Tahsil-Ödeme

Vergi, alacaklı vergi idaresi tarafından tahsil edilirken aynı zamanda borçlu olan yükümlü tarafından ödenmiş olmaktadır. Bu açıdan verginin tahsili, vergi borcunun yükümlü tarafından usulüne uygun olarak ve zamanında alacaklı vergi dairesine veya göstereceği yere ödenmesini ifade etmektedir.

Vergi tahsili çeşitli usullerde gerçekleşmektedir. Bunlar(143);

 Yükümlünün vergi idaresine ödeme yapması,

 Yetkili kişilerce verginin toplanması ve

 Vergi tahsiliyle ilgili diğer uygulamalardır.

(141) GY. md. 643. (142) 4458 s. GK. md. 245.1. (143) Akdoğan, a.g.e., s. 155.

Yükümlünün vergi idaresine ödeme yapması, vergi borcunu doğmasından itibaren belirli süre içerisinde vergi idaresine yatırması ya da ödemeyi posta veya banka aracılığıyla gerçekleştirmesidir. Günümüzde mevcut uygulama bu şekildedir.

Yetkili kişilerce verginin toplanması ise kendi içinde beş başlık altında toplanmaktadır. Bunlar(144);

 İltizam usulü,

 İhale usulü,

 Temsilciler aracılığıyla tahsil usulü,

 Emanet usulü ve

 Verginin kaynakta kesilmesidir.

İltizam usulü, ayni nitelikteki bir verginin tahsilatının en yüksek vergi hasılatını getirmeyi taahhüt eden üçüncü kişilere bir bedel karşılığında bırakılması, ihale usulü ise toplanan vergi hasılatı üzerinden en düşük oranda pay isteyen kişilere vergi tahsilatının verilmesidir. Verginin temsilciler aracılığıyla tahsil usulü, vergi tahsilinin toplum içinden seçilen muhtar, ihtiyar heyeti üyesi, imam gibi bazı kişiler aracılığıyla yapılmasıdır. Emanet usulü ise devlet adına görev yapan kişilerce, başlangıçta tahsilattan aldıkları belirli paylar karşılığında, sonraları ise sadece aldıkları aylıkları karşılığında vergi tahsilatının yapılmasıdır. Verginin kaynakta kesilmesi ise vergi tahsilatının vergi idaresince değil, vergiyi doğuran olayın gerçekleşti yerde ve anda söz konusu kaynakta kesilmesi ve kanununda öngörülen süresi içinde vergi sorumlusu tarafından vergi idaresine yatırılması şeklinde gerçekleşmektedir. Günümüzde verginin kaynakta kesilmesi usulü dışında diğer tahsil usulleri uygulanmamaktadır.

Vergi tahsilatıyla ilgili son grubu oluşturan diğer yöntemler ise pul ya da bandrol yapıştırılması, kıymetli kağıt kullanılması, işaret konulması veya kayıt düşülmesi gibi uygulamalar şeklinde gerçekleşmektedir. Bu yöntemler, hukuki

(144)

işlemler, senet veya sözleşmeler gibi ispatlayıcı niteliği olan belgeler veya pasaport, nüfus cüzdanı gibi değerli kağıtlar için geçerlidir.

Gümrük vergileri ve eş mali yükümlülükler açısından tahsilat ise her bir yükümlülük için ayrı şekilde gerçekleşmektedir. Gümrük vergilerinin kesinleşmesi ardından hesaplanan vergi miktarının eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma konu edilmesi ve buna ilişkin işlemlerin tamamlanması süresi içinde gümrük veznesine ya da yetki verilen bankalara yatırılması gerekmektedir(145). Genellikle beyanname üzerinden tebliğ edilen vergilerin ve eş etkili mali yükümlülüklerin eşyanın geçici depolama yerlerinden çıkarılmadan önce ödenmesi gerekmektedir. Diğer taraftan, yapılan kontrol ve denetlemeler sonucunda hiç alınmadığı veya noksan alındığı belirlenen vergiler ve eş etkili mali yükümlülükler ile işlemleri daha sonra yapılmak üzere teslim edilen eşyaya ilişkin gümrük vergilerinin, yükümlüye tebliğ edildiği tarihten itibaren 10 gün içinde ödenmesi zorunludur. Ancak bu sürenin bittiği tarihten itibaren ilgilinin yazılı istemde bulunması, teminat alınması ve vergi tutarına gecikme faizinin de eklenmesi koşuluyla bu süre 30 gün daha uzayabilmektedir. Ödeme süresi içinde, gümrük idaresinin yürüttüğü işlemler, adli mercilerce ya da eşyanın ithaline veya ihracına ilişkin olarak resmi mercilerce yürütülen herhangi bir işlem nedeniyle geçecek süreler ödeme süresini durdurmaktadır. Yükümlü, vergi tutarının tamamını veya bir kısmını verilen sürenin bitimini beklemeksizin ödeyebilmektedir(146). Gümrük vergileri YTL olarak ödenmekte olup, kamu alacağı sayıldıldığından vergilerin ve eş etkili mali yükümlülüklerin ödenmemesi halinde takibatı 21.07.1953 tarih ve 6183 s. AATUHK’da hükme bağlanan esas ve usuller çerçevesinde yapılmaktadır(147).

Gümrük vergilerin ve eş mali yükümlülüklerin tahsilinin ertelenmesi mümkündür. Bu çerçevede, ödeme aşamasına gelmiş ancak henüz ödenmemiş olanlar ile yapılan kontrol ve denetlemeler sonucunda hiç alınmadığı veya noksan alındığı belirlenen vergi ve yükümlülüklerin ertelenmesine ilişkin talepler T.C.

(145)

Bu süre eşyanın deniz yoluyla ya da diğer bir yolla gelmesine göre 20 ve 45 günlük süreyi kapsamaktadır. Bkz: 4458 s. GK md. 46. Bankalar tarafından yapılacak tahsilatın usul ve esasları hakkında bkz: T.C. Başbakanlık Gümrük Müsteşarlığı Gümrükler Genel Müdürlüğünün Banka Tahsilat Sistemi hakkında 2007-25 s. Genelgesi.

(146)

4458 s. GK. md. 198.

(147)

Gümrük Müsteşarlığı Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından sonuçlandırılmaktadır.

Belirtilmelidir ki, yukarıdaki açıklamalar, gümrük işlemleri sırasında gümrük idareleri tarafından tahsil edilen gümrük vergileri ve eş etkili mali yükümlülükler açısından geçerlidir. Bunu dışında, kendi mevzuatı gereği bazı vergiler ve mali yükümlülüklerin, gümrük işlemleri başlamadan önce ya da gümrük işlemlerine konu eşyanın nihai tüketiciye satış sonrasında ödenmesi de söz konusudur. Örneğin, KKDF veya DFİF gibi mali yükümlülüklerin gümrük işlemlerine başlamadan önce ödenmesi ve tahsilata ilişkin belgenin gümrük beyannamesine eklenmesi, kayıt ve tescile tabi taşıtlara ait ÖTV’nin, ilk iktisap ile ilgili işlemlerin tamamlanmasından önce bu işlemlerin yapıldığı yer vergi dairesine aynı günde ödenmesi, radyo, televizyon gibi eşyaya ait TRT Bandrolü ücretinin ise söz konusu eşyanın nihai tüketiciye satışı sonrasında yerine getirilmes, gerekmektedir. Yine dampinge karşı vergi uygulamasında olduğu gibi arızi nitelik gösteren tahsilat da mevcuttur. Dolayısıyla dış ticaret işlemleri nedeniyle yükümlüsü tarafından yerine getirilmesi gereken ödemelerin kendi mevzuatı çerçevesinde hükme bağlanmış usul ve esasa göre yerine getirilmesi söz konusudur.