İncelenen Tarım İşletmelerinde Mısır Üretim Maliyet

Mısır üretim maliyetini oluşturan unsurlar; işgücü ihtiyacı, makine çeki gücü kullanımı, tohum bedeli, gübre masrafları, zirai mücadele masrafları, su ücretleri, akaryakıt giderleri, taşıma-pazarlama giderleri, makine-ekipman tamir bakım masrafları, tarla kirası, amortisman ve faiz giderleridir.

Sayfa | 193

Bölgede mısır üretiminin ilk basamağı olan toprak hazırlığında genellikle 2 veya 3 kez sürüm yapılmaktadır. Toprak hazırlığında birinci sürümde pulluk, ikinci sürümde kazayağı ve üçüncü sürümde diskaro kullanılmaktadır. İncelenen tarım işletmelerinin yaklaşık %95,00’inde ekim işlemi pnömatik ekim makinesi (havalı mibzer) ile yapılmaktadır. Ekim işleminde ortalama 2,94 kg tohum kullanılmakta ve kullanılan tohum miktarının ortamla maliyeti 72,60 TL olmaktadır. İşletmelerin tamamına yakını sertifikalı tohum tercih etmekte ve tohum teminini bayilerden sağlamaktadır.

Mısırın üretim sürecinde gübreleme işleminde gübre dağıtım makinesi ve ilaçlama işleminde de pülverizatör kullanılmaktadır. 1 dekar alanda ortalama 78,78 kg kimyasal gübre (N,P ve K) kullanılmakta ve gübre kullanımının dekara maliyeti 100,80 TL olmaktadır. 1 dekarda ortalama ilaç kullanımı ise 3,54 kg olup ortalama 5,80 TL’ye mâl olmaktadır. Mısır bitkisinde sulama işlemi verimlilik miktarını doğrudan etkilediği için mısır bitkisi üretim dönemi boyunca ortalama 5 veya 8 kez arasında sulanmaktadır. İncelenen tarım işletmelerinin tamamında hasat işleminde biçerdöver kullanılmakta ve makine kiralarının büyük kısmını biçerdöver oluşturmaktadır.

1 dekar alanda yetiştirilen mısır maliyetleri hesaplanırken masraf unsurları sabit ve değişen masraflar olarak ikiye ayrılmıştır. 1 dekar mısır üretimi için yapılan masrafların toplamı 544,23 TL olup bu tutarın; 431,29 TL’sini değişen masraflar, 112,94 TL’sini sabit masraflar oluşturmaktadır. Üretim masrafları toplamı içerisinde değişen masraflar toplamı %79,25’lik oransal dilimi oluştururken bu oran sabit masraflar toplamında %20,75’dir. Sabit masraflar içerisinde yer alan tarla kirası bedeli dekara ortalama 100,00 TL olup, oransal değeri %18,37’dır. Genel idari giderlerde 12,94 TL ile sabit masraflar toplamının %2,38’ini oluşturmaktadır. Değişen masraflar toplamı incelendiğinde en yüksek payı %50,46 ile materyal masrafları oluşturmaktadır ve parasal değeri 274,62 TL’dir. Materyal masraflarını sırasıyla makine çeki gücü masrafları, işgücü masrafları ve döner sermaye faizi takip etmektedir. Makine çeki gücü masrafları %14,94 oranı ile 81,33 TL, işgücü masrafları %10,07 oranı ile 54,80 TL ve döner sermaye faizi %3,77 oranı ile 20,54 TL’dir.

1 dekar alanda üretilen mısır bitkisinin GSÜD 860,55 TL, brüt kârı 429,26 TL ve net kârı 316,32 TL’dir.

Sayfa | 194

1 dekar alanda elde edilen mısır üretim miktarı ortalama 1.366 kg’dır. Mısırın 1 kg üretimi için 0,40 TL değerinde maliyet oluşmakta olup, ürünün satış fiyatı 0,63 TL’dir. 1 kg mısırdan elde edilen net kâr 0,23 TL değerindedir.

İşletme gruplarına göre üretim masrafları ve gelirleri incelendiğinde; küçük ölçekli işletmelerde GSÜD dekara 856,48 TL olarak hesaplanmıştır. Dekara GSÜD orta ölçekli işletmelerde 845,15 TL ve büyük ölçekli işletmelerde 868,21 TL’dir. Dekara değişen masraflar incelendiğinde birinci tabakada 465,44 TL, ikinci tabakada 421,35 TL ve üçüncü tabakada 433,57 TL’dir. Üretim masrafları toplamı birinci tabakada 579,40 TL, ikinci tabakada 533,99 TL ve üçüncü tabakada 546,58 TL’dir. Brüt kâr birinci tabakada 391,05 TL, ikinci tabakada 423,79 TL ve üçüncü tabakada 434,63 TL’dir. Net kâr birinci tabakada 277,08 TL, ikinci tabakada 311,15 TL ve üçüncü tabakada 321,63 TL’dir. Tüm işletme gruplarında masraf ve kâr değerleri birbirine yakın olup büyük ölçekli işletmelerde değerler biraz daha yüksektir.

İşletme gruplarına göre dekara elde edilen verim incelendiğinde küçük ölçekli işletmelerin 1.385 kg, orta ölçekli işletmelerin 1.340 kg ve büyük ölçekli işletmelerin 1.337 kg mısır üretimi gerçekleştirdiği görülmektedir. Önem derecesi düşük olsa da işletme büyüklüğünün arttıkça verimde azalış olduğu görülmüştür. Bu durum küçük ölçekli işletmelerin üretim deseninin sınırlı olmasından, büyük ölçekli işletmelerin üretim deseni çeşitliliğinden kaynaklanmaktadır. Küçük ölçekli işletmeler üretim deseninin sınırlı olmasından dolayı yetiştirdikleri ürünler üzerinde yetkinleşebilmektedirler. Ayrıca işletme büyüklüğü arttıkça değişen masraflar toplamı azaldığı için bu değişikli verime de yansımaktadır.

İşletme gruplarının büyüklüğüne göre değişen masraf oranları dikkate alındığında, küçük ölçekli işletmelerde daha yüksek değere sahip olan değişen masrafların ürünün net kârında azalmaya neden olduğu görülmektedir. Birinci tabakadaki bir işletmenin 1 kg üründen elde ettiği net kârı 0,20 kuruş iken; ikinci ve üçüncü tabakada yer alan bir işletmede net kâr 0,23 kuruştur.

Tanrıvermiş vd. (2001); Karadeniz Bölgesinde tarım ürünleri maliyetlerinin incelenmesine yönelik yaptıkları çalışmada Samsun İlinde 1 dekar alanda üretilen mısırın değişen masraflarının %13,48’ini işgücü masraflarına, %11,67’sini makine çeki gücü masraflarına, %26,62’sini materyal masraflarına, %1,89’unu diğer değişen masraflara ve %12,07’sinin döner sermaye faizine ayrıldığı görülmektedir. Üretim

Sayfa | 195

masrafları içerisinde değişen masraflar toplamının payı %65,73’dür. Sabit masraflar ise %34,27’lik orana sahip olup, bu oran içerisinde %28,71’lik kısım tarla kirasına aittir. İncelenen işletmelerin üretim masrafları toplamı 822,14 TL’dir.

Tanrıvermiş vd. (2001); Karadeniz Bölgesinde tarım ürünleri maliyetlerinin incelenmesine yönelik yaptıkları çalışmada Trabzon İlinde 1 dekar alanda üretilen mısırın değişen masraflarının %48,68’ini işgücü masrafları, %0,38’ini makine çeki gücü masrafları, %10,82’sini materyal masrafları, %0,60’ını diğer değişen masraflar ve %13,61’ini döner sermaye faizi oluşturmaktadır. İşgücü masraflarının yüksek olmasının nedeni bölgenin dağlık alan olmasından kaynaklanmaktadır. Üretim masrafları toplamı içerisinde değişen masraflar toplamı %74,09 oranında iken sabit masraflar toplamının oranı %25,89’dur. Sabit masraflar toplamının oranı içerisinde %21,89’luk kısım tarla kirasına aittir.

Gül (1998); Yüreğir ilçesinde yapılan çalışmada genel idari masraflar tüm masrafların %3,00’ü olarak hesaplanmıştır. Masraflar toplamının faiz karşılığı ise arazi kirası hariç yapılan masraflar toplamının %10,00’udur. Ana üretim mısırda dekara üretim masrafı 8.346.765 TL ve 8.637.790 TL arasında değişmektedir ve dekara 8.442.119 TL’dir. Ana ürün mısır verimi ise dekara 951 ile 1066 kg arasında değişmektedir ve işletmeler ortalamasında dekara verim 1013 kg’dır. İncelenen işletmelerde dekara üretim maliyetleri içerisinde en yüksek payı %30,40 ile arazi kirası oluşturmaktadır. Arazi kirasından sonra en önemli ikinci payı gübre almaktadır. İşletmeler ortalamasında kullanılan girdiler içerisinde gübrenin payı %21,30 olarak hesaplanmıştır. Ana üründe makine-ekipman giderleri, tohum giderleri ve masraflar toplamının faiz karşılığı üretim masrafları içerisinde oransal olarak yer tutan diğer önemli unsurlardır. Bunların üretim masrafları içerisindeki payları dekar alanda sırasıyla %18,30, %7,10 ve %6,10’dur. 1 kg mısırın maliyeti ana üründe mısır yetiştiriciliği yapan işletmelerde 8.331 TL’dir. İşletme genişlik grupları içerisinde 1 kg mısırın maliyeti 7.828 ile 8.858 TL arasında değişmektedir.

Sayfa | 196 Tablo 7.47. İncelenen Tarım İşletmeleri Mısır Üretim Maliyeti

Üretim İşlemleri 0–75 da 76–250 da 251+ da İşletmeler Ortalaması TL % TL % TL % TL % 1.TOPRAK HAZIRLIĞI a. Birinci Sürüm 24,52 4,23 19,60 3,67 16,93 3,10 18,10 3,33 b. İkinci Sürüm 17,14 2,96 11,35 2,13 9,94 1,82 10,71 1,97 c.Üçüncü Sürüm 10,50 1,81 7,43 1,39 5,45 1,00 6,30 1,16

d. Ekim veya Dikim 85,44 14,75 82,91 15,53 78,84 14,43 80,41 14,77

II. BAKIM a. Gübreleme 115,78 19,98 90,39 16,93 114,05 20,87 106,84 19,63 b. Çapalama 31,76 5,48 31,16 5,84 31,55 5,77 31,44 5,78 c. Ara sürüm 13,28 2,29 12,68 2,38 10,28 1,88 11,16 2,05 d. Sulama 102,51 17,69 105,12 19,69 104,82 19,18 104,81 19,26 e. İlaçlama 13,38 2,31 11,36 2,13 11,46 2,10 11,52 2,12 III. HASAT-HARMAN a. Hasat(biçme) 17,97 3,10 18,27 3,42 18,60 3,40 18,47 3,39 b. Taşıma 11,00 1,90 11,00 2,06 11,00 2,01 11,00 2,02

IV. DÖNER SERMAYE FAİZİ 22,16 3,83 20,06 3,76 20,65 3,78 20,54 3,77

A-DEĞİŞKEN MASRAFLAR TOPLAMI 465,44 80,33 421,35 78,91 433,57 79,32 431,29 79,25

a. Genel İdare Gideri (A x %3) 13,96 2,41 12,64 2,37 13,01 2,38 12,94 2,38

b. Tarla Kirası 100,00 17,26 100,00 18,73 100,00 18,30 100,00 18,37

B-SABİT MASRAFLAR TOPLAMI 113,96 19,67 112,64 21,09 113,01 20,68 112,94 20,75 C-ÜRETİM MASRAFLARI TOPLAMI(A+B) 579,40 100,00 533,99 100,00 546,58 100,00 544,23 100,00

E- DANE MISIR ÜRETİMİ (kg/da) 1.385,64

1.340,75 1.377,83 1.366,76

F- DANE MISIR SATIŞ FİYATI (TL/kg) 0,62 0,63 0,63 0,63

Sayfa | 197 Tablo 7.48. Birinci Tabaka (0–75 da) Mısır Üretim Maliyet Tablosu

Üretim İşlemleri Kullanılan İşgücü ve Çeki Gücü Kullanılan

Ekipmanlar Kullanılan Materyal

Toplam Masraf Tutarı İşgücü Çeki Gücü

1.TOPRAK HAZIRLIĞI Saat Tutar Saat Tutar Cinsi (kg/adet) Tutar

a. Birinci Sürüm 0,52 4,10 0,52 20,40 Pulluk 24,50

b. İkinci Sürüm 0,41 3,30 0,41 13,90 Kazayağı 17,10

c. Üçüncü Sürüm 0,22 1,80 0,22 8,70 Diskaro 10,50

d. Ekim veya Dikim 0,38 3,00 0,19 8,60 H.Mibzer Tohum 2,91 73,80 85,40

II. BAKIM

a. Gübreleme 0,29 2,40 0,29 6,00 Gübre Dağıtım Makinesi K. Gübre 80,88 107,50 115,80

b. Çapalama 3,97 31,80 31,80

c. Ara sürüm 0,43 3,40 0,43 9,90 13,30

d. Sulama 1,70 17,00 Su ve Elektrik

Ücreti 85,50 102,50

e. İlaçlama 0,23 1,80 0,23 5,30 Pülverizatör Zirai İlaç 3,63 6,30 13,40