Tarımda Katma Değer Vergisi Uygulaması

Türkiye'de Katma Değer Vergisi'nin uygulanmasına 3065 Sayılı Kanun ile 01.01.1985 tarihinden itibaren baĢlanılmıĢtır. Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 1.maddesine göre, ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler Katma Değer Vergisi'ne tabidir. Söz konusu kanuna göre zirai faaliyetin devamlılığı, kapsam ve niteliğinin tayin ve tespitinde Gelir Vergisi Kanunu hükümleri geçerli bulunmaktadır. KDV Kanunu'nun 1. maddesinde de görüldüğü üzere, Katma Değer Vergisi'nin konusu içine tarımsal faaliyetler çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler de girmektedir.

Kanunda geçen tarife göre teslim, bir mal üzerindeki tasarruf hakkının alıcıya devredilmesidir. Teslimi KDV'ye tabi olan bir mal, mülkiyet hakkı karĢı tarafa geçecek Ģekilde teslim edildiğinde, bu teslimle ilgili KDV doğmuĢ olur. Bununla birlikte mal, geri alınmak üzere (emaneten) verilmiĢse mal tesliminden kaynaklanan KDV söz konusu olmamaktadır (Güngör 1997).

KDV Kanunu'na göre vergiyi doğuran olay, mal teslimi ve hizmetin gerçekleĢtirilmesi halinde, 5300 Sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu'na göre düzenlenen ürün senetlerinin temsil ettiği ürünlerin de depodan çekilmesi anında meydana gelir.

Tek oranlı bir vergi olan Katma Değer Vergisi'nin oranları Bakanlar Kurulu'nun yetkileri çerçevesinde çıkarılan kararnamelerle günümüze kadar değiĢik oranlarda uygulanmıĢtır. Bu oranlar %0, %1, %3, %5, %6, %8, %10, %11, %12, %13, %13,5, %15, %18, %20 ve %23 Ģeklinde olmuĢtur.

Katma Değer Vergisi Kanunu'na ekli (I) Sayılı listede yer alan teslim ve hizmetlerde KDV %1'dir. Ek (II) Sayılı listede yer alan teslim ve hizmetler için %8'dir. Ekli listelerde yer alanlar dıĢında vergiye tabi iĢlemler için %18'dir. AĢağıdaki çizelgelerde tarımsal üretimle ilgili bazı ürün çeĢitlerinin %1 ve %8 KDV Ģeklinde durumları örnek olarak verilmiĢtir. Bunların dıĢında kalanların hepsi %18 KDV'ne tabi olduğu için çizelge ile belirtilmemiĢtir.

Çizelge 6.4 %1 Oranında KDV'ne Tabi Mal ve Hizmetler Ürün Grubu Ürün ÇeĢitleri

1 Kuru üzüm, kuru incir, kuru kayısı, ceviz, fındık, antep fıstığı, çam fıstığı, yer fıstığı,

kestane, leblebi, ayçiçeği çekirdeği, kabak çekirdeği, 2

3

a)Mazı, palamut, kendir tohumu, kanola (kolza), kitre,

b)Meyan kökü, meyan balı, meyan hülasası, çöven, sumak yaprağı, defne yaprağı, ıhlamur, kekik, adaçayı, mahlep, kimyon, susam, anason, haĢhaĢ tohumu, rezene tohumu, süpürge teli ve tohumu ile bunlardan mamul süpürgeler, kapari (kebere), harnup (keçiboynuzu), harnup çekirdeği, zerdali çekirdeği, kayısı çekirdeği, kiĢniĢ, acıbadem, kuzu göbeği mantar, Ģeker pancarı,

Buğday, arpa, mısır, yulaf, çavdar, darı, çeltik, soya, kuru fasulye, kuru barbunya, kuru bakla, nohut, mercimek, patates, kuru soğan, sarımsak, zeytin, zeytinyağı, küçük ve büyükbaĢ hayvanlar (arılar dahil),

4 Buğday unu, buğday unundan imal edilen ekmekler (kepekli olanlar dahil, diğer katkı

maddeliler hariç), yufka,

5

Buğday, arpa, mısır, çeltik, fasulye, yer fıstığı, ayçiçeği, soya, Ģeker pancarı, patates, pamuk, nohut, yonca, korunga, adi ve diğer fiğler, sorgum, sudan otu ve sorgum-sudan melezinin sertifikalı tohumlukları ile sertifikalı meyve fidanları,

6 Suni döllenme için dondurulmuĢ hayvan spermaları.

Görüldüğü üzere buğday, pamuk, kuru incir, fıstık, buğday unu vb. gibi tarımsal ürünlerin satıĢları bu listede yer alıp, % 1 oranında KDV'ne tabidir.

Çizelge 6.5 % 8 Oranında KDV'ne Tabi Mal ve Hizmetler Ürün Grubu Ürün ÇeĢitleri

1 KüçükbaĢ ve büyükbaĢ hayvanların etleri,

2 Balıklar, yumuĢakçalar ve suda yaĢayan diğer omurgasız hayvanlar, 3 Süt ürünleri; kuĢ ve kümes hayvanlarının yumurtaları,

4 Canlı ağaçlar ve diğer bitkiler, kesme çiçekler ve süs yaprakları, 5 Yenilen sebzeler ve bazı kök ve yumrular,

6 Yağlı tohum ve meyvalar,

7 Yenilen meyvalar ve yenilen sert kabuklu meyvalar, Kaynak: Katma Değer Vergisi Kanunu

Görüldüğü üzere tarım ürünlerinin büyük bir bölümünün satıĢı, KDV'nin genel oranına tabi olmayıp, daha düĢük oranlı vergilendirilmektedir.

Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 17/4-b maddesine göre tarımsal faaliyetlerle ilgili olarak aĢağıda belirtilen hususlar Katma Değer Vergisi'nden istisna edilmiĢtir.

a) Gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerin yapmıĢ olduğu mal ve hizmet teslimleri, b) Zirai amaçlı su teslimleri ile köy tüzel kiĢiliklerince köyde ikamet edenlere yapılan ticari amaçlı olmayan perakende içme suyu teslimleri,

c) Kamu kuruluĢları, tarımsal kooperatifler ve çiftçi birliklerince yapılan arazi ıslahına ait hizmetler,

d) 5300 Sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu kapsamında düzenlenen ürün senetlerinin kanunda belirtilen bazı iĢlemler hariç olmak üzere, ürün ihtisas borsaları ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'ndan ürün senedi alım-satım konusunda izin alan ticaret borsaları aracılığıyla teslimleri KDV'den istisna edilmiĢtir.

Tarımsal kesim için uygulanan KDV konusu ile ilgili olarak Ģu hususlara da dikkat çekmek gerekir:

Katma Değer Vergisi Kanunu'nda tarımsal ürünlerle ilgili KDV oranları belirtilmiĢtir. Buna göre buğday, ayçiçeği, pirinç vb. ürünlerin satıĢlarında %1 KDV, mazot, gübre, ilaç, sertifikalı tohum vb. girdiler için ise, %18 KDV oranı uygulanmaktadır. Ürün satıĢlarından tahsil edilen KDV oranı ile girdi temininde ödenen KDV oranları arasında oldukça fazla fark vardır. Bu fark değiĢik açılardan bakıldığında Ģu sonucu doğurmaktadır: Gerçek usulde vergilendirilen çiftçiler satıĢları için fatura düzenlediklerinde %1 oranında KDV tahsil etmekte, girdi temininde ödedikleri KDV için %18 oranında KDV ödemektedirler. Aylık KDV Beyannamelerini düzenlerken çoğu zaman tahsil ettikleri KDV toplamı, ödedikleri KDV toplamından düĢük olduğu için devlete iade edilecek KDV bulunmamaktadır. Devreden KDV çıkacağı için sadece beyannameye verir, ödemede bulunmazlar. Bu Ģekilde devlet çiftçilerden KDV Beyannamesi ile yeterince KDV toplayamaz. Diğer açıdan da Ģu durum ortaya çıkabilir: Çiftçi sadece belirli dönemlerde girdi masrafı yaptığında %18 KDV bedeli öder. Toprağından fazla ürün aldığında, her satıĢta %1 KDV tahsil eder. SatıĢları fazla olursa ödediği KDV'lerin üzerinde KDV tahsilatı yapar. Bu sefer aylık KDV Beyannamesini verirken KDV tahsilatından ödediği KDV'leri mahsup etme imkanına da kavuĢur. Böylelikle devlete daha az KDV ödemiĢ olur. Halbuki tevkifatla vergilendirilen çiftçiler beyanname vermediklerinden böyle KDV mahsup iĢlemi yapamazlar. Bu

çiftçiler girdilerini temin ederken %18 KDV öderler ama satıĢlarında KDV tahsilatı yapamazlar. Dolayısıyla KDV'nin yükünü tevkifatla vergilendirilen çiftçiler üstlenmiĢ olmaktadır. Bu yükün dengelenmesi için özellikle tevkifatla vergilendirilen çiftçiler göz önüne alınıp, girdi temin ederken ödedikleri KDV oranının %18'den %1'lere indirilmesi yerinde bir uygulama olabilecektir.

6.8 Tarım Sektörünün Vergilendirilmesi Ġle Ġlgili Olarak Bazı Vergi Kanunlarında