Götürü Gider Usulü

Gelir Vergisi Kanunu'nun 53. maddesinde yıllık satıĢ tutarları ölçüsü belirlenmiĢtir. Bu tutarlar yıllara göre değiĢmektedir. Kazançları yıllık hasılat tutarı altında olan çiftçiler götürü gider usulüne göre vergilendirilirler.

Bu yöntemin özelliği vergi matrahını oluĢturacak safi tarımsal kazancın vergi dairesi tarafından belirlenmesidir.

Götürü gider usulü iki ayrı Ģekilde uygulanmaktadır:

6.5.3.2.1 Hasılattan Emsal Götürü Giderin Ġndirilmesi Usulü

Bu yöntemde çiftçinin gelir elde ederken yaptığı masraflar için sabit bir oran, vergi dairesince varsayılmaktadır. Bu oran, büyükbaĢ ve küçükbaĢ hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı için %80, diğer tarımsal ürünleri ile tarım alet ve makineleriyle baĢka çiftçilerin tarımsal üretim iĢlerinin yapılması karĢılığında alınan ücretler için %70 olarak uygulanmaktadır.

Çiftçinin vergi dairesine bildirdiği hasılattan vergi dairesince belirlenen %80 ya da % 70'lik masraf düĢülerek, kalan kısım vergi matrahı olarak belirlenmektedir.

Ayrıca tarımsal faaliyette kullanılan arazi ve binalarla ilgili kiralar, resim ve harçlarla, iĢletme için alınan ve iĢletmeye harcanan borç faizleri hasılattan indirilmektedir.

Hasılattan emsal götürü giderin indirilmesi usulüne göre beyanname veren bir çiftçi arazisinden 1996 yılında elde ettiği hasılatı birkaç defada satmıĢtır. Her satıĢında kendisine müstahsil makbuzu kesilmiĢtir. Bir keresinde 810 kg ayçiçeği, 29.000 TL/kg'dan satılmıĢtır. Buna göre düzenlenecek müstahsil makbuzu üzerinde hesaplama Ģöyle olur:

810 kg*29.000 TL/kg = 23.490.000 TL % 2 Stopaj = (469.800) TL % 10 Fon Payı = (46.980) TL Borsa tescil ücreti = (46.980) TL Ürünü satana ödenen bedel 22.926.240 TL

Bu satıĢ borsaya tescil ettirildiğinden bitkisel ürünlerde %4 olan stopaj oranı, %2 olarak uygulanmıĢtır. Ayrıca stopaj üzerinden %10 fon payı ve yine stopaj üzerinden %10 oranında borsa tescil ücreti kesintisi yapılmıĢtır.

Çiftçi yıl içinde yaptığı her satıĢ için müstahsil makbuzunun bir örneğini alarak muhafaza eder ve Gelir Vergisi Beyannamesi'ne ek olarak vergi dairesine verir.

Örnekteki çiftçinin yıl içinde topladığı müstahsil makbuzlarına göre hasılat toplamı 164.000.000 TL, ödediği stopaj toplamı 3.200.000 TL ve kendisi için ödediği Bağ-Kur primi toplamı 990.000 TL olarak varsayılsın. Bu verilere göre;

Brüt Vergi Matrahı 164.000.000 TL* 0,30 = 49.200.000 TL Bağ-Kur Primi = (990.000) TL Net Vergi Matrahı = 48.210.000 TL

Gelir Vergisi'nde uygulanan Gelir Vergisi dilimleri içinde 1997 yılı için 500 milyon liraya kadar ilk dilim için % 25 oranı uygulanmaktaydı.

Net Vergi Matrahı 48.210.000 TL*0,25 = 12.052.500 TL Stopaj yoluyla ödenen vergi = (3.200.000) TL GV beyannamesiyle ödenecek vergi tutarı = 8.852.500 TL

Hasılattan emsal götürü giderin indirilmesi usulünden vergi dairesi, çiftçinin hasılatının % 70'i kadar (bitkisel ürünlerde) gider yaptığını varsayarak, hasılatın yalnızca %30'luk kısmını vergilendirmektedir. Bu usulde çiftçi giderlerini kendisi bildirmez. Sadece hasılattan kendisi için ödediği Bağ-Kur primlerini indirdikten sonra kalan kısım safi kazancı kabul edilerek Gelir Vergisi dilimlerine göre vergilendirilir.

Bu uygulamada devlet, çiftçinin kazancının %70'i kadar (bitkisel ürünlerde) gider yaptığını varsayarak, kazancın %30'nu vergilendirmiĢ ve %30'nu vergilendirmeyi kendisi için yeterli görmüĢtür. Bu yöntem çiftçi açısından hasılattan gerçek giderlerin indirilmesi yöntemine göre daha kolay ve avantajlı bir yöntemdir. Çünkü gerçek giderlerin indirilmesi yönteminde çiftçinin giderlerini belgelendirmesi için çaba harcaması gerekmektedir. Ayrıca ne kadar belgelendirirse belgelendirsin %70'lik bir gideri her zaman yakalayamaz.

6.5.3.2.2 Hasılattan Gerçek Giderlerin Ġndirilmesi Usulü

Bu usulde kazanç tespiti, mükellefler tarafından beyan edilen hasılattan, bu hasılatın elde edilmesi için yapılan ve belgelendirilen gerçek giderlerin indirilmesi esasına dayanır. Bu usulün gerçek kazanç yöntemine göre vergilendirilmeye göre farklı olan tek özelliği yükümlüleri defter tutma külfetinden kurtarmıĢ olmasıdır.

Hasılattan gerçek giderlerin indirilmesi yöntemine göre bir çiftçinin 1996 yılı içerisinde ayçiçeği ve buğday satıĢlarından elde ettiği hasılat müstahsil makbuzları üzerinden toplanmıĢ ve

974.200.000 TL olarak tespit edilmiĢtir. Müstahsil makbuzları üzerinden tespit edilen stopaj tutarı da 19.484.000 TL'dır. Kendisi için ödediği Bağ-Kur tutarı 990.000 TL'dır.

Çiftçinin yıl içerisinde yaptığı masrafların dökümü de Ģöyledir: ĠĢletme ile ilgili gübre, ilaç, yem giderleri = 105.000.000 TL

Motorin gideri = 370.000.000 TL

Makine bakım onarım gideri = 106.000.000 TL ĠĢçilere verilen ücret, sigorta primleri = 68.000.000 TL

Diğer giderler = 21.000.000 TL

Toplam giderler = 670.000.000 TL

Gayri Safi Hasıla = 974. 200.000 TL

Gerçek Gider Toplamı =(670.000.000)TL

Safi Hasıla (Kar) = 304.200.000 TL

Bağ-Kur Primi = (990.000)TL

Vergi Matrahı = 303.210.000 TL

Gelir Vergisi oranlarının ilk dilimi için % 25 oranı kullanılmakta olup, Hesaplanan Gelir Vergisi 303.210.000 * 0,25 = 75.802.500 TL

Önceden stopaj yoluyla ödenen vergi = (19.484.000) TL Vergi dairesine ödenecek Gelir Vergisi = 56.318.500 TL

Hasılattan emsal götürü giderin indirilmesi yönteminde çiftçilerin giderleri kazançlarının %70'nden, %80'nden daha az bile olsa, devlet tarafından %70'lik, %80'lik gider yaptığı varsayıldığından çiftçilerin lehine bir uygulamadır. Çünkü çiftçilerin zirai üretim için katlandıkları giderler her ay aynı büyüklükte olmaz. Özellikle ekim ve hasat dönemlerinde harcamaları artar, diğer aylarda daha da az olur. Zaten çiftçinin her ay %70- %80 ya da daha fazla oranda gideri olsa kazancı çok küçüleceğinden zirai faaliyetine devam etmesine değmeyecektir.

Hasılattan gerçek giderlerin indirilmesi yönteminde ise çiftçiler, hasılatlarının oluĢması için katlandığı giderleri beyan ettiklerinden gerçekten yaptıkları masraflar dikkate alınmıĢ olunur. Vergi de buna göre daha doğru hesaplanmıĢ olur. Ancak bu yöntemde çiftçilerin giderlerini belgelendirmeleri için çaba harcamaları gerekmektedir. Ayrıca belgeleri ne kadar temin etmeye çalıĢsalar da ilk yöntemde yapıldığı varsayılan %70'lik, %80'lik gideri yakalayamazlar.

Uygulamada da bu yöntemi çok az çiftçi uygulamıĢ daha ziyade hasılattan emsal götürü giderin indirilmesi yöntemi tercih edilmiĢtir.