2014/15 ÜRETİM YIL
5.10. Tarımsal Örgütlenme
Türkiye’de Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı görev ve sorumlulukları altında faaliyet gösteren 26
Sayfa | 110
çeşitli çalışma alanına sahip yaklaşık 84.232 kooperatif bulunmaktadır. Bu kooperatiflerin tahmini üye sayısı 8.109.000 kişidir (Rehber, 2006; Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, 2006). Tablo 5.13’de belirtildiği üzere Konya ilinde 2.481 adet tarımsal amaçlara yönelik olarak kurulmuş kooperatif bulunmaktadır.
Tablo 5.13. Türkiye’de ve Konya’da Tarımsal Amaçlara Yönelik Kurulmuş Kooperatifler NO Kooperatif Türü 2015 Yılı Türkiye’deki Kooperatif Sayısı (Adet) Konya’daki Kooperatif Sayısı (Adet)
1 Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 7.534 352
2 Sulama Kooperatifi 2.381 291
3 Su Ürünleri Kooperatifi 549 7
4 Pancar Ekicileri Kooperatifi 31 3
5 Diğer 62.068 1.828
TOPLAM 72.563 2.481
Kaynak: Konya Valiliği (Anonim, 2017d). 5.11. Tarım ve Sanayi Entegrasyonu
Tarım ürünlerinin üretiminden tüketimine kadar her iki aşamada da sanayi sektörünün tarım sektörüne verdiği ara girdiler tarımsal üretim kapasitesinin değerlendirilmesi için ne kadar önemli ise, tarıma dayalı sanayinin tarım ürünlerini işleyerek yarı mamul ve / veya mamul maddeler haline getirip tüketime sunması da o kadar önemlidir (Göktürk, 2002).
Günümüzde tarımsal gelişme, dolaylı olarak sanayi teknolojisindeki ilerlemelere bağlı duruma gelmiştir. Tarım kesimindeki yatırımlarda, tarımsal sermayeden ziyade, sanayi kaynaklı sermaye egemen durumdadır (Duymaz ve Olalı, 1987).
Tablo 5.14’e göre Konya ilinde tarıma dayalı sanayi işletmelerinin sayısı 2.050 adet olup, en çok süt ve süt ürünleri üretim alanında faaliyet gösterilmektedir. Süt ve süt ürünlerinin işlenmesi ve pazarlanmasında Konya ilinde 440 adet işletme faaliyet
Sayfa | 111
göstermektedir. Süt ve süt ürünlerinden sonra ikinci sırada yer alan et ve et ürünlerinin işlenmesi ve pazarlanması konusunda faaliyet gösteren işletmelerin sayısı ile 36’dır. Sanayi sektöründe yer alan ve hammadde teminini tarım sektöründen sağlayan tüm işletmeler iki sektöründe sürdürülebilirliği katkı sağlaması açısından benzer önem derecelerine sahiptirler.
Tablo 5.14. Türkiye’de ve Konya’da Tarıma Dayalı Sanayi İşletmeleri (Adet)
NO Faaliyet Alanı 2015 YILI Türkiye’deki İşletme Sayısı Konya’daki İşletme Sayısı 1 Süt ve Süt Ürünleri 5.224 440 2 Et ve Et Ürünleri 1.598 36 3 Su Ürünleri İşleme 220 6
4 Meyve – Sebze İşleme ve Paketleme 2.494 45
5 Hububat ve Bakliyat Üretimi 498 38
6 Katı ve Sıvı Bitkisel Yağ 261 8
7 Şeker Üretimi (Paketleme hariç) 528 4
8 Zeytinyağı 744 0
9 Konserve ve Salça 135 1
10 Fermente ve Salamura Ürün Üretimi 965 9
11 Pastacılık Ürünleri Üretimi 16.049 218
12 Nişasta ve Nişasta Mamulleri 26 0
13 Bisküvi, Çikolata, Kakaolu ve Benzeri Ürünler 384 20
14 Un Üretimi 1.194 74
15 Unlu Mamuller Üretimi 18.425 394
16 Ekmek ve Ekmek Çeşitleri Üretimi 17.134 340
17 Makarna ve İrmik Üretimi 74 1
18 Yumurta Paketleme 999 76
19 Dondurulmuş Gıda 176 6
20 Hazır Yemek / Tabldot Yemek 3.927 126
21 Hazır Çorba ve Bulyon / Toz Karışımlar / Sos vs. 324 1
22 Kuruyemiş ve Çerezler 1.622 35
23 Baharat İşleme 638 15
24 Alkolsüz İçecekler 429 2
25 Alkollü İçecekler 218 0
26 Arı Ürünleri ve Temel Petek Üretim ve Ambalajlama
592
33
27 Gıda Katkı ve Aroma Maddeleri 198 4
28 Gıda ile Temas Eden Maddeler 1.689 68
29 Yem 4.758 50
TOPLAM 81.523 2.050
Sayfa | 112 5.12. Tarım ve Teknoloji Entegrasyonu
Tarımsal mekanizasyon; tarımsal işlemlerin makine kullanımı ile gerçekleştirilmesini ifade etmektedir. Tarımda makineleşme sayesinde daha hızlı ve daha büyük kapasiteli üretim yapabilmek mümkün olmaktadır. Tarımda makineleşme diğer tarım teknolojisi kullanımlarından farklı olarak verim miktarlarını dolaylı olarak etkilemekte ve böylece tarım işletmelerinin teknolojik uygulamalar neticesinde etkinliğini arttırmaktadır. Ayrıca ekonomik açıdan işletmelere katkı sağlayarak, tarım işletmesi sahiplerinin de çalışma koşullarını iyileştirmektedir. Uygun teknoloji kullanılan çalışma alanlarında makineleşme sayesinde verim artışı gözlemlenmektedir (Özgüven vd., 2010).
Tarım ve teknoloji entegrasyonunun sağlanması; makine sektörü ile çiftçiyi buluşturarak emeğin azaltılmasını verimin arttırılmasını mümkün kılmaktadır. Konya ilinde tarımsal verimlilik yakın zamanlara kadar doğal etkenler tarafından belirlenmiştir. 1970’lerin ortasından itibaren bu durum değişmeye başlamakla birlikte tarımsal mekanizasyon ve modernizasyonun tam olarak sağlandığını ifade etmek zordur. Konya’nın başlıca doğal özelliği daha önceki bölümlerde de belirtildiği üzere, su kaynaklarının kısıtlı olması, toprakların geniş ve düz bir kapalı havzada olmasıdır. İl genelinde tarımdaki verimliliği belirleyen ana etken su olanaklarıdır. Sulama olanakları yeterince geliştirilemediği için topraklar nadasa bırakılmakta ve sulama imkânlarındaki kısıtlar nedeniyle verim artışı da yavaş olmaktadır.
Tarım makine-ekipmanları; tarımsal üretimde işgücü verimliliğini arttıran, maliyetleri düşüren, modern üretim teknolojilerinin kullanılmasını ve işlemlerin hızlı, istenilen şekilde yapılmasını sağlayan, üretim kalitesini arttıran önemli bir tarımsal girdidir.
İlde 1948 yılında yalnızca 54 traktör bulunurken, traktör sayısı 1961’de 3.282 âdete 1970’de 6.699 âdete, 1980 yılında ise 25.979 âdete yükselmiştir (Karaman ve Ermenek dâhil). Devam eden süreçte Karaman ve Ermenek ilçeleri Konya’dan ayrılmasına rağmen traktör sayısı 2010 yılında 51.382 âdete çıkmıştır. İl topraklarının düz ve traktörle işlemeye elverişli olmasının yanı sıra ülke genelinde tarımsal üretimde makineleşme ve modernizasyon çalışmalarının hızlı bir şekilde gelişmesi ilde traktör sayısıyla birlikte diğer tarımsal araç ve gereç sayısında da ciddi artışlar yaşanmıştır. İlde traktör sayısındaki hızlı artışın doğal sonucu olarak traktör başına düşen ekili-dikili
Sayfa | 113
arazi miktarı da düşmüş, 1970 yılında traktör başına düşen arazi varlığı 247 ha iken, 2010 yılında 44 ha kadar gerilemiştir. 2010 yılı itibariyle Türkiye genelinde traktör başına ekili alan arazi miktarı 22 ha iken,TR52 Bölgesi’nde ise 37 ha’dır.
Diğer modern tarım araçlarındaki mevcut durum incelendiğinde, birçok tarımsal araç kullanımında Konya’nın hem Türkiye’de hem de bölge ortalamasının altında bir görünüme sahip olduğu dikkati çekerken, biçerdöver, diskli anız pulluğu, diskli traktör pulluğu, kombine pancar ve patates hasat makineleri, pancar sökme makinesi gibi birçok tarımsal araç kullanımında ise Konya’nın gerek bölge gerekse Türkiye ortalamasının üzerinde bir kullanıma sahip olduğu görülmektedir (Konya Ticaret Odası, 2012).
Tablo 5.15’de Türkiye’de ve Konya ilinde yoğun olarak kullanılan bazı tarım makine-ekipmanlarının isim ve adetleri verilmiştir.
Tablo 5.16’da ise çalışma alanına konu olan ilçelerde bulunan tarım makine- ekipmanlarının varlığı bulunmaktadır. Makine-ekipman varlığı değerleri Çumra ilçesinde diğer ilçelere göre daha fazladır. Bunun nedeni Çumra ilçesinde faaliyet gösteren çiftçilerin yenilikleri benimseme düzeylerinin daha yüksek olmasıdır.
Sayfa | 114 Tablo 5.15. Türkiye’de ve Konya’da Bazı Tarım Makine ve Ekipmanlarının Varlığı (Adet)
NO Tarım Makine ve Ekipmanlarının İsmi 2015 YILI
Türkiye Konya 1 Balya Makinesi 20.446 866 2 Biçerdöver 0–5 Yaş 3.815 350 6–10 Yaş 3.750 352 11–20 Yaş 3.780 352 21 Yaş ve Üzeri 4.653 786
3 Hayvanla ve Traktörle Çekilen Ara Çapa Makinesi 135.684 4.295
4 Damla Sulama Tesisi 389.831 11.997
5 Diskaro (Diskli Tırmık) 240.303 9.852
6 Üniversal Ekim Makinesi (Mekanik) 61.353 427
7 Kimyevi Gübre Dağıtım Makinesi 399.415 35.612
8 Kültivatör 515.172 15.363 9 Merdane 86.138 5.132 10 Mısır Silaj Makinesi 25.370 975 11 Mısır Daneleme Makinesi 4.195 11 12 Mısır Hasat Makinesi 1.043 29 13 Motorlu Pülverizatör 85.974 4.074 14 Ot Tırmığı 113.405 2.466
15 Pancar Sökme Makinesi 15.172 3.830
16 Rotatiller 13.443 1.186
17 Römork 1.126.166 67.579
18 Santrifüj Pompa 11.682 6.224
19 Sırt Pülverizatörü 628.059 23.313
20 Süt Sağım Makinesi (Seyyar) 292.405 20.615
21 Süt Sağım Ünitesi 9.744 617
22 Traktör
Tek Akslı (1–5 Bg) 14.856 1.511 Tek Akslı (5 Bg’den fazla) 54.604 1.986
İki Akslı (1–10 Bg) 6.252 328
İki Akslı (11–24 Bg) 21.181 399 İki Akslı (25–34 Bg) 68.074 2.213 İki Akslı (35–50 Bg) 491.828 16.297 İki Akslı (51–70 Bg) 468.060 29.858 İki Akslı (70 Bg’den fazla) 135.297 17.319
23 Yağmurlama Tesisi 248.039 37.282
24 Yem Hazırlama Makinesi 27.747 1.107
Sayfa | 115 Tablo 5.16. Çalışma Alanındaki Tarım Makine ve Ekipmanlarının Varlığı (Adet)
NO Ekipmanlarının İsmi Tarım Makine ve
2015 YILI
Karatay Altınekin Çumra Karapınar Diğer
1 Balya Makinesi 69 53 65 30 649 2 Biçerdöver 0–5 Yaş 54 20 30 10 236 6–10 Yaş 68 15 35 4 230 11–20 Yaş 54 17 25 6 250 21 Yaş ve Üzeri 236 38 22 25 465
3 Hayvanla ve Traktörle Çekilen Ara Çapa Makinesi 131 390 1.660 278 1.836
4 Damla Sulama Tesisi 33 320 875 100 10.669
5 Diskaro (Diskli Tırmık) 683 505 985 120 7.559
6 Üniversal Ekim Makinesi
(Mekanik) 0 5 180 11 231
7 Kimyevi Gübre Dağıtım
Makinesi 1.183 2.288 3.350 815 27.976 8 Kültivatör 1.353 1.300 3.250 650 8.810 9 Merdane 382 850 880 389 2.631 10 Mısır Silaj Makinesi 112 40 140 35 648 11 Mısır Daneleme Makinesi 8 0 0 0 3 12 Mısır Hasat Makinesi 6 0 0 0 23 13 Motorlu Pülverizatör 297 17 70 4 3.686 14 Ot Tırmığı 174 85 235 433 1.539
15 Pancar Sökme Makinesi 182 1.726 455 210 1.257
16 Rotatiller 0 258 110 0 818
17 Römork 3.883 3.250 13.050 3.215 44.181
18 Santrifüj Pompa 302 545 810 375 4.192
19 Sırt Pülverizatörü 428 1.150 1.250 450 20.035
20 Süt Sağım Makinesi (Seyyar) 225 1.250 2.150 479 16.511
21 Süt Sağım Ünitesi 102 21 70 45 379
22 Traktör
Tek Akslı (1–5 Bg) 0 0 1 0 1.510
Tek Akslı (5 Bg’den
fazla) 49 0 12 0 1.925 İki Akslı (1–10 Bg) 0 0 0 0 328 İki Akslı (11–24 Bg) 38 0 10 206 145 İki Akslı (25–34 Bg) 1.068 15 50 72 1.008 İki Akslı (35–50 Bg) 2.381 70 1.950 620 11.276 İki Akslı (51–70 Bg) 5.076 1.712 3.500 2.000 17.570 İki Akslı (70 Bg’den
fazla) 262 2.565 1.250 320 12.922
23 Yağmurlama Tesisi 975 2.660 9.600 3.500 20.547
24 Yem Hazırlama Makinesi 85 67 120 30 805
Sayfa | 116 6. MISIR HAKKINDA GENEL BİLGİLER
Dünya hububat üretiminde mısır “geleceğin hububatı” olarak kabul edilmektedir. Bunun nedeni mısırın sahip olduğu yüksek besin değerinin yanı sıra ana ürün ve yan ürünlerinin geniş kullanım alanlarına sahip olmasıdır (Yuan ve Flores, 1996). Bununla birlikte mısır tanesinin enerji ve protein kaynağı açısından zengin olması beslenme açısından önemli ve aranan bir hububat olmasını sağlamaktadır (Wright, 1987).
6.1. Mısırın Tarihçesi
Mısır menşei Meksika’ya ait bir hububat ürünüdür ve Meksika’dan kuzeyde Kanada’ya, güneyde Arjantin’e kadar yayılmış bir bitkidir. Bazı kaynaklar mısırın menşeinin Güney Afrika’ya ait olduğunu tahmin etseler de 7.000 yıl öncesine ait en eski mısır kalıntıları Meksika’nın Tehuacan vadisinde bulunmuştur (Benson ve Pearce, 1987). Günümüze kadar yabani mısır kalıntılarına ulaşılamadığı için mısırın menşei ve tarihçesine ilişkin kesin bilgiler vermek yanlış olacaktır. Ancak tüm arkeolojik çalışmalar sonucunda elde edilen genel bilgilere göre mısırın 8.000 ve 10.000 yıllık bir geçmişi olduğu tahmin edilmektedir. (Jugenheimer, 1958; Berger, 1962; Kün, 1985; Dowswell vd., 1996 ve Kırtok, 1998).
Yeni Dünya keşfi yıllarında Amerika bölgesinin çoğu alanında mısır tarımının yapıldığı ve özellikle Meksika’nın yüksek bölgeleri ile Güney ve Orta Amerika bölgelerinde yaşayan insanların günlük besin ihtiyaçlarının karşılanmasında mısırın önemli bir bitki olduğu bilinmektedir. Amerika’nın keşfedilmesinden sonra bölgeye yerleşmeye başlayan İspanyollar ve İngilizlerin mısır tarımını ve mısırın tüketimini yerli halktan öğrendikleri öngörülmektedir (Jugenheimer, 1958).
Christoph Colombus’un 1493’de mısır bitkisinin İspanya’ya götürmesi ile birlikte mısır ilk defa kıta değiştirerek Avrupa’ya taşınmıştır. İspanya’ya girişinden birkaç yıl sonra Portekiz, İtalya ve Fransa başta olmak üzere Güneydoğu Avrupa ve Kuzey Afrika’da yayılmaya başlamıştır (Jugenheimer, 1958; Berger, 1962; Dowswell vd., 1996).
Mısırın Türkiye’ye gelişi ise Kuzey Avrupa ülkeleri üzerinden olmuştur ve bu bitkiye mısır adının verilmesinde Mısır ve Suriye ülkeleri ile mısır ticaretinin
Sayfa | 117
yapılmasının büyük etkisi olmuştur (Kün, 1985; Kırtok, 1998). Günümüzde Antarktika bölgesi dışında neredeyse dünyanın her yerinde mısır yetiştiriciliği yapılabilmektedir.