelerin anaç-kalem damızlığını kurmaları ve piyasanın istediği anaç-kalemi kullanmaları doğal olan yol olduğunu, ancak inceledikleri işletmelerde anaç-kalem damızlığının yeterli olmadığı, bazı işletmelerde bu damızlıkların hiç bulunmadığı saptanmışlardır. Yazarlar görüştükleri işletmelerin %30’unda aşı kalemi veya aşı gözü temininde sorunlarla karşılaştıklarını belirtmişlerdir. Fidan işletmelerinin çoğu, kullandıkları çöğürü başka işletmelerden temin etmekte
75
olduklarını, %21’inin ise aldıkları çöğürün kaliteli olmadığını vurguladığını saptamışlardır.
Çizelge 5.40. İşletmelerin fidan üretiminde kullandıkları aşı çeşitleri Aşı çeşitleri I. grup II. grup III. grup Toplam
* Birden fazla seçenek işaretlenmiştir.
Yıldırım ve Koyuncu (2005)’te aşı kalemlerini kamu fidanlıklarının çoğunlukla kendi damızlıklarından sağladıklarını, özel fidancıların ise varsa kendi meyve bahçelerinden yoksa komşu bahçelerden tedarik yoluna gittiklerini saptamışlardır. Özel fidanlıkların biri dışında kendilerine ait kalem damızlıklarının bulunmadığını tespit etmişlerdir. Ancak bu durumun Türk fidancılığının genel sorunu olan adına doğru fidan üretimindeki aksaklıklara neden olmakta olduğunu ifade etmişlerdir (Çelik ve Sakin, 1987; Gülcan vd., 1995; Çelik vd., 1995; Koyuncu vd., 2000; Ertürk ve Mert, 2000). Yazarlar görüştükleri işletmelerin, özellikle türlerin yeni çeşitlerinde kalem temin etmede zorluklar bulunduğunu, kamu kuruluşları ve özel üreticilerin genelde
76
durgun T göz aşı metodunu kullanmakta olduklarını saptamışlardır. Bununla birlikte, son yıllarda yeni çeşitlere ve bodur anaçlara olan taleplerin fazla olması şubat ve mart aylarında masa başı aşı yapılarak “aşı gözlü fidan”
üretimi yoluna gidebildiklerini de bildirmektedirler. Durgun T göz aşısının da, iklim şartları ve aşılanacak türlere göre değiştiğini, ancak genellikle ağustos başı ekim ortası arasında yapılmakta olduğunu ifade etmişlerdir.
Saydam (2010)’da çalışmasında, fidan yetiştiricilerinin yoğun olarak kullandıkları aşı yönteminin “durgun T göz” aşısı olduğunu saptamıştır.
Bunun dışında kooperatife üye olan fidan işletmecilerin %21.95’i kemik aşı ve
%17.07’si de sürgün T göz aşısı da yaptıklarını belirlemiştir.
Daha önceki çalışma bulgularında olduğu gibi, bu araştırma bulgularına göre de fidan işletmelerinde en fazla uygulanan aşı çeşidi Durgun T göz aşısıdır.
5.5.1.5. İşletmelerin satın aldıkları fidan üretim materyaline virüs testi uygulanma durumu
Ele alınan bölgede görüşülen işletmelerde satın alınan fidan üretim materyallerine virüs testi uygulanma durumu Çizelge 5.41’de verilmiştir. Buna göre işletmelerin %38.00’i tarafından, satın aldıkları fidan üretim materyallerine virüs testi yapıldığı belirtmiştir.
Çizelge 5.41. İşletmelerin satın aldıkları fidan üretim materyaline virüs testi uygulanma durumu
Virüs testi uygulama durumu I. grup II. grup III. grup Toplam N
Virüs testi uygulanıyor 10 4 5 19
Virüs testi uygulanmıyor 28 3 0 31
Toplam 38 7 5 50
Oran (%)
Virüs testi uygulanıyor 26.32 57.14 100.00 38.00 Virüs testi uygulanmıyor 73.68 42.86 0.00 62.00
Toplam 100.00 100.00 100.00 100.00
77 5.5.2. Fidan üretiminde bakım işlemleri
5.5.2.1. İşletmelerin fidan üretiminde kullandıkları araziye toprak tahlili yaptırma durumları
Toprak analizi, bitkinin ihtiyacı olan gerekli besin elementinin belirlenmesi, kullanılacak olan gübrenin cins ile miktarının tespiti ve dolayısıyla üretimde verimliliği artırmak bakımından önemli bir etkiye sahiptir.
İncelenen işletmelerin %88.00’i gübreleme için toprak tahlili yaptırmıştır (Çizelge 5.42).
Çizelge 5.42. İşletmelerin fidan üretiminde kullanılan araziye toprak tahlili yaptırma durumları
İşletme grupları
Tahlil yaptırıyor Tahlil yaptırmıyor Toplam
N Oran
(%)
N Oran
(%)
N Oran
(%)
I. grup 32 84.21 6 15.79 38 100.00
II. grup 7 100.00 0 0.00 7 100.00
III. grup 5 100.00 0 0.00 5 100.00
Toplam 44 88.00 6 12.00 50 100.00
Saydam (2010) İzmir İlindeki çalışmasında da fidan üreticilerinin gübreleme yapmadan önce genellikle toprak analizi yaptırdıklarını saptamıştır (Kooperatife ortak üreticilerin %96.55’i, ortak olmayan üreticilerin %75.00’i toprak analizi yaptırıyor).
5.5.2.2. İşletmelerin fidan üretiminde karşılaştıkları hastalık ve zararlılar
İncelenen işletmelerin fidan üretiminde karşılaştıkları hastalık ve zararlılar Çizelge 5.43’te verilmiştir. Buna göre; işletmelerin %60.00’ı yaprak bitleri,
%58.00’ı kırmızı örümcekler, %22.00’si külleme ve %10.00’u kök çürüklüğü ile karşılaşmaktadırlar.
78
Çizelge 5.43. İşletmelerin fidan üretiminde karşılaşılan hastalık ve zararlılar
Hastalık ve zararlılar I. grup II. grup III. grup Toplam
* Birden fazla seçenek işaretlenmiştir
5.5.2.3. İşletmelerin fidanlıkta kullandıkları ot mücadelesi yöntemleri
İncelenen işletmelerin %62.00’si el ile çapalayarak ve %98.00’i çapa makinesi kullanarak fidanlıkta yabancı ot ile mücadele yaptıkları tespit edilmiştir. Fidan üretiminde yabancı ot ile mücadelede, herbisit kullanımına rastlanılmamıştır (Çizelge 5.44). Ancak, Saydam (2010) çalışmasında fidan üreticilerin yabancı ot mücadelesini genellikle yabancı ot ilacı (herbisit) (kooperatife üye olanlarda %54, olmayanlarda %60) kullanarak yapmakta olduklarını, bunun yanında, elle çapalayarak ve çapa makinesi kullanarak da mücadele gerçekleştirdiklerini saptamıştır.
Çizelge 5.44. İşletmelerin fidanlıkta kullanılan yabancı ot mücadelesi yöntemleri
* Birden fazla seçenek işaretlenmiştir.
79
5.5.2.4. İşletmelerin fidancılıkta kullandıkları sulama yöntemleri
Sulama; bitkilerin yetişmesi için gerekli olan fakat doğal yollarla karşılanamayan suyun toprağa çeşitli şekillerde aktarımıdır. Bahçe bitkileri yetiştiriciliğinde ve özellikle meyve ağaçlarında iklim koşullarının sulamayı gerektirdiği bölgelerde sulama önemli bir işleve sahiptir (Güngör vd., 2004).
İncelenen işletmelerin tamamı damla sulama yöntemi kullanmaktadırlar.
Damla sulama yöntemi kullanımının, fidancılıkta gübreleme ve sulama maliyetleri ile üretimde verimlilik üzerine olumlu bir etkiye yol açtığı tespit edilmiştir (Çizelge 5.45).
Yıldırım ve Koyuncu (2005) ise işletmelerinde büyüme mevsimi boyunca genelde salma sulama yönteminin kullanıldığını saptamışlardır. Saydam (2010) ise İzmir ilindeki fidan üreticilerinde geleneksel sulama sisteminin ağırlıkta olduğunu (kooperatif ortağı üreticilerin %46.51’i, olmayanların
%15.79’u damla sistemini kullanıyor) saptamıştır. Ancak, bu çalışma bulgularına göre fidan işletmelerinin tamamında damla sulama sisteminin kullanımının, hükümetin damla sulama yatırımlarındaki/desteklerdeki iyileştirmelerin etkisi ile olduğu ifade edilebilir. Bu da bir bakıma sektörde, eskiye nazaran bir modernleşmenin yaşandığını göstermektedir.
Çizelge 5.45. İşletmelerde fidancılıkta kullanılan sulama yöntemleri
Sulama şekilleri I. grup II. grup III. grup Toplam N
Damla 38 7 5 50
Yağmurlama 0 0 0 0
Karık 0 0 0 0
Oran (%)
Damla 100.00 100.00 100.00 100.00
Yağmurlama 0.00 0.00 0.00 0.00
Karık 0.00 0.00 0.00 0.00
80
5.5.3. İşletmecilerin fidan yetiştiriciliği konusunda eğitim alma durumları
İşletmecilerin fidan yetiştiriciliği konusunda eğitim alma durumları, Çizelge 5.46’da verilmiştir. Buna göre; I. gruptaki işletmecilerin %18.42’si, II. gruptaki işletmecilerin %57.14’ü, III. gruptaki işletmecilerin %80.00’i fidan yetiştiriciliği konusunda eğitim almıştır. Dolayısıyla işletmeler genelinde, işletmelerin
%30’unun fidan yetiştiriciliği konusunda eğitim aldığı tespit edilmiştir. İşletme genişlik grubu artıkça fidancılık konusunda eğitim faaliyetlerine katılımın arttığı gözlenmektedir.
Çizelge 5.46. İşletmecilerin fidan yetiştiriciliği konusunda eğitim alma durumu
Eğitim durumu
I. grup II. grup III. grup Toplam N Oran
(%)
N Oran (%)
N Oran (%)
N Oran
(%) Eğitim almış 7 18.42 4 57.14 4 80.00 15 30.00 Eğitim almamış 31 81.58 3 42.86 1 20.00 35 70.00 Toplam 38 100.00 7 100.00 5 100.00 50 100.00
Fidan yetiştiriciliği üzerine eğitim alan 15 işletmecinin, eğitim aldığı kurumların oranları Şekil 5.1’de verilmiştir. Buna göre; üreticilerin %27’si üniversiteden, %73’ü halk eğitim kurslarından fidan yetiştiriciliği üzerine eğitim almışlardır.
Şekil 5.1. Fidan yetiştiriciliği üzerine eğitim alınan kurumlar
27%
73%
Üniversite
Halk eğitim kursları
81
5.5.4. Fidancılık sektörüyle ilgili gelişmelerin takip kanalları
İşletmelerin fidancılık sektörü hakkındaki gelişmeleri takip ettiği iletişim kanalları Çizelge 5.47’de verilmiştir. İşletmelerin, sektörü yoğun olarak takip ettikleri iletişim kanalı “internet”tir. Bunu sırasıyla AR-GE çalışmaları ile televizyon, gazete/dergi, bakanlık ve araştırma enstitüleri takip etmektedir.
Çizelge 5.47. İşletmelerin fidancılık sektörüyle ilgili gelişmeleri takip kanalları
Takip kanalları
* Birden fazla seçenek işaretlenmiştir.
5.5.5. İşletmelerin fidancılık sektörüyle ilgili sahip olduğu belgeler
5553 sayılı tohumculuk kanunu çerçevesince düzenlenmiş, 15 Mayıs 2009 tarih ve 27229 sayılı denetleme yönetmeliğine göre tüm fidan üreticilerinin bağlı bulundukları Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İl Müdürlüğüne başvurarak “fidan üretici belgesi” (5 yıl için geçerli) almaları ve İl Müdürlüğünce yapılacak denetim ve sertifikasyon sonucunda üretim yapmaları zorunludur. 5553 sayılı tohumculuk kanununun 17. Maddesi gereğince: Tohumculukla ilgili faaliyette bulunan gerçek veya tüzel kişiler, faaliyet konuları ile ilgili alt birliğe üye olmak zorundadır. 6968 sayılı zirai mücadele ve karantina kanununa göre hazırlanan 26491 sayılı; fidanlık, fidelik, süs bitkileri ve çiçek soğanı üretilen yerlerin ruhsatlandırılmasına ilişkin yönetmeliğin ilgili maddelerine göre üretim materyalleri yetiştirme yerleri ruhsatlandırılmaktadır (Resmi Gazete, 2013).
Fidancılık sektörüyle ilgili işletmelerin sahip olduğu belgeler Çizelge 5.48’de gösterilmektedir. İşletmeler ticari belgelerin dışında; fidan üretici belgesi, bitki yetiştirme ruhsatı, FÜAB (Fidan Üreticileri Alt Birliği) üyelik belgesi gibi belgeleri temin ederek sertifikalı meyve fidanı üretimi yapabilmektedir.
82
İncelenen işletmelerin tamamında fidan üretici belgesi, bitki yetiştirme ruhsatı, FÜAB üyelik belgesi bulunmaktadır. Ayrıca 5 işletme tohumluk belgesine, 15 işletme ise marka ve patent belgesine sahiptir.
Çizelge 5.48. İşletmelerin fidancılık sektörüyle ilgili sahip olduğu belgeler
Belgeler
* Birden fazla seçenek işaretlenmiştir.
5.5.6. İşletmelerin fidan üretim materyali ithalat durumu
İşletmelerde fidan üretiminde kullanılan; anaç, kalem, çelik gibi damızlık üretim materyali ithalatı yapma durumları Çizelge 5.49’da verilmiştir. Fidan üretimi yapan 50 işletmenin %34.00’ü, üretimde kullanmak üzere damızlık materyali ithalatı yapmıştır. III. grupta yer alan işletmelerin tamamı fidan üretim materyali ithalatı yapmıştır. Üretim materyali ithalatı yapmayan işletmeler, üretici firmalar, ithalatçı firmalar veya kamu kurumları vasıtası ile gerekli üretim materyallerini temin etmişlerdir.
Çizelge 5.49. İşletmelerin fidan üretim materyali ithalat durumu
İthalat durumu I. grup II. grup III. grup Toplam
İşletmelerin fidan üretim materyali ithalat durumları ile işletme grupları arasında önemli farklılıklar söz konusudur. Büyük işletmelerde ithalat durumu
%100 iken orta büyüklükteki işletmelerde %57, küçük işletmelerde ise
%24’tür.
83
İncelenen işletme gruplarına göre, damızlık üretim materyali ithalatı yapılan ülkelerin başında Hollanda gelmektedir (Çizelge 5.50).
Çizelge 5.50. İşletmelerin fidan üretim materyali ithalatı yapmış olduğu ülkeler
* Birden fazla seçenek işaretlenmiştir.
İncelenen işletmelerde ithal edilen üretim materyalleri anaç ve aşı kalemidir.
Üretilen fidanların kök sistemini oluşturan anaçların ithalatı, incelenen işletmelerin %34.00’ü tarafından yapıldığı tespit edilmiştir. Aşı kalemi ithalatının ise işletmelerin %10.00’u tarafından yapıldığı belirlenmiştir (Çizelge 5.51).
Çizelge 5.51. İşletmelerde ithalatı yapılan üretim materyali
İşletmelerde ithalat edilen materyal I. grup II. grup III. grup Toplam N
* Birden fazla seçenek işaretlenmiştir.
İncelenen işletmelerde gruplara göre fidan üretim materyali ithalatı yapma nedenlerinden; damızlık üretim materyali temini I. ve II. grupta, üretim yetersizliğinin ise III. grupta önemli olduğu tespit edilmiştir (Çizelge 5.52).
84
Çizelge 5.52. Fidan üretim materyali ithalatının yapılma nedenleri
Nedenler
* Birden fazla seçenek işaretlenmiştir.
5.5.7. Fidan üreticilerinin üretimle ilgili tercihlerinin belirlenmesi
5.5.7.1. İşletme arazisinin ürünlere göre tahsis edilmesindeki kriterler
Fidan üretimi yapan işletmeler, üretim yapacakları arazileri fidan çeşitlerine göre tahsis ederken bazı hususları dikkate almaktadırlar. İncelenen işletmelerde arazinin ürünlere göre tahsis edilmesindeki kriterler önem derecelerine göre incelenmiştir.
Elde edilen sonuçlara göre işletmelerde yüksek öneme sahip olan kriterler; I.
ve II. gruptaki işletmelerde ürünün piyasa talebinin yüksek olması, III. grupta yer alan işletmelerde ise üründen elde edilecek gelire göre arazi tahsisinin önemli olduğu belirlenmiştir. İşletmeler genelinde, piyasa talebinin yüksekliği (4.38) önemliyken, satılacak ürünün fiyatı konusunda (3.16) ise işletmecilerin kararsız olduğu tespit edilmiştir (Çizelge 5.53).
Çizelge 5.53. İşletme arazisinin ürünlere göre tahsis edilmesindeki kriterler Kriterler I. grup II. grup III. grup Ortalama Üründen elde edilecek gelire göre 4.16 4.29 5.00 4.26 Üretilecek ürünün maliyetine göre 4.18 4.14 3.20 4.08 Satılacak ürünün fiyatına göre 3.24 2.86 3.00 3.16 İşgücü ihtiyacının fazla olmamasına göre 3.29 3.71 2.80 3.30 Piyasa talebinin yüksekliğine göre 4.32 4.57 4.60 4.38
Ölçek Hiç önemi yok Az önemli Kararsız Önemli Çok önemli
1 2 3 4 5
85
İşletmelerin, işletme arazisini ürünlere göre tahsis etmesindeki kriterlerden;
üründen elde edilecek gelir (p=0.369), üretilecek ürünün maliyet (p=0.213), satılacak ürünün fiyatı (p=0.788), işgücü ihtiyacının fazla olmaması (p=0.508) ve piyasa talebinin yüksekliği (p=0.815) ile işletme grupları arasında istatistikî olarak fark bulunmamaktadır.
5.5.7.2. Üretilen çeşit ve anacın belirlenmesindeki kriterler
Fidan üreten işletmelerde, üretilen çeşit ve anacın belirlenmesindeki kriterler, önem derecelerine göre irdelenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre işletmelerde yüksek öneme sahip olan kriterler; I. ve III. grupta, ürünün pazarlanabilir olması, II. grupta ise ürünün iklim ve toprak yapısına uygun olmasının önemli olduğu ifade edilmiştir. İşletmeler genelinde, ürünün pazarlanabilir olması (4.48) önemliyken, sulama yöntemi-olanakları (2.52) konusunda ise işletmecilerin kararsız olduğu tespit edilmiştir (Çizelge 5.54).
Çizelge 5.54. Üretilen çeşit ve anacın belirlenmesindeki kriterler
Kriterler I. grup II. grup III. grup Ortalama
Pazarlanabilir olması 4.50 4.00 5.00 4.48
Yeni çeşit olması 2.84 3.57 3.20 2.98
Hastalıklara dayanıklı olması 3.84 4.14 2.40 3.74 İklim ve toprak yapısına uyumluluk 4.16 4.71 4.40 4.26
Sulama yöntemi-olanakları 2.74 1.29 2.60 2.52
Ölçek Hiç önemi yok Az önemli Kararsız Önemli Çok önemli
1 2 3 4 5
İşletmelerde üretilen çeşit ve anacın belirlenmesindeki kriterlerden;
pazarlanabilir olması (p=0.280), yeni çeşit olması (p=0.516), hastalıklara
pazarlanabilir olması (p=0.280), yeni çeşit olması (p=0.516), hastalıklara