Dahilde İşleme Rejimi

Dahilde işleme rejimi (DİR), şartlı muafiyet ve geri ödeme olmak üzere iki tür sisteme sahiptir. Bunlardan şartlı muafiyet sisteminde, serbest dolaşımda olmayan eşya, işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılmasından sonra TCGB’den yeniden ihraç edilmesi amacıyla, gümrük vergileri ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın ve vergileri teminata bağlanmak suretiyle, dahilde işleme rejimi kapsamında geçici olarak ithal edilmektedir. Geri ödeme sisteminde ise, serbest dolaşımda bulunan eşyanın işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılmasından sonra TCGB’den ihraç edilmesi halinde, bu eşyanın serbest dolaşıma girişi esnasında tahsil edilmiş olan ithalat vergileri, rejim kapsamında yükümlüsüne geri verilmektedir.

DİR rejimi çerçevesinde gümrük yükümlülüğü aşağıdaki hallerde doğmaktadır;

 Rejime tabi eşyanın serbet dolaşıma giriş rejimine konu edilmesi,  Rejimin işleyişi sırasında rejime ilişkin kuralların ihlal edilmedi,

 Üçüncü ülke menşeli girdilerle elde edilen eşyanın AB üyesi ülkelere ihraç edilmek istenmesi.

Gümrük mevzuatına göre gümrük yükümlülüğü, eşya serbest dolaşım rejimine tabi tutulmak isteniyorsa buna ilişkin beyannamenin tescil edildiği tarihte

(228)

başlamaktadır(229). Rejim ihallerinden kaynaklanan gümrük yükümlülüğü ise eşyanın gümrük gözetiminde çıktığı tarihte başlamaktadır. Ancak, DİR çerçevesinde eşyaya ilişkin vergi ve diğer eş mali yükümlülükler DİR’e ilişkin beyannamenin tescil edildiği tarihteki vergi oranları ve diğer vergilendirme unsurlarına göre tespit edilmektedir(230). Diğer taraftan, dahilde işleme faaliyetleri sonucunda, asıl işlem görmüş ürünlerle(231) birlikte ikincil işlem görmüş ürünlerin(232) elde edilmesi ve bu ikincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşım rejimine tabi tutulmak istenilmesi halinde gümrük vergileri ve eş etkili mali yükümlülükler, asıl işlem görmüş ürünün ihraç edilen kısmı oranında ikincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma girişine ilişkin beyannamenin tescil tarihindeki vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurları esas alınarak hesaplanmaktadır(233). Ancak, izin hak sahibi, bu ürünlere ilişkin gümrük vergileri ve eş etkili mali yükümlülüklerin, DİR’e ilişkin beyannamenin tescil edildiği tarihteki vergi oranları ve diğer vergilendirme unsurlarına göre tahakkukunu talep edebilmektedir.

Yine bir şartlı muafiyet düzenlemesine tabi tutulan ya da serbest bölgeye konulan işlem görmüş ürünlerin ithalat vergileri, söz konusu şartlı muafiyet düzenlemesinin öngördüğü ya da serbest bölgelere ilişkin hükümlerin öngördüğü şekilde hesaplanırken, işlem görmüş ürünlerin, gümrük kontrolü altında işleme rejimi dışında gümrükçe onaylanmış işlem veya kullanım şekillerinden birine tabi tutulduğu hallerde, hesaplanacak gümrük vergileri ve eş etkili mali yükümlülükler, DİR’e ilişkin beyannamenin tescil edildiği tarihteki vergi oranları ve diğer vergilendirme unsurlarına göre tespit edilen tutardan az olmamalıdır.

DİR’e konu ithal eşyasının, gümrük kontrolü altında işleme rejimine konu edilmesi halinde ise işlem görmüş ürünlerin vergilendirilmesine ilişkin unsurlar, gümrük kontrolü altında işleme rejimi çerçevesinde belirlenmektedir. İthal eşyası için özel amaca yönelik nihai kullanım nedeniyle indirimli veya sıfır ithalat vergi

(229) 4458 s. GK. md. 183. (230) 4458 s. GK. md. 114. (231)

Asıl işlem görmüş ürün, DİR kapsamında elde edilmesi amaçlanan üründür.

(232)

İkincil işlem görmüş ürün, işleme faaliyetleri sonucunda elde edilen asıl işlem görmüş ürün dışındaki ürünlerdir.

(233)

oranının uygulanmasının öngörüldüğü hallerde, bu uygulamadan işlem görmüş ürünler de yararlanmaktadır.

Son olarak, DİR’e konu ithal eşyanın gümrük mevzuatı gereği vergi ve diğer mali yükümlülüklerden muaf olduğu hallerde, işlem görmüş ürünler de bu muafiyetten yararlanmaktadır(234).

DİR çerçevesinde ihlaller, eşyanın rejime girişi sırasında olabileceği gibi rejimin işleyişi sırasında da olabilmektedir. DİR şartlı muafiyet düzenlemesi içermektedir. Bu muafiyetten yararlanılmak istenilmesi nedeniyle gümrük idarelerine yanıltıcı beyanlar verilmesi, rejime giriş sırasında ihlal anlamına gelmektedir(235). DİR’e konu eşyanın izin kapsamında verilen süre içerisinde yurt dışı edilmemesi, satılmaması veya devredilmemesi durumlarında ise rejimin işleyişi sırasında ihlal ortaya çıkmaktadır. Gümrük mevzuatı çerçevesinde ihlalin, eşyanın rejime girişi sırasında gerçekleşmesiyle rejimin işleyişi sırasında gerçekleşmesi hallerinde farklı yaptırımlara konu olacağı hükme bağlamıştır.

Bu bağlamda rejim ihlalinin, ithal eşyasının TCGB’ye sokulmak istenmesi sırasında, yapılan beyan ile muayene ve denetleme veya teslimden sonra kontrol sonucunda, eşyanın tarife uygulamasını etkileyen cins, tür ve niteliklerinde veya vergilendirmeye esas olan sayı, baş, ağırlık gibi ölçülerinde aykırılık görüldüğü ve beyana göre hesaplanan gümrük vergileri ve eş etkili mali yükümlülükler ile muayene sonuçlarına göre alınması gereken gümrük vergileri ve eş etkili mali yükümlülükler arasındaki fark %5'i aştığı takdirde, gümrük vergisinden ayrı olarak bu farkın üç katı para cezası tahsiline gidilmektedir(236). Şayet kıymeti üzerinden gümrük vergisine tabi eşyanın beyan edilen kıymeti, muayene ve denetleme sonucunda gümrük mevzuatının eşyanın gümrük kıymetinin tespitine ilişkin hükümleri çerçevesinde belirlenen kıymete göre eksik bulunduğu takdirde, bu eksikliğe ait gümrük vergileri ve eş etkili mali yükümlülüklerden başka bu farkının üç katı para cezası uygulanmaktadır(237). Ancak, satış birimine göre miktar itibariyle

(234)

Gümrük vergilerinden muafiyet tanınacak haller 4458 s. GK md. 167’de hükme bağlanmıştır.

(235) Yerci, a.g.e., s. 79. (236) 4458 s. GK. md. 234.1.a. (237) 4458 s. GK. md. 234.1.b.

%5'i geçmeyen bir fark ile maddi hesap hatasından kaynaklanan eksik kıymet beyanlarında, bu eksikliğe ait noksanlığa ait gümrük vergileri ve eş etkili mali yükümlülüklerden başka eksiklik kadar para cezası uygulanılmaktadır(238). Para cezalarının aşağı miktarı, genel ve katma bütçeye dahil kamu kuruluşları ile özel idareler ve belediyeler için usulsuzlük cezası kadardır(239).

DİR’in işleyişi sırasında sırasında rejim ihlalinin söz konu olması durumunda ise eşyaya ilişkin gümrük vergileri ve eş etkili mali yükümlülükler tahsil edilmekte ve ayrıca bu vergilerin iki katı para cezası alınmaktadır(240).

DİR şartlı muafiyet sistemini içeren rejimler grubuna girdiğinden, rejime tabi eşya için, rejimin öngördüğü hükümlere uyulmaması nedeniyle bir gümrük yükümlülüğü doğması halinde, rejim için verilmiş olan teminatın kabul edildiği tarihten başlamak üzere 6183 s. AATUHK hükmü uyarınca belirlenen gecikme zammı oranında gecikme faizi tahsil edilmektedir. Ancak, teminatın nakit olarak tahsil edildiği durumlarda ve rejimin geri ödeme sistemi çerçevesinde işletilmesi durumunda faiz uygulaması söz konusu değildir.

DİR’in şartlı muafiyet sistemi temelinde işletilmesi sırasında, AB ve Türkiye’nin taraf olduğu STA’lar temelinde oluşturulan menşe kümülasyonları çerçevesinde, üçüncü ülke menşeli girdilerin AB’ye ihraç edilmesi durumunda telafi edici vergi ödeme yükümlülüğü de söz konusudur. Verginin tahsilinin gerektiği bu durumda gümrük yükümlülüğü, ihracata ilişkin beyannamenin tescil edildiği tarihteki vergi oranları ve diğer vergilendirme unsurları dikkate alınarak hesaplanmaktadır(241).