5. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA
5.5. Fidan Üretim Faaliyetlerinin Analizi
5.5.7. Fidan üreticilerinin üretimle ilgili tercihlerinin belirlenmesi
5.5.7.3. İşletmelerin yurt dışından yeni ıslah edilen anaç ve
Planlama, işletme amaçlarını yorumlayan ve bu amaçların gerçekleştirilmesi araçlarını gösteren bir çalışmadır. Planlama çalışmalarında işletme dışı çevrenin değerlendirilmesinin yanında, işletme amaçları da göz önünde bulundurularak, işletme gereksinimleri belirlenmeye çalışılır (Ceylan ve Korkmaz, 2012). Tarımsal işletmelerde planlama; mevcut şartlarda mümkün olan en yüksek getiriyi elde edebilmek için işletmede hangi ürünlerin ne kadar, nasıl yetiştirileceğini ve bu yetiştirme sürecinde üretim araçlarının optimal kombinasyonunu tahmin eden bir programdır (Erkuş ve Demirci, 1983).
İşletmeler yeni yatırım kararları almaları için sermayeye gereksinim duyarlar.
Bu nedenle işletmeler, yatırım yaparken ek fonlar sağlamak için stratejiler belirlemelidir. Planda ek fonlar sağlamak için; banka kredisi, tahvil, hisse senedi ve başka araçlar önerilebilir. İşletmelerin gelecek dönemlerinde fon gereksinimlerini belirleyen en önemli faktör satışlardır. Dolayısıyla, yapılacak yatırım için gerekli finansman gereksiniminin belirlenmesinde hareket noktası, satış tahminleridir. Satış tahmini yapılmadan, gelecekteki fon açığı veya fazlalığı tahmin edilemez (Ceylan ve Korkmaz, 2012).
İncelenen işletmelerin %46.00’sı yurt dışından yeni ıslah edilen anaç ve çeşitleri takip ederek üretim planlaması yapmaktadır (Çizelge 5.55).
Çizelge 5.55. İşletmelerin üretim planlaması yapma durumu İşletmelerin üretim planlaması
Planlama yapmıyorum 57.89 57.14 20.00 54.00
Toplam 100.00 100.00 100.00 100.00
87 5.6. Fidanların Satış ve Pazarlanması
5.6.1. Fidanların sökümü ve satışa hazırlanması
Fidanlar sonbaharda gelişmenin durduğu ve yaprakların dökülmeye başladığı andan itibaren başlamak üzere, ilkbaharda ağaçların uyumasına kadar geçen durgun evrede sökülmektedir (Yapıcı, 1992).
5.6.1.1. İşletmelerde üretilen fidanların sökümü
İncelenen işletmelerin %94.00’ü makineyle, %2.00’si insan gücüyle yaparken
%4.00’ü ise her ikisini kullanarak fidan sökümü yaptığı tespit edilmiştir.
Makine ile sökümde; traktör ile çekilen fidan söküm küreği, insan gücüyle sökümde ise bel yardımıyla söküm işlemi yapılmaktadır. İnsan gücüyle söküm, uzun zaman alan, zahmetli ve yüksek maliyetli bir işlemdir. Ayrıca fidan köklerinde meydana gelecek zarardan dolayı genellikle makineli söküm tercih edilmektedir (Çizelge 5.56).
Çizelge 5.56. İşletmelerde üretilen fidanların söküm teknikleri
Fidan söküm teknikleri I. grup II. grup III. grup Toplam N
İnsan gücüyle 1 0 0 1
Makine ile söküm 35 7 5 47
Her ikisini kullanarak 2 0 0 2
Toplam 38 7 5 50
Oran (%)
İnsan gücüyle 2.63 0.00 0.00 2.00
Makine ile söküm 92.11 100.00 100.00 94.00
Her ikisini kullanarak 5.26 0.00 0.00 4.00
Toplam 100.00 100.00 100.00 100.00
Saydam (2010)’da İzmir ilindeki çalışmasında da fidanların sökümünde makine kullanımının (kooperatif üyelerinde %72.97’u, olmayanlarda
%88.24’ü) ağırlıkta olduğunu saptamıştır.
88
Yıldırım ve Koyuncu (2005) ise fidan sökümünün kamu fidanlıklarında fidan söküm aracıyla, özel işletmelerde ise işçi ile yapıldığını saptamışlardır.
5.6.1.2. İşletmelerde sökülen fidanların muhafaza edilmesi
Fidanlar söküldükten sonra hendekleme yöntemi ve eski soğuk hava deposu olmak üzere iki şekilde muhafaza edilmektedir (Şekil 5.2).
Şekil 5.2. İşletmelerde sökülen fidanların muhafaza edilmesi
İşletmelerde sökülen fidanların %96.00’sı hendekleme yapılarak, %12.00’si ise soğuk hava deposunda saklanarak muhafaza edildiği tespit edilmiştir (Çizelge 5.57).
Çizelge 5.57. İşletmelerde sökülen fidanların muhafaza edilme yerleri
Sökülen fidanların muhafaza edilme yerleri I. grup II. grup III. grup Toplam N
Soğuk hava deposu 2 1 3 6
Hendekleme 37 7 4 48
Oran (%)
Soğuk hava deposu 5.26 14.29 60.00 12.00
Hendekleme 97.37 100.00 80.00 96.00
* Birden fazla seçenek işaretlenmiştir.
Saydam (2010)’da İzmir ilindeki çalışmasında, fidanlar söküldükten sonra hendekleme yöntemiyle toprakta ya da soğuk hava depolarında satış için
89
bekletilmekte olduğunu saptamıştır. Kooperatif ortaklarının %71.06’sı hendekleme yaparak, %28.94’ü ise kooperatifin soğuk hava depolarını kullanmakta olduklarını tespit etmiştir.
5.6.1.3. İşletmelerde satılmayan fidanların durumu
İncelenen işletmelerin %80.00’i satılmayan fidanları imha etmekte, %40.00’ı geri dikim yapmakta ve %18.00’i ise fidanlarda söküm işlemi yapmamaktadır (Çizelge 5.58).
Çizelge 5.58. İşletmelerin fidanları satılmama durumundaki davranışları
İşletmelerde satılmayan fidanların durumu I. grup II. grup III. grup Toplam N
İmha ediyorum 31 7 2 40
Geri dikim yapıyorum 17 1 2 20
Fidanları sökmüyorum 5 0 4 9
Oran (%)
İmha ediyorum 81.58 100.00 40.00 80.00
Geri dikim yapıyorum 44.74 14.29 40.00 40.00
Fidanları sökmüyorum 13.16 0.00 80.00 18.00
* Birden fazla seçenek işaretlenmiştir.
5.6.2. Fidanların pazarlanması
Pazarlama, ürün ve hizmetlerin üreticiden tüketiciye veya kullanıcıya akışını sağlayan işletme faaliyetlerinin yerine getirilmesidir (Sabuncuoğlu ve Tokol, 2001). Tarımsal pazarlama ise tarım ürünlerinin üreticiden tüketiciye hareketini ve bu harekette yer olayları inceleyen bir bilim dalıdır. Malların üreticiden tüketiciye ulaştırılmasında arz, talep, fiyat ve masraf gibi faktörler önemli rol oynamaktadır. Ürünlerin üretimlerinden itibaren başlayan ve toplama, işleme, dereceleme, sınıflandırma, taşıma, depolama ve paketleme gibi çeşitli işlemleri, tarımsal pazarlama incelemektedir (Güneş, 1996).
Genellikle, tarım ürünleri üreticiler tarafından doğrudan doğruya en son tüketiciye satılamazlar. Ürünler üretimden sonra çeşitli kanallardan geçerek ve bu kanallarda değişik olaylarla karşılaşarak son tüketiciye ulaşırlar.
Pazarlama veya dağıtım kanalları; komisyoncu, aracı, tüccar, dağıtıcı,
90
toptancı, perakendeci, simsar gibi farklı isimler adı altında faaliyet gösteren aracılardan oluşmaktadır (İnan, 2006).
Üretilen fidanlar, çeşitli kanallar ile pazarlanmaktadır. İncelenen işletmelerin tümü fidanların pazarlamasını doğrudan müşteriye yapmaktadır. Ayrıca işletmelerin 28’i kooperatif aracılığıyla, 8’i firmalar aracılığıyla, 4’ü e-pazarlamayla ve 3’ü bayiler aracılığıyla ürünlerini pazarlamaktadırlar (Çizelge 5.59).
Çizelge 5.59. Fidanların pazarlama kanalları
Pazarlama kanalları
* Birden fazla seçenek işaretlenmiştir.
Saydam (2010) çalışmasında, kooperatif ortağı üreticilerin %48.28’sinin fidanlarını kooperatif aracılığı ile %46.55’i müşterilerin talepleri doğrultusunda, %5.17’i ise bayiler aracılığıyla pazarlama fonksiyonlarını yerine getirdiklerini belirlemiştir. Kooperatif ortağı olmayan üreticiler ise
%44’ü tüccarlara, %28’i şehir pazarlarında, %28’i de müşterilerinin talepleri doğrultusunda bu fonksiyonu yerine getirdiklerini tespit etmiştir.
5.6.2.1. Fidanların satış fiyatını belirlemedeki kriterler
Araştırma sahasında anket uygulanan işletmelerde üretilen fidanların satış fiyatını belirlemedeki kriterler önem derecelerine göre Çizelge 5.60’ta verilmiştir. Buna göre; I. grupta, piyasanın arz ve talebi, II. grupta fidan üretim maliyeti, III. grupta ise üretim maliyeti ile piyasanın arz ve talebinin fidan satış fiyatını belirlemede, çok önemli kriterler olduğunu işletmeler ifade etmiştir.
İşletmeler geneli itibariyle incelediğinde; en önemli kriterlerin, üretim maliyeti (4.62), piyasanın arz ve talebi (4.62), az önemli olan kriterin ise sertifikasyon (2.36) olduğu saptanmıştır.
91
Çizelge 5.60. Üretilen fidanların satış fiyatının belirlemedeki kriterler
Kriterler I. grup II. grup III. grup Ortalama
İşletmelerde üretilen fidanların satış fiyatının belirlemedeki kriterlerden;
üretim maliyeti (p=0.863), piyasanın arz ve talebi (p=0.730), çoğaltım tekniği (p=0.661), sertifikasyon (p=0.123) ve yeni çeşit olması (p= 0.354) ile işletme grupları arasında istatistikî olarak fark yoktur.
5.6.2.2. Fidan satışının yoğun olarak yapıldığı aylar
Ele alınan işletmelerde, fidan satışı mevsimlere dayalı olarak değişkenlik gösterme ve genellikle kış aylarında yapılmaktadır. İşletmeler genelinde fidan satışının yoğun olarak yapıldığı ay Aralık’tır (%38.00). Bunu sırasıyla; Kasım (%32.00), Ocak (%18.00) ve Şubat (%12.00) ayı takip etmektedir (Çizelge 5.61).
Çizelge 5.61. Fidan satışının yoğun olarak yapıldığı aylar
Aylar I. grup II. grup III. grup Toplam
92
5.6.2.3. İşletmelerin fidan satışında müşterileri yönlendirme durumu
İncelenen işletmelerin %96.00’sı fidan satışında müşteriyi yönlendirmekte olduklarını belirtmişlerdir (Çizelge 5.62).
Çizelge 5.62. İşletmelerin müşterisini satın alacağı fidan çeşidinde yönlendirme durumu
Müşterinin satın alacağı fidan çeşidine
yönlendirme durumu I. grup II. grup III. grup Toplam
Yönlendiriyorum 94.74 100.00 100.00 96.00
Yönlendirmiyorum 5.26 0.00 0.00 4.00
Toplam 100.00 100.00 100.00 100.00
5.6.2.4. İşletmelere göre müşterilerin satın aldıkları fidanları seçimindeki kriterler
Müşterilerin fidan üreticilerinden satın aldıkları fidanlarda, önemsediği kriterler; fidanın fiyatını (4.18) önemli bulmaktayken, fidanının yeni çeşit olmasında (2.62) ise kararsız oldukları tespit edilmiştir (Çizelge 5.63).
Çizelge 5.63. İşletmelere göre müşterilerin satın aldıkları fidanı seçerken tercih ettiği kriterler
İşletmelerde müşteriler satın alacakları fidanları seçerken tercih ettikleri kriterlerden; ürüne destekleme verilmesi (p=0.025) ve ürünün satış fiyatı (p=0.000) ile işletme grupları arasında (p<0.05 değerine göre) istatistikî olarak farklılık söz konusudur. Sertifikalı olması (p=0.703), yeni çeşit olması
93
(p=0.058), iklim ve toprak yapısına uygunluğu (p=0.221) ile işletme grupları arasında istatistikî olarak farklılık yoktur.
5.6.2.5. İşletmelere göre müşterilerin satın aldıkları fidanlardaki anaç tercih etme durumları
Ele alınan fidan üretici işletmecilerin %88.00’i, müşterilerinin satın aldıkların fidanların anaçlarını, kendilerinin tercih ettiklerini ifade etmişlerdir (Çizelge 5.64).
Çizelge 5.64. İşletmecilere göre müşterilerin satın aldıkları fidanların anaçlarını tercih etme durumu
Müşterilerin anaç tercih etme durumu I. grup II. grup III. grup Toplam N
Görüşülen işletmecilerin %84.00’ü, müşterilerinin yarı boduru, %42.00’sinin tam boduru ve %34.00’ünün ise klasik anaçları tercih ettiklerini belirtmişlerdir (Çizelge 5.65).
Çizelge 5.65. İşletmecilere göre müşterilerin satın aldıkları fidanlarda tercih ettikleri anaç türleri
94
5.6.2.6. İşletmecilere göre müşterilerin satın aldıkları fidan tür ve çeşitlerine gerekli olan tozlayıcıdan haberdar olma durumları
Fidan üreticisi işletmecilere %64.00’ü, müşterilerin satın aldıkları fidan tür ve çeşitlerine gerekli olan tozlayıcıdan haberdar olduklarını ifade etmişlerdir (Çizelge 5.66).
Çizelge 5.66. İşletmecilere göre müşterilerin satın aldıkları fidan tür ve çeşitlerine gerekli olan tozlayıcıdan haberdar olma durumları
Tozlayıcıdan haberdar olma durumları I. grup II. grup III. grup Toplam N
Haberdar 26 2 4 32
Haberdar değil 12 5 1 18
Toplam 38 7 5 50
Oran (%)
Haberdar 68.42 28.57 80.00 64.00
Haberdar değil 31.58 71.43 20.00 36.00
Toplam 100.00 100.00 100.00 100.00
Müşteriler satın aldıkları fidan çeşit ve türlerinde gerekli olan tozlayıcı ihtiyacından haberdar olmaması durumunda, işletmelerin %90.00’ının müşterilerini yönlendirildikleri tespit edilmiştir (Çizelge 5.67).
Çizelge 5.67. İşletmecilere göre müşterilerin satın aldıkları fidan tür ve çeşitlerine gerekli olan tozlayıcıya yönlendirilme durumları
Tozlayıcıya yönlendirme durumu I. grup II. grup III. grup Toplam N
Yönlendiriyorum 33 7 5 45
Yönlendirmiyorum 5 0 0 5
Toplam 38 7 5 50
Oran (%)
Yönlendiriyorum 86.84 100.00 100.00 90.00
Yönlendirmiyorum 13.16 0.00 0.00 10.00
Toplam 100.00 100.00 100.00 100.00
95
5.6.2.7. İşletmelerin satış sonrasında müşterilerine teknik destek verme durumu
Meyve üreticilerinin iklime ve coğrafi koşullara uygun, kaliteli meyve üretimi yapabilmeleri için bazı teknik bilgilere sahip olmaları gerekmektedir. Tesis edilecek bahçenin yer aldığı bölgedeki iklim özellikleri, toprak ve arazi yapısı ile sulama olanaklarının durumu, meyve üretimi, kalitesini, dolayısıyla üretimde kullanılan çeşit ve anacın seçimini de önemli kılmaktadır.
Fidan üreticilerinin büyük bir kısmı müşterilerine; kullanılan anaç ve çeşidin teknik özellikleri, meyve verimi, ekonomik özellikler, iklim istekleri, toprak istekleri, dikim aralığı, budama, terbiye sistemleri, hastalık, zararlılarla mücadele, gübreleme, sulama yöntemleri hakkında satış sonrası teknik destek vermektedirler.
İncelenen işletmelerin %74.00’ü fidan satışı sonrasında müşterilerine teknik destek verdiklerini belirtmişlerdir (Çizelge 5.68).
Çizelge 5.68. İşletmelerin satış sonrasında müşterilerine teknik destek verme durumu
İşletmelerin müşterilerine teknik destek verme durumu
I. grup II. grup III. grup Toplam N
Teknik destek veriyorum 27 6 4 37
Teknik destek vermiyorum 11 1 1 13
Toplam 38 7 5 50
Oran (%)
Teknik destek veriyorum 71.05 85.71 80.00 74.00 Teknik destek vermiyorum 28.95 14.29 20.00 26.00
Toplam 100.00 100.00 100.00 100.00
5.6.3. Fidan ihracatı
İşletmelerin fidan ihracatı yapma durumları Çizelge 5.69’da verilmiştir.
İncelenen işletmelerin %8.00’i fidan ihracatı yapmaktayken, %92.00’si ihracat yapmamaktadır. İşletme gruplarına göre fidan ihracatı değerlendirildiğinde; II.
grupta 1 ve III. grupta ise 3 işletme fidan ihracatı yapmaktadır.
96
Çizelge 5.69. İşletmelerin fidan ihracatı yapma durumları
İhracat
grup işletmeler sadece Gürcistan’a, III. grup işletmeler ise Ukrayna, Afganistan, Özbekistan, İtalya, Kazakistan ve Mısır’a ihracat yapmışlardır.
Çizelge 5.70. İşletmelerin fidan ihracatı yaptığı ülkeler
Ülkeler I. grup II. grup III. grup Toplam
* Birden fazla seçenek işaretlenmiştir.
5.7. Fidancılık Sektörünün Sorunları
5.7.1. İşletmelere göre fidancılık sektörünün durumu ve geleceği
Araştırma sahasında ele alınan 50 fidan işletmesinin, fidancılık sektörünün durumu ve geleceği ile ilgili değerlendirmeleri, Çizelge 5.71’de verilmiştir.
I.grup işletmeler sektörün durumunu kötü olarak, sektörün geleceğini ise orta düzeyde değerlendirmişlerdir. II. grup işletmeler sektörün durumunu ve geleceğini orta düzeyde değerlendirmişlerdir. III. grup işletmeler sektörün durumunun orta düzeyde olduğunu, sektörün geleceğinin ise iyi olabileceği yönünde değerlendirme yapmışlardır. İşletmeler genelinde, sektörün
97
durumunun kötü (2.42) olduğunu, geleceğinin ise ne iyi ne kötü (2.96) olacağını belirtilmiştir.
Çizelge 5.71. Fidancılık sektörünün durumu ve geleceği
I. grup II. grup III. grup Ortalama
Fidancılık sektörünün durumu 2.29 3.00 2.60 2.42 Fidancılık sektörünün geleceği 2.82 3.14 3.80 2.96
Ölçek Çok kötü Kötü Ne iyi ne kötü İyi Çok iyi
1 2 3 4 5
İşletmelerde, fidancılık sektörünün durumu (p=0.293) ve geleceği (p=0.261) ile işletme grupları arasında istatistikî olarak fark bulunmamaktadır.
Küçük işletmelerin fidan sektörü ile ilgili daha karamsar bir tablo sergiledikleri, büyük işletmelerin ise özellikle sektör ile ilgili gelecekte daha iyimser bir durum beklentisinde oldukları söylenebilir.
5.7.2. İşletmelerin fidancılıkla ilgili karşılaştığı sorunlar
Bölgede görüşülen işletmelerde fidancılık sektörünün sorunlarıyla ilgili değerlendirmeleri ise Çizelge 5.72’de verilmiştir.
I. grupta yer alan işletmeler için pazarlama (4.29) önemli bir sorun olarak yer alırken, işgücü temini (1.92) önemsiz bir sorundur. II. grupta yer alan işletmeler için damızlık üretim materyali, pazarlama, hastalık ve zararlılar (3.57) önemli sorunlar iken, yine işgücü temini (2.14) önemsiz bir sorun olarak ifade edilmiştir. III. grupta yer alan işletmelerde ise damızlık üretim materyali, ithalat ve ihracat (4.4) önemli sorunlar olarak belirtilirken, işgücü temini, hastalık ve zararlılar (2.2) önemsiz sorunlar olarak ifade edilmiştir.
İşletmeler genelinde de pazarlamanın (4.16) en önemli sorun olduğu, işgücü temininin (1.98) ise en önemsiz sorun olduğu ifade edilmiştir.
98
Çizelge 5.72. İşletmelerin fidancılıkla ilgili karşılaştığı sorunlar
Sorunlar I. grup II. grup III. grup Ortalama
Sertifikasyon 2.63 3.57 2.80 2.78
Damızlık üretim materyali temini 2.82 3.71 4.40 3.10
Kredi temini 3.34 2.71 3.00 3.22
Pazarlama 4.29 3.71 3.80 4.16
Hastalık ve zararlılar 2.16 2.71 2.20 2.24
İthalat ve ihracat 2.11 2.43 4.40 2.38
İşgücü temini 1.92 2.14 2.20 1.98
Ölçek Hiç önemi yok Az önemli Kararsız Önemli Çok önemli
1 2 3 4 5
İşletmelerin fidancılık sektöründe karşılaştıkları sorunlardan; ithalat ve ihracat sorunları ile işletme grupları arasında (p<0.05 değerine göre) istatistikî olarak farklılık bulunmaktadır (p=0.010). Sertifikasyon (p=0.477), damızlık üretim materyali temini (p=0.082), kredi temini (p=0.614), pazarlama (p=0.551), hastalık ve zararlılar (p=0.680) ve işgücü temini (p=0.886) sorunları ile işletme grupları arasında istatistikî olarak farklılık yoktur.
5.7.3. İşletmecilerin fidancılıkla ilgili uygulanan politikalara bakış açıları
Türkiye’de 2006/10243 sayılı tebliğ ile yurt içinde üretilip sertifikalandırılan tohumlukları kullanan ve sertifikalı fidan ile bahçe ve bağ tesis eden çiftçilere birim alan başına desteklemeler getirilmiştir. Söz konusu desteklemeler 2006 yılından itibaren devam etmektedir. 5553 sayılı Tohumculuk Kanunu’nun 2006 yılında yürürlüğe girmesiyle birlikte; fidan üreticileri arasında mesleki dayanışma ve mevzuatla ilgili görevleri yerine getirmek için FÜAB kurulmuştur. Ayrıca bu kanunda yapılan değişikliklerle, 2008 yılından itibaren kamu ve özel kuruluşlarda anaç-çeşit damızlıklarını tesis etmeyen ve damızlık üretim materyalleri, sertifikasız olan üreticilere fidan üretme izni verilmeyeceği belirtilmiştir (Resmi Gazete, 2013).
Doğrudan fidan üretici işletmelere bu destekler verilmemekte, meyve üretici işletmelere verilmektedir. Son yıllarda fidan üretici işletmelere fuar destekleri söz konusudur.
99
Türkiye’de meyve üreticilerinin sertifikalı fidanlar ile tesis edeceği meyve bahçelerine verilen birim alana destekleme bedelleri Çizelge 5.73’te verilmiştir.
Çizelge 5.73. Türkiye’de meyve üreticilerine sertifikalı fidanlarla tesis edilen bahçelerde birim alana verilen fidan-fide desteklemeleri
Standart sertifikalı fidan/fide desteği (TL/da)
Desteklenen tür ve çeşitler Yıllar
2009 2010 2011 2012
Mavi sertifikalı fidan/fide desteği (TL/da)
Bodur 300 300 300 350
Yarı bodur 300 300 300 300
Bağ ve diğer meyve fidanları ile 200 200 200 230
Narenciye bahçesinde aşılama ile çeşit değiştirme 250 250 250 250
Zeytinde yağlık çeşitler ile 100 100 100 100
Virüsten arî fidanlara ilave 100 100 100 100
Sertifikalı çilek fidesi 0 200 200 300
Sertifikalı Antep fıstığı 50 0 0 0
Araştırma sahasında görüşülen işletmelerin, fidancılık sektörünün sorunlarıyla ilgili çözüm önerileri Çizelge 5.74’te verilmiştir.
Görüşülen işletmeler genelinde, sektörün sorunlarına getirilebilecek çözüm önerilerinin başında, sertifikasız meyve fidanı üretiminin önünün kesilmesi (4.12) gelmektedir. Bunu sırasıyla; fidan üreticilerine eğitim verilmesi (3.66), fidan üreticilerine yönelik teknik destek sağlanması (3.54) ve kamu fidanlıklarının sadece damızlık üretmesi, fidan satışı yapmaması (3.50) takip etmektedir.
Üreticilerin kararsız kaldıkları çözüm önerileri ise; fidan üretimine kota getirmek (3.34), fuar çalışmalarında fidan üreten kooperatiflerin desteklenmesi ve fidan borsası kurulması (3.26), pazarlama sorunlarının aşılmasına yönelik politikaların geliştirilmesi (3.22), üretim materyali teminine yönelik yapılan ithalatların desteklenmesi (3.10), sertifikalı fidan kullanımına
100
yönelik desteklemelerin artırılması (3.06), satılamayan sertifikalı fidanların sertifika bedellerinin geri verilmesi (2.90), fidan üreticilerine kredi temin edilmesi ve üretim materyali teminine yönelik çalışmaların yapılmasıdır (2.84).
Üreticilerin katılmadığı çözüm önerileri ise; ihracatla ilgili desteklemelerinin artırılması (2.46), tarım politikalarının değiştirilmesi (2.24), fidan üretimi ve meyvecilik hakkında TV programları yapılmasıdır (2.02).
Çizelge 5.74. İşletmecilere göre fidancılık sektörünün sorunlarına çözüm önerileri
Fidancılıkla ilgili politikalar I. grup II. grup III. grup Ortalama Sertifikasız üretimin önünün kesilmesi 4.34 2.71 4.40 4.12 Fidan üreticilerine eğitim verilmesi 3.97 2.71 2.60 3.66 Fidan üreticilerine yönelik teknik destek
sağlanması 3.50 4.43 2.60 3.54
Kamu fidanlıklarının sadece damızlık üretmesi, fidan satışı yapmaması
3.55 4.43 1.80 3.50
Fidan üretimine kota getirilmeli 3.66 2.71 1.80 3.34
Fidan borsası kurulmalı 3.13 4.43 2.60 3.26
Fuar çalışmalarında fidan üreten kooperatiflerin desteklenmesi
3.76 2.14 1.00 3.26
Pazarlama sorunlarının aşılmasına yönelik
politikaların geliştirilmesi 3.29 1.86 4.60 3.22
Üretim materyali teminine yönelik yapılan
ithalatların desteklenmesi 2.92 3.86 3.40 3.10
Sertifikalı fidan kullanımına yönelik
Fidan üreticilerine kredi temin edilmesi 2.82 2.43 3.60 2.84 Üretim materyali teminine yönelik
çalışmaların yapılması 2.89 2.14 3.40 2.84
İhracatla ilgili desteklemelerinin artırılması 2.32 2.14 4.00 2.46 Tarım politikalarının değiştirilmesi 2.58 1.00 1.40 2.24 Fidan üretimi ve meyvecilik hakkında TV
programları yapılması 1.97 2.14 2.20 2.02
Ölçek
Hiç
katılmıyorum Katılmıyorum Kararsız Katılıyorum Tamamen
katılıyorum
1 2 3 4 5
İşletmecilerin fidancılık sektörüyle ilgili sorunlara çözüm önerilerinden;
pazarlama sorunlarının aşılmasına yönelik politikaların geliştirilmesi (p=0.029), sertifikasız üretimin önünün kesilmesi (p=0.037), satılamayan sertifikalı fidanların sertifika bedellerinin geri verilmesi (p=0.006), fuar çalışmalarında fidan üreten kooperatiflerin desteklenmesi (p=0.001) ve tarım
101
politikalarının değiştirilmesi (p=0.049) gibi öneriler ile işletme grupları arasında (p<0.05 değerine göre) istatistikî olarak farklılıklar söz konusudur.
İhracatla ilgili desteklemelerinin artırılması (p=0.133), üretim materyali teminine yönelik çalışmaların yapılması (p=0.508), fidan üreticilerine kredi temin edilmesi (p=0.545), üretim materyali teminine yönelik yapılan ithalatların desteklenmesi (p=0.455), fidan üretimi ve meyvecilik hakkında TV programları yapılması (p=0.930), fidan üreticilerine yönelik teknik destek sağlanması (p=0.203), sertifikalı fidan kullanımına yönelik desteklemelerin artırılması (p=0.665), fidan üreticilerine eğitim verilmesi (p=0.103), fidan üretimine kota getirilmeli (p=0.092), fidan borsası kurulmalı (p=0.212) ve kamu fidanlıklarının sadece damızlık üretmesi, fidan satışı yapmaması (p=0.058) gibi öneriler ile işletme grupları arasında istatistikî olarak farklılıklar yoktur.
5.7.4. Fidan üretimindeki değişimlerin nedenleri
Isparta ilinde üretilen sertifikalı meyve fidanı sayıları gelişimi Çizelge 5.75’te verilmiştir. Buna göre; 2008 yılı meyve fidanı üretimi baz alındığında, sertifikalı meyve fidanı üretiminde 2009 yılında %27.49’luk bir azalma meydana gelirken, 2011 ve sonrasındaki dönemde ise artış meydana gelmiştir.
Çizelge 5.75. Isparta ilinde yıllara göre üretilen sertifikalı meyve fidanı
Yıllar Meyve fidanı Klon anacı Çelik Aşı kalemi İhraç edilen fidan
102
Ele alınan işletmelere göre, fidan üretimindeki bu değişimi zorlayan etmenlerin başında, pazarlama yapısındaki değişim başta gelmektedir. Diğer değişimi zorlayan etmenler ise üretim materyali ve sertifikasyondaki değişimlerdir.
İşletmecilere göre fidan üretimindeki değişimlerin nedenleri Çizelge 5.76’da verilmiştir. Buna göre; pazarlama (3.22), üretim materyali yetersizliği (3.10) ve sertifikasyon sorunu (2.78) hakkında üreticiler kararsızlardır. İşletmeciler;
hastalık ve zararlılar (2.24), ihracat sorunu (2.46), üretim materyali ithalatı sorununun (2.38) fidan üretimindeki değişimleri etkilediklerine inanmamaktadır.
Çizelge 5.76. İşletmecilere göre fidan üretimindeki değişimlerin nedenleri Değişim nedenleri I. grup II. grup III. grup Ortalama
Sertifikasyon sorunu 2.63 3.57 2.80 2.78
Hastalık ve zararlılar 2.16 2.71 2.20 2.24
Pazarlama sorunu 3.29 1.86 4.60 3.22
İhracat sorunu 2.32 2.14 4.00 2.46
Üretim materyali ithalatı sorunu 2.11 2.43 4.40 2.38 Üretim materyalinin yetersizliği 2.82 3.71 4.40 3.10
Ölçek
Hiç
katılmıyorum Katılmıyorum Kararsız Katılıyorum Tamamen
katılıyorum
1 2 3 4 5
İşletmeciler fidan üretimindeki değişimlerin nedenlerinden; üretim materyali ithalatı (p=0.010) ve pazarlama sorunu (p=0.029) nedenleri ile işletme grupları arasında (p<0.05 değerine göre) istatistikî olarak farklılık göstermektedir. Sertifikasyon sorunu (p=0.477), hastalık ve zararlılar (p=0.630), ihracat sorunu (p=0.133) ve üretim materyali yetersizliği (p=0.082) nedenleri ile işletme grupları arasında istatistikî olarak farklılık yoktur.
103 6. SONUÇ VE ÖNERİLER
Meyve bahçesi tesisinde kullanılacak fidanlar, yetiştirilecek meyve ağacının özelliklerini doğrudan etkilemektedir. Bu özellik meyve yetiştiriciliğinde sertifikalı ve ismine doğru kaliteli fidanlarla, meyve bahçelerinin tesis edilmesini gerekli kılmaktadır. Türkiye, sahip olduğu elverişli iklim koşulları ve coğrafi yapı nedeniyle dünya meyveciliğinde önemli bir konumda yer almakta ve ılıman iklim meyve türleri üretimi birçok bölgede yapılmaktadır.
Araştırma kapsamı olarak dikkate alınan bölge, sertifikalı ılıman iklim meyve türleri fidanı üretimi açısından Türkiye’de ilk sırada yer almaktadır.
Çalışmada, ele alınan bölgede sertifikalı meyve fidanı üreten işletmelerin ekonomik analizi yapılmıştır. Ayrıca işletmelerin fidan üretiminde karşılaştıkları sorunların belirlenmesi, bu sorunlara çözüm önerilerinin geliştirilmesi hedeflenmiştir.
İşletmelerin fidan üretim sayıları, büyüklük ölçüsü olarak kabul edilerek üç grup oluşturulmuş; I. grupta küçük ölçekli 38 işletme, II. grupta orta ölçekli 7 işletme ve III. grupta büyük ölçekli 5 işletme bulunmaktadır. İşletmelerde ortalama fidan üretim sayıları; I. grupta 16.352.11, II. grupta 95.322.86, III.
grupta 532.772.00 adet olduğu saptanmıştır.
Yukarıda ifade edilen amaçlardan hareket edilerek yapılan bu araştırmada elde edilen sonuçlar aşağıdaki şekilde özetlenmiştir.
Fidan işletmelerinde işletmecilerin eğitim seviyesi ağırlıklı olarak ilkokul mezunu olup, işletme büyüklüğü arttıkça eğitim seviyesi de artmaktadır.
Fidan işletmelerinde, işletmecilerin yaş ortalaması 45.32 yıldır.
Fidan işletmelerinde, işletmecilerin deneyim süreleri incelendiğinde; en deneyimli işletmeler II. grupta yer almaktadır. Sertifikalı meyve fidanı üretiminde kuruluş tarihi olarak yeni işletmeler ise I. ve III. grupta bulunmaktadır.
104
Fidan işletmelerinde, işletmeciler asıl mesleklerine göre; %58.00’i çiftçi,
%14.00’ü ziraat mühendisi, %2.00’si akademisyen, %22.00’si esnaf ve
%4.00’ü ziraat teknikeridir.
Fidan işletmelerinde, arazi varlığı mülk ve kira arazilerden oluşmaktadır.
Fidan işletmelerinde, arazi varlığı mülk ve kira arazilerden oluşmaktadır.