Türkiye’de Mısır Fiyatları

Türkiye’de mısır fiyatları analiz edildiğinde genel olarak yurtiçi piyasa fiyatlarının dünya piyasa fiyatlarından yüksek olduğu gözlemlenmektedir.

Yurtiçi piyasadaki yüksek fiyatın iki nedeni vardır. Birincisi; hazineye gelir sağlama amacına yönelik olarak uygulanan gümrük politikalarıdır ve talep esnekliğine göre belirlenir. İkincisi ise; yerli üretimi dış rekabetten korumaya yöneliktir ve bir ürünün ithalinden o ürünün yüksek yurtiçi piyasa fiyatı ile ondan daha düşük dünya piyasa fiyatı arasındaki fark tutarında veya daha yüksek ölçüde bir vergi alınması

Sayfa | 131

ithalatı önler (Çelik, 2017). Bu durumda ürüne tam koruma sağlanmış olur. Gümrük vergileri dış ticaret politikalarını etkileyen en büyük faktörlerden bir tanesidir. Gümrük vergileri 2008 yılından önce hasat döneminde yaşanan yoğun talebe karşılık iç kaynaklı arzın düşük olduğu dönemlerde azalan seyir izlemiştir.

Tablo 6.8’de TMO’nun mısır alım miktarı ve mısırın ton fiyatları verilmiştir. 2015 piyasa yılı içerisinde bir ton mısırın yurtiçi satış fiyatı 680 TL’dir (Anonim, 2016). TÜİK-ÜFE fiyat endeksi ortalama fiyatı 244,18 $/ton (680 TL/ton) olmuştur. Aynı yıl içerisinde dünya mısır piyasa fiyatı ortalama 239,94 $/ton‘dur. Bu durum dünya mısır piyasası fiyatları ile yurtiçi piyasa fiyatları arasında 4,24 $/ton fark olduğunu göstermektedir.

Tablo 6.8’de son on yıl içerisinde değişen TMO fiyatları incelendiğinde; 2001 üretim yılından bu yana üretim miktarı, TMO alımları, alımın üretim içerisindeki payı ve yurtiçi satış fiyatları incelenmektedir. 2015 üretim yılı içerisinde 173.541 ton ürün TMO tarafından satın alınmış ve tonuna 680 TL ödenmiştir.

Tablo 6.8. Türkiye Toprak Mahsulleri (TMO) Mısır Alım Miktarı ve Fiyatı

Yıllar Üretim Miktarı (ton) TMO Alımı (ton) Alımın Üretime Oranı (%) TMO Alım Fiyatları (TL / ton) TMO Alım Fiyatları ($ / ton)1 2001 2.300.000 28.509 1,24 91,80 145,71 2002 2.200.000 9 0,00 155,80 118,03 2003 2.100.000 78.596 3,74 225,00 134.73 2004 2.800.000 381.193 13,61 310,00 218,31 2005 3.000.000 474.302 15,81 332,00 228,96 2006 4.200.000 660.985 15,74 260,00 198,47 2007 3.811.000 0 0,00 0,00 0,00 2008 3.535.000 0 0,00 0,00 0,00 2009 4.274.000 832.378 19,48 430,00 373,91 2010 4.250.000 183.467 4,32 450,00 308,22 2011 4.310.000 83.491 1,94 490,00 329,85 2012 4.200.000 47.632 1,13 576,00 340,82 2013 4.600.000 125.962 2,74 595,00 334,26 2014 5.900.000 1.373.444 23,28 640,00 329,89 2015 5.950.000 173.541 2,92 680,00 319,24

Kaynak: Anonim, TMO Kayıtları, Çeşitli Yıllar (http://www.tmo.gov.tr/Graf3.aspx).

1_{TMO mısır alım fiyatlarını genellikle ağustos ayı içerisinde açıklamaktadır. Bu nedenle TMO alım fiyatlarının $}

Sayfa | 132 6.7. Türkiye’de Uygulanan Tarım Politikalarının Mısır Üzerindeki Etkisi

Türkiye’de uygulanan politikalar içerisinde mısır üretimini doğrudan etkileyen beş bileşen vardır. Bunlar; TMO alımları, fark ödemeleri, girdi destekleri, dış ticaret uygulamaları ve sulama imkânlarıdır.

TMO aldığı ürün için en büyük piyasa yapılandırıcı konumundadır ve dünya piyasa fiyatlarına ve diğer piyasa koşullarına bağlı alım politikası belirlemektedir. TMO tarafından gerçekleştirilen satın alma işlemlerinin çoğu peşin alım yöntemi ile gerçekleştirilmekte, bununla birlikte emanet usulü alımda yapılmaktadır. Gerçekleştirilecek alım miktarı her sene TMO tarafından alım politikası ve pazar durumuna göre gerçekleştirilir.

Türkiye’de mısır üretiminde özellikle 2001 üretim yılından sonra önemli değişiklikler olmuş, üretim miktarı ve verimlilik artış göstermiştir. Bu artışlarda etkili olan faktörler şu şekilde incelenebilir;

 Dünya piyasasında mısıra olan talep ve fiyatlarda meydana gelen artışların, yurtiçi üretim ve fiyatlara da yansıması,

 2007/08 üretim yılı haricinde mevsimsel koşulların olumlu seyretmesi,

 Uygulanan devlet politikaları kapsamında; mazot desteği, gübre desteği ve toprak analizi desteğinin arttırılması,

 GAP ve Ege Bölgesinde sulanabilir alanların ve ekim alanlarının arttırılması,  Pamuk üretimine alternatif yaratmak amacıyla mısır üretiminin arttırılması,  İkinci ürün üretiminin arttırılması,

 Etlik piliç (broiler) üretimi başta olmak üzere Türkiye’de yem sanayine ve yem kullanımına olan talebin artması,

 Üretim tekniklerinde gelişmelerin yaşanması ve mekanizasyon kullanımının artması,

 Bölgeye uygun tohum çeşitleri kullanımının ve hibrit tohumu kullanımının artmasıdır.

Fark ödemeleri üreticilere, ürettikleri ürün karşılığında Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeli kapsamında verilmektedir (Tablo 6.9). Mısır üreticilerine yapılan fark ödemeleri 2011 üretim yılından bu yana değişmemiştir ve 40 TL / ton’dur (Tarım Bakanlığı,

Sayfa | 133

2016). Fark ödemelerinde bir değişim söz konusu olmamasına rağmen üreticilere sağlanan; mazot desteği ve gübre desteğinde dalgalanmalar olmuş toprak analizi desteği ise azalmıştır.

TMO aldığı her ürün için en büyük piyasa yapılandırıcısı konumunda olup, alım politikasını dünya piyasa fiyatlarına ve diğer piyasa koşullarına göre belirlemektedir. TMO tarafından gerçekleştirilen satın alma işlemlerinin çoğu peşin alım yöntemi ile gerçekleştirilmekte, bununla birlikte emanet usulü alımda yapılmaktadır. Gerçekleştirilecek alım miktarı her sene TMO tarafından alım politikası ve pazar durumuna göre belirlenmektedir.

Tablo 6.9. Mısırın Fark Ödemeleri ve Diğer Girdi Destekleri

Yıllar Fark Ödemeleri (TL / ton) Mazot Desteği (TL / da) Gübre Desteği (TL / da) Toprak Analizi Desteği (TL / da) Toplam Destekleme Miktarı 2011 40,0 4,5 5,9 3,4 53,8 2012 40,0 5,3 6,7 3,5 55,5 2013 40,0 5,4 6,8 3,4 55,6 2014 40,0 5,1 6,7 2,8 54,6 2015 40,0 4,8 6,3 2,6 53,7

Kaynak: Anonim, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Alan Bazlı Destekler

Girdi destekleri ve fark ödemelerinin üreticiye sağlamış olduğu toplam getiri incelendiğinde 2011 üretim yılından bu yana göz ardı edilebilecek kadar küçük bir azalış olduğu görülmektedir. 2011 üretim yılında toplamda 53,8 TL/ ton olan fark ödemeleri ve girdi destekleri, 2015 üretim yılına gelindiğinde 53,7 TL/ ton’a düşmüştür.

Mısır üretimini doğrudan etkileyen politikalardan bir tanesi de dış ticaret uygulamalarıdır. Mısır üretiminde uzun yıllar yurtiçi ihtiyaçlar karşılanamamış ve bu eksiklikler ithal alımı ile giderilmeye çalışılmıştır. 2005 üretim yılı itibari ile mısır üretiminin primler ile desteklenmeye başlaması ile birlikte ekim alanlarında ve üretim miktarında önemli ölçüde artışlar olmuştur. 2006 üretim yılında yurtiçi ihtiyaçları karşılayacak üretim yapılmaya başlanmıştır (Tablo 6.6) fakat artan üretim fiyatlar üzerinde azalışlara sebep olmuştur. Fiyatlarda düşüşün yaşanması 2007 üretim yılı

Sayfa | 134

içerisinde üretim miktarının ve ekim alanlarının azalmasına neden olmuştur. 2008 üretim yılı içerisinde dünyada yaşanan olumsuz hava koşulları Türkiye’yi de olumsuz etkilemiş ve üretimin azalmasıyla fiyatlarda artışlar meydana gelmiştir (Tablo 6.8) (UHK, 2012).

TMO 2008 üretim yılında yaşanan olumsuz hava şartları nedeniyle yurtiçi mısır ihtiyacını karşılamaya yönelik ithalat yapmıştır (Tablo 6.9). 2008 üretim yılında yaşanan olumsuzluk nedeniyle oluşan yüksek fiyat 2009 üretim yılında üretimin artışını sağlamıştır (Tablo 6.6). Toplam tüketim ise 2008 üretim yılı ile benzer miktarlarda olup genel olarak yemlik kullanım, endüstriyel kullanım ve stok değişimlerinde azalmalar gözlemlenmiştir. Yeterlilik derecesi 2008 üretim yılında %86,00 iken, 2009 üretim yılında %81,00’e düşmüş ve mısır ithalata ihtiyaç duyulmuştur. 2010 üretim yılı üretimi 4.250.000 ton olmuş ve 2009 üretim yılına oranla %0,60 oranında düşmüştür. Daha sonraki yıllarda mısır üretimi artan bir seyir izlemiş ve 2015 üretim yılına gelindiğinde 5.950.000 ton olan üretim miktarı yurtiçi tüketimi rahatlıkla karşılamaya başlamıştır.

Üretimde yaşanan pozitif yönlü artışın ithal edilen mısır oranlarında azalış meydana getirmediği görülmektedir. Bu durumun temel sebebi Türkiye’deki hayvan varlığında artış olması ve doğru orantılı olarak yem piyasasında da mısıra olan talepte artış olmasıdır. Üretim miktarında yaşanan bu artışta uygulanan devlet politikalarının büyük katkısı olmuştur. Ayrıca 2013 üretim yılı itibariyle hibrit tohum kullanımı ve üretim tekniklerinin geliştirilerek, mekanizasyon kullanımının yaygınlaştırılması da hem üretimi hem de verimliliği pozitif yönde etkilemiştir (Tablo 6.6).

Su kaynaklarının geliştirilmesi ve suyun kullanılabilir duruma getirilmesi süreci uzun zaman ve emek gerektirmesinin yanı sıra pahalı yatırımlara da neden olmaktadır. Devlet sulama altyapı yatırımı olarak ortalama 4600 $/ha yatırım gerçekleştirmiştir (Yıldırım, 2016). Mısır yetiştiriciliğinde sulama imkânları açısından da destekler söz konusudur. Bakanlığın çiftçi kayıt sistemine kayıtlı olmak şartıyla gerçek ve tüzel kişiliğe sahip üreticiler için tarla içi damla sulama sistemlerinin kurulmasına yönelik destekler vardır (Tarım Reformu Genel Müdürlüğü, 2017).