Gümrük Antrepo Rejimi

Antrepo, yabancı menşeli eşyanın geçici bir süre için gümrük vergileri ödenmeksizin konulduğu ve gümrük denetimi altında olan, gerçek(reel) ve itibari (fiktif) olmak üzere iki çeşidi bulunan kapalı yerlerdir(287).Gümrük antreposu ise, gümrük gözetimi altında bulunan eşyanın konulması amacıyla kurulan ve kuruluşunda aranılacak koşulları ve nitelikleri yönetmelikle belirlenen yerlerdir(288). Dış ticarete konu eşyanın antrepolara girişi bir gümrük rejimi çerçevesinde gerçekleşmekte olup buna ilişkin kuralların XVII nci yüzyıldan beri uygulanıldığı bilinmektedir(289).

Gümrük antrepoları, işleticisi ve kullanıcısı farklı olan ancak herkes tarafından kullanılabilen genel antrepo ile işleticisi ve kullanıcısı aynı olan ancak, yalnızca işleticisinin kullanabildiği özel antrepolar olmak üzere iki çeşittir(290). İşleticisinin ve kullanıcısının durumuna göre, A, B ve F tipi antrepolar genel, C, D, E tipi antrepolar özel antrepo sayılmaktadır(291). Gümrük mevzuatına göre, serbest dolaşımda olmayan eşyanın sergilendiği fuar ve sergiler ile gümrüksüz satış mağazaları ve onların depoları özel antrepo(292), posta yoluyla TCGB’ye gelen veya TCGB’den gidecek eşyanın konulduğu yerler genel antrepo(293), ham petrolün konulduğu, işlendiği ve elde edilen ürünlerin depolandığı yerler ise duruma göre genel veya özel antrepo(294) sayılmaktadır.

Gümrük antrepolarına serbest dolaşıma girmemiş, buralara konulması halinde ihracat ilişkin teşviklerden yararlanabilecek eşya ile ekonomik yönden bir ihtiyacın olması ve rejimin uygulanılmasını olumsuz etkilememek üzere serbest

(286)

2008 yılı için ceza tutarı 198 YTL’dir. 4458 s. GK. md 241.1.

(287)

Engin Erdoğan ve Meliha Ener (2005): Serbest Bölgeler, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, s. 49.

(288) 4458 s. GK. md. 93. (289) Erdoğan, a.g.e., s. 49. (290) 4458 s. GK. md. 94.1. (291) GY. md. 278. (292) GY. md. 324. ve 325. (293) GY. md. 174. (294) GY. md. 310. ve 319.

dolaşımdaki eşya konulabilmektedir. Eşyanın antrepoya konulması nedenleri arasında eşyanın konsinye gönderilmesi, eşyanın kurutulması veya paketlerinin yenilenmesi gibi elleçlemeye tabi tutulmak istenmesi ya da ithalatçının henüz eşyaya ihtiyaç duymaması nedeniyle gümrük vergilerini sonradan ödemek istemesi bulunmaktadır(295). İthal eşyası antrepoda bulunduğu sürece ticaret politikası önlemlerine konu olmamaktadır. Diğer taraftan, transit rejimine konu ithal eşyası da gümrük vergileri ve eş mali yükümlülükler ödenmeksizin ve ticaret politikası önlemlerine tabi olmaksızın yeniden ihraç edilinceye kadar antrepolarda tutulmak istenebilir. İhraç eşyası ise, ihracata ilişkin teşviklerden yararlanabilmek için rejim hak sahibi tarafından geçici olarak antrepoya konulabilmektedir. Eşyanın antrepolarda kalma süresi sınırsızdır, ancak, eşyaya yeni bir gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım tayin edilmesi ve ihracata bağlı önlemlerden yararlanacak tarım ürünleri için özel süreler belirlenebilmektedir(296). Örneğin, antrepoda bulunan eşya için serbest dolaşıma giriş talebini içeren beyanname verilmesi halinde, bu beyannamenin tescil tarihi itibariyle gümrük işlemlerinin 30 gün içinde tamamlanması gerekmektedir(297).

Antrepo işleticileri, gümrük vergileri ve eş mali yükümlülükleri karşılayacak tutarda teminat vermek durumundadırlar(298). Ancak, fuar ve sergilere konulan, ithalat vergilerinden muaf olan, ihraç edilmek üzere antrepolara konulan ve F tipi antrepoya konulan eşya için teminat uygulaması söz konusu değildir. Antrepoya konulacak eşyanın bir şartlı muafiyet düzenlemesine tabi tutulmuş olması nedeniyle daha önceden bir teminat alınmış olması halinde ayrıca teminat verilmemektedir. Yatırım Teşvik Belgesi kapsamındaki yatırım mallarının %100 gümrük muafiyetine tabi olması ve montaj sahalarının E Tipi Özel Antrepo olarak kabul edilmiş olması halinde, buralara konulan eşya için belgenin ek süreler dahil geçerlik süresi sonuna kadar teminat verilmemektedir(299). Rejim kapsamında verilen teminatlar antrepoya alınan her parti mal için ayrı alınabileceği gibi, global veya götürü teminat şeklinde de olabilmektedir. Global teminat verilmesi halinde, konulan eşyanın gümrük (295) Gökçelik, a.g.e., s. 116. (296) 4458 s. GK. md. 101. (297) 4458 s. GK. md. 70. (298)

4458 s. GK. md. 98.; Gümrük Genel Tebliği (Gümrük Antrepo Rejimi) Seri No: 10 md. 13.

R.G.S.: 25349, 17.01.2004.

(299)

vergilerinin global teminat miktarını aşması halinde, aşan kısım için ayrıca teminat verilmesi gerekmektedir(300).

Gümrük antrepo rejiminde gümrük yükümlülüğü, eşyanın antrepoya girişinde değil, antrepoda bulunan eşyanın serbest dolaşıma sokulmak istenmesinde doğmaktadır. Diğer bir ifadeyle antrepo rejimine konu eşya, serbest dolaşıma konu edilmedikçe ya da izinsiz olarak buralardan çıkarılmadıkça bir gümrük yükümlülüğü doğmamaktadır(301).

Antrepoda bulunan bir eşya için gümrük yükümlülüğü doğduğunda, eşyanın antrepo ve muhafaza masrafları, eşya için fiilen ödenen veya ödenecek masraftan ayrı gösterilmek şartıyla gümrük kıymetine dahil edilmemektedir(302). Ancak, bu masraflar eşya fiyatından ayrı gösterilemiyorsa gümrük kıymetine dahil edilmektedir. Eşya için elleçleme söz konusu ise, beyan sahibinin isteği üzerine gümrük kıymeti ve miktarı eşyanın elleçleme öncesi durumuna göre belirlenebilmektedir(303). Elleçlemeye konu eşyanın, antreponun bağlı olduğu gümrük idaresinden başka bir gümrük idaresinde gümrük yükümlülüğü doğuran gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma konu edilmesi ve beyan sahibinin vergi oranlarının ve diğer vergilendirme unsurlarının bu yükümlülüğün doğduğu tarihteki durumunda göre belirlenmesini istemesi de mümkündür(304). Eşyanın basitleştirilmiş usuller kapsamında kayıt yoluyla serbest dolaşıma konu edilmişse gümrük vergileri ve eş etkili mali yükümlülükler, eşyanın antrepo rejimine tabi tutulduğu tarihteki niteliği, kıymeti ve miktarı ile yürürlükte olan vergi oranları ve diğer vergilendirme unsurları dikkate alınarak hesaplanmaktadır. Beyan sahibi talep ederse, serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil edildiği tarihte eşyanın bulunduğu durum ile vergi oranları ve diğer vergilendirme unsurlarına göre vergi tahakkuku yapılabilmektedir(305).

Antrepoda bulunan eşya için gümrük yükümlülüğünün söz konusu olduğu ikinci durum ise rejime konu eşyanın gümrük idaresinin bilgisi dışında gümrük (300) Gümrük Antrepo...Tebliği md. 15. (301) Gökçelik, a.g.e., s.123. (302) 4458 s. GK. md. 104.1. (303) 4458 s. GK. md. 104.2. (304)

Bu durumda GY’nin 41 nolu ekinde yer alan INF 8 Bilgi Formu gümrük beyannamesine eklenmelidir. GY md. 296.

(305)

gözetiminden çıkartılmasıdır. Bu durumda gümrük yükümlülüğü, eşyanın gümrük gözetiminden çıkartıldığı tarihte doğmakta ve vergi oranları ve diğer vergilendirme unsurları bu tarihe ya da gümrük idaresince tespit edilen tarihe göre belirlenmektedir. Bu nedenle gümrük gözetimi altında bulunan antrepoların sayımı önem taşımaktadır.

Antrepo açan kişiler, antrepolarına alınan eşyanın girerken gümrük idaresince tespit edilen miktarı üzerinden ve eğer bu tespit yapılmamışsa, konşimento, fatura veya menşe şahadetnamesi gibi kanuni belgelerinde yazılı miktarları üzerinden gümrük idaresine karşı mali bakımdan sorumludurlar(306). Bu sorumluluğun takibi, antrepo işleticileri tarafından yıl sonlarında antrepo mevcutlarına ilişkin bir listeyi gümrük idaresine vermesi ve bu liste göz önünde bulundurularak bir sonraki yılın başında gümrük idaresince sayılması şeklinde gerçekleşmektedir(307). Bu sayım sonucunda noksan çıkan eşyanın gümrük vergileri, duruma göre işleticiden, kullanıcıdan ya da eşya sigorta ettirilmiş ise sigorta ettirenden veya lehine sigorta ettirilenden tahsil edilmekte ya da teminattan mahsup edilmektedir. Ayrıca, bu vergilerin üç katı para cezası uygulanılmaktadır(308).

Antrepoda sayımında eşya fazlalığı tespit edilmesi halinde ise eşya kayıtlara alınmakta ve bu fazlalığın nedenleri konusunda gümrük idaresine kanıt sunulamaması durumunda fazlalık tasfiyeye tabi tutlmaktadır. Ayrıca, fazla çıkan eşyaya isabet eden ithalat veya ihracat vergileri kadar para cezası uygulanılmaktadır(309).

Rejimin işleyişi sırasında meydana gelebilecek ihlaller gümrük mevzuatı çerçevesinde yaptırıma bağlanmıştır. Bu çerçevede, bir antrepoya konulan eşyanın konulduğu tarihte antrepo işleticisi tarafından kayda geçirilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde usulsüzlük cezası uygulanılmaktadır(310). Antrepolarda bulunan eşyanın gümrük idaresinin izni gerektiği hallerde bu izin olmaksızın elleçleme işlemine konu

(306)

Gümrük Antrepoları Açılması ve İşletilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, md 9. R.G.S.: 23981, 02.03.2000. (307) 4458 s. GK. md. 105.1. (308) 4458 s. GK. md. 236.1. (309) 4458 s. GK. md. 236.2. (310)

edilmesi durumunda da usulsüzlük cezası uygulanılmaktadır(311). Teminat alınmış olsa bile, gümrük işlemlerine başlanmadan veya bu işlemler bitirilip gümrük idaresinin izni alınmadan antrepolardan veya gümrük idaresince eşya konulmasına izin verilen yerlerden kısmen veya tamamen eşya çıkarılması halinde, çıkarılan eşyanın ithalat veya ihracat vergilerinin yanı sıra, bu vergilerin üç katı para cezası uygulanılmaktadır(312).